Της Σοφίας Βόγα,
Υπό φυσιολογικές συνθήκες, η οικογένεια συνιστά ένα περιβάλλον απόλυτης ασφάλειας, ηρεμίας και θαλπωρής. Στο πλαίσιο αυτής, το άτομο ανακαλύπτει τον κόσμο, κοινωνικοποιείται, αναπτύσσεται βιολογικά και πνευματικά, διαμορφώνοντας την προσωπικότητά του. Τι συμβαίνει, όμως, όταν η οικογένεια μετατρέπεται από περιβάλλον αγάπης, στοργής και ελευθερίας, σε περιβάλλον εχθρικό που προκαλεί φόβο, μίσος, σωματικό και ψυχικό πόνο;
Ενδοοικογενειακή βία θεωρείται η σωματική, σεξουαλική, λεκτική, οικονομική, ψυχολογική ή συναισθηματική βία, που λαμβάνει χώρα μέσα στο πλαίσιο της οικογένειας και η οποία αποβλέπει στην πρόκληση βλάβης, σωματικού ή ψυχικού πόνου και δυσφορίας.
Είναι σημαντικό να καταστεί απολύτως σαφές ότι η ενδοοικογενειακή βία δεν υπολογίζει φύλο, ηλικία, καταγωγή, μορφωτικό, πολιτισμικό ή κοινωνικό επίπεδο. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που αν και ταλανίζει την κοινωνία, συχνά συγκαλύπτεται, είτε επειδή τα θύματα διστάζουν να καταγγείλουν τα περιστατικά, είτε επειδή οι τρίτοι-μάρτυρες τέτοιων φαινομένων, στο πλαίσιο του ωχαδερφισμού και της αδιαφορίας για οτιδήποτε δεν τους αφορά, σιωπούν.
Προσπαθώντας να σκιαγραφήσει κανείς την προσωπικότητα των δραστών, θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι πρόκειται για άτομα που, ανεξαρτήτως μορφωτικού επιπέδου, αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα συναισθηματικής ωριμότητας, αδυναμίας ελέγχου και έκφρασης συναισθημάτων και διαχείρισης θυμού. Συχνά, είναι άτομα με ιστορικό χρόνιας επιθετικής συμπεριφοράς, με ψυχολογικά ή ψυχιατρικά προβλήματα. Είναι αξιοσημείωτο δε, ότι άτομα που έχουν υπάρξει και τα ίδια θύματα ή μάρτυρες ενδοοικογενειακής βίας κατά την παιδική τους ηλικία, έχουν την τάση να γίνονται στη μετέπειτα ζωής τους θύτες. Τα βιώματα βίας έχουν ενσωματωθεί τόσο έντονα και βαθιά στην προσωπικότητά τους, ώστε να μη μπορούν να τα αποβάλουν, αλλά στον αντίποδα τα αναπαράγουν. Κοινό χαρακτηριστικό των θυτών είναι ότι θεωρούν κομβικές τις έννοιες της κτήσης και της εξουσίας. Δε διστάζουν να χρησιμοποιούν την οποιουδήποτε είδους υπεροχή τους (σωματική, οικονομική, ψυχολογική), προκειμένου να καταδυναστεύσουν και να κακοποιήσουν όποιον θεωρούν υποδεέστερό τους, αντιμετωπίζοντάς τον ως κτήμα του απόλυτου ελέγχου τους. Οι παραπάνω παράγοντες, σε συνδυασμό και αλληλεπίδραση με την οικονομική κρίση, που μαστίζει τη χώρα μας, επιτείνουν και οξύνουν το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας, αφού η ανέχεια αποτελεί συχνά την αφορμή για τη δημιουργία διενέξεων μέσα στον πυρήνα της οικογένειας.
Από την άλλη πλευρά, τα θύματα βίας εμφανίζουν συχνά χαμηλή αυτοεκτίμηση, ενώ έχουν την τάση να αυτό ενοχοποιούνται, να νιώθουν υπεύθυνα για την εις βάρος τους βίαιη συμπεριφορά και να προσπαθούν να βελτιώσουν την προσωπική τους στάση, ώστε να αποφευχθούν τα επεισόδια. Διακατέχονται από συναισθήματα φόβου και άγχους, αφού πιστεύουν ότι αν μιλήσουν για τα όσα υφίστανται θα στιγματιστούν κοινωνικά, θα απομονωθούν ή ότι η αντίδρασή τους θα θεωρηθεί υπερβολική από τον κοινωνικό περίγυρο.Άλλες φορές, λοιπόν, υποτάσσονται πλήρως και άλλοτε αγωνίζονται να διαφύγουν, αλλά εις μάτην. Συχνά, παρουσιάζουν έντονες εναλλαγές συναισθημάτων αγάπης και μίσους προς το θύτη-δυνάστη τους, αισθάνονται ντροπή και εκδηλώνουν έντονα συγκινησιακά ξεσπάσματα, στην προσπάθειά τους να αναπτύξουν μια τακτική επιβίωσης, μέσω της προσπάθειας ελαχιστοποίησης της σοβαρότητας των επεισοδίων.Πάντοτε, τρέφουν φρούδες και απατηλές προσδοκίες και ελπίδες ότι ο σύντροφος/σύζυγος/γονέας θα αλλάξει και θα μετανοήσει.Ζουν με άλλα λόγια, εγκλωβισμένα, σε μια πραγματικότητα, που δεν επέλεξαν και που φυσικά δεν αξίζει σε κανέναν άνθρωπο, αφού βλέπουν να επαναλαμβάνεται στην καθημερινότητά τους ένας φαύλος κύκλος βίαιης συμπεριφοράς χειραγώγησης και συνακόλουθης μεταμέλειας.
