Της Μάγδας Τσόχα,
Όταν τον περασμένο Ιούλιο βρέθηκα στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης (Sabiha Gökçen), «σκοτώνοντας το χρόνο μου» στην αναμονή για την επόμενη πτήση μου, έκανα μια από τις πιο όμορφες και απροσδόκητες γνωριμίες που θα μπορούσαν να τύχουν στον καθένα: μια γλυκύτατη και καλοσυνάτη κυρία από την Παλαιστίνη. Ενώ λοιπόν εντελώς τυχαία έπιασα την κουβέντα μαζί της, κατέληξα στο ίδιο τραπέζι με αυτήν και το σύζυγό της να πίνουμε καφέ και να μιλάμε για ώρες, μέχρις ότου να ερχόταν η ώρα να φύγουμε και, πιθανώς, να μην ξαναειδωθούμε ποτέ. Η κυρία λατρεύει την Ελλάδα, την οποία έχει επισκεφθεί με το σύζυγό της αρκετές φορές, αλλά και γενικά τα ταξίδια. Ο άντρας της, από τη Συρία, και αυτή ζουν πλέον μόνιμα στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ενώ οι γιοι τους στο Σαν Φρανσίσκο των ΗΠΑ, και δυστυχώς γι’ αυτούς, χωρίς κανένα σχέδιο να επιστρέψουν ποτέ ξανά πίσω στις πατρίδες τους. Η κυρία αυτή λοιπόν, που για λίγες έστω ώρες έγινε η «μαμά μου» και φρόντισε να είμαι ασφαλής μαζί τους στο αεροδρόμιο, ανάμεσα στα πολλά που συζήτησε μαζί μου, το μόνο που «αρνήθηκε» κατά κάποιον τρόπο να αναλύσει ήταν η Παλαιστίνη, η χώρα της. Άρθρωσε με πόνο μόλις λίγες προτάσεις, λέγοντας χαρακτηριστικά «Δε μπορώ να γυρίσω ποτέ εκεί πίσω, μας πήραν τα πάντα, ακόμη και την ιστορία μας! Αυτοί… αυτοί οι Ισραηλινοί…». Ποια είναι όμως η ιστορία αυτής της χώρας και ποια η ιστορία αυτής της «αιώνιας» διαμάχης μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης;
Η αρχή, λοιπόν, του προβλήματος μας οδηγεί πίσω στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, δηλαδή στο τέλος αυτού αλλά και στη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το 1922 δόθηκαν εντολές από την Κοινωνία των Εθνών, με το σύστημα της Διεθνούς Εποπτείας, και η Παλαιστίνη «δόθηκε» υπό την εντολή της Μεγάλης Βρετανίας. Εκείνη την εποχή οι Παλαιστίνιοι Άραβες αποτελούσαν πάνω από το 85% του πληθυσμού. Σταδιακά ωστόσο, με την εγκατάσταση Εβραίων στην περιοχή, στο διάστημα του μεσοπολέμου (1922- 1940), η πληθυσμιακή σύνθεση μεταβλήθηκε, πράγμα που οδήγησε σε μεγάλες συγκρούσεις μεταξύ τους. Οι Βρετανοί από την άλλη, έχοντας δώσει υποσχέσεις, τόσο στους Εβραίους όσο και στους Παλαιστίνιους για τη δημιουργία κράτους, αφού ήθελαν να τους έχουν αμφότερους συμμάχους εναντίον των Οθωμανών στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, βρέθηκαν υπό τεράστιες διεθνείς πιέσεις -και μετά το Ολοκαύτωμα των Εβραίων στην Ευρώπη από τους Ναζί- να τηρήσουν τις υποσχέσεις τους. Στην απόφαση των Βρετανών να δημιουργηθεί ένα κράτος Εβραίων στην περιοχή της Παλαιστίνης, οι Άραβες αντέδρασαν πολύ έντονα, καθώς αποτελούσαν πλειοψηφία και θεωρούσαν το εγχείρημα αδύνατο. Το 1947, τα Ηνωμένα Έθνη, κατέληξαν στην απόφαση, μετά από διπλωματικές μάχες, δημιουργίας δύο κρατών στην Παλαιστίνη: ένα Ισραηλινό κι ένα Παλαιστινιακό.