Προς την κατεύθυνση της αντιμετώπισης του μείζονος προβλήματος της ενδοοικογενειακής βίας έχουν συσταθεί φορείς, που παρέχουν στήριξη σε κακοποιημένα άτομα και συμβάλλουν αποφασιστικά στην εξάλειψη αντίστοιχων φαινομένων. Συγκεκριμένα, τα θύματα έχουν τη δυνατότητα να καλέσουν το 100, να μεταβούν στο κοντινότερο αστυνομικό τμήμα, προκειμένου να καταγγείλουν το συμβάν, αλλά και να ζητήσουν βοήθεια και προστασία στην τηλεφωνική γραμμή SOS 15900, που λειτουργεί επί 24ώρου βάσης 7 ημέρες την εβδομάδα. Η τηλεφωνική αυτή γραμμή στελεχώνεται από εξειδικευμένους ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, πρόθυμους να παράσχουν την αναγκαία αρωγή και υποστήριξη σε θύματα όλων των μορφών βίας λόγω φύλου. Σε κάθε περίπτωση, το θύμα έχει τη δυνατότητα να ασκήσει μήνυση κατά του θύτη ενώπιον των ποινικών δικαστηρίων, αλλά και αγωγή, ζητώντας αποζημίωση λόγω της τελεσθείσας εις βάρος του αδικοπραξίας, αλλά και χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης. Παράλληλα, στο πλαίσιο λειτουργίας της Γραμματείας Ισότητας των Φύλων λειτουργεί το Συμβουλευτικό Κέντρο της Αθήνας, το οποίο παρέχει δωρεάν ψυχοκοινωνική στήριξη και νομική συμβουλευτική σε γυναίκες-θύματα βίας, με σκοπό την επανάκτηση της αυτοεκτίμησής τους και εν τέλει τον απεγκλωβισμό τους από τη νοσηρή πραγματικότητα που βιώνουν.
Βασική προϋπόθεση, φυσικά, για την καταπολέμηση αυτής της κοινωνικής παθογένειας είναι η ενθάρρυνση των θυμάτων να μιλήσουν, να αντιδράσουν και να αντιταχθούν στην κακοποίηση που βιώνουν. Τα άτομα αυτά πρέπει να απενοχοποιηθούν και να καταλάβουν ότι δε φέρουν καμία απολύτως ευθύνη για ό,τι τους συμβαίνει. Η βία, σε καμία περίπτωση δεν πηγάζει από την αγάπη, είναι αδικαιολόγητη και καταδικαστέα από οπουδήποτε κι αν προέρχεται, αφού συνιστά μια κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των οποίων η προστασία είναι αδιαπραγμάτευτη και απόλυτη. Τα θύματα βίας δεν είναι μόνα και φυσικά δεν είναι τα μόνο που βιώνουν αντίστοιχες νοσηρές καταστάσεις. Ας σταματήσουμε, ως άνθρωποι, ως κοινωνία ή ως θύματα, να συγκαλύπτουμε τέτοιου είδους απαράδεκτες συμπεριφορές! Οι θύτες πρέπει να τιμωρούνται και τα θύματα δικαιούνται να ανακτήσουν τον έλεγχο της ζωής τους και να απελευθερωθούν, φυσικά χωρίς να φέρουν αιωνίως το κοινωνικό στίγμα της απομόνωσης του κακοποιημένου προσώπου. Ας αφυπνιστούμε κι ας μην πιστεύουμε ότι ο κόσμος θα αλλάξει, αν ο καθένας μας ατομικά, δε βελτιωθεί και δεν ευαισθητοποιηθεί. Ας σπάσουμε τη σιωπή, κι ας συμβάλουμε όλοι με τον τρόπο μας στην εδραίωση της ισότητας και της καταπολέμησης της βίας., Εξάλλου, μόνο αν είμαστε όλοι μαζί ενωμένοι, μπορούμε να τα καταφέρουμε!
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1996, όπου και διαμένει μέχρι και σήμερα. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Νομικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ήδη σήμερα δικηγόρος, ενώ πραγματοποιεί μεταπτυχιακές σπουδές με ειδίκευση στο Δημόσιο Δίκαιο στο Εθνικό και Καποδιαστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μιλάει αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά και αραβικά, και στον ελεύθερό της χρόνο ασχολείται με την ανάγνωση βιβλίων κλασικής λογοτεχνίας, τη μουσική, τον κινηματογράφο και τη γυμναστική.