Οι Παλαιστίνιοι Άραβες, ωστόσο, δε μπορούσαν να δεχθούν την απόφαση αυτή, με αποτέλεσμα τον πρώτο πόλεμο μεταξύ τους, το 1948. Η παταγώδης ήττα των Παλαιστινίων σήμανε την αρχή της κόντρας, με τους Ισραηλινούς να καταλαμβάνουν μια σειρά από εδάφη των πρώτων. Υπολογίζεται πως περίπου ένα εκατομμύριο Παλαιστίνιοι έφυγαν ως πρόσφυγες στη δυτική όχθη του Ιορδάνη, στη Γάζα, τη Συρία και το Λίβανο. Οι επόμενοι δύο μεγάλοι πόλεμοι ακολούθησαν το 1967 και το 1973.
Το 1987, η πρώτη μεγάλη εξέγερση των Παλαιστίνιων (Ιντιφάντα) έφερε το Ισραήλ σε αδιέξοδο. Αργότερα, το 1991, η Παλαιστίνη αναγκάζεται να οδηγηθεί σε συμβιβασμό, υπογράφοντας την πρώτη συμφωνία ειρήνης (Συμφωνία του Όσλο), η οποία παρέδωσε κάποια εδάφη σε παλαιστινιακή διοίκηση, αφήνοντας, όμως, άλυτα πάρα πολλά άλλα προβλήματα. Τα 4 βασικά ήταν: το ζήτημα των προσφύγων, το ζήτημα των υδάτων, το ζήτημα της Ιερουσαλήμ και το εδαφικό της Παλαιστίνης. Νέες συγκρούσεις προέκυπταν διαρκώς λόγω της μη διευθέτησης των ζητημάτων αυτών, με αποκορύφωμα τη δεύτερη μεγάλη εξέγερση (Ιντιφάντα) το 2000, η οποία εν τέλει καταπνίγηκε από τον ισραηλινό στρατό. Όλα αυτά προκάλεσαν και διχασμό ανάμεσα στους Παλαιστίνιους, οι οποίοι χωρίστηκαν κατόπιν της σύγκρουσης μεταξύ της παλαιστινιακής παραστρατιωτικής οργάνωσης Χαμάς και της πολιτικής στρατιωτικής οργάνωσης Φατάχ.
Ενώ, λοιπόν, -καθώς φαίνεται- οι διαμάχες δεν έπαψαν ποτέ στο πέρασμα του χρόνου και οι διεθνολόγοι «σπάνε τα κεφάλια τους» να βρουν τις αιτίες και τις λύσεις του προβλήματος, πολύ σημαντικές ήταν και οι δηλώσεις του Μούσταφα Αζούζ, Σύμβουλου Τύπου της Παλαιστινιακής Πρεσβείας στην Ελλάδα. Ο ίδιος διατείνεται πως το παλιότερο ζήτημα στην ατζέντα του ΟΗΕ είναι το Παλαιστινιακό. Υπό το δικό του οπτικό πρίσμα, όταν η Παλαιστίνη βρισκόταν υπό Βρετανική εντολή, μεγάλα κύματα Εβραίων κατέφθασαν στη χώρα, και μετά τη λήξη αυτής, τα Ηνωμένα Έθνη αποφάσισαν το «διαμελισμό» της ιστορικής Παλαιστίνης σε δύο κράτη. Οι Παλαιστίνιοι και οι Άραβες διαφώνησαν κάθετα στην ιστορική αυτή αδικία εις βάρος τους, αφού ζούσαν στη χώρα από την αρχαιότητα έως και σήμερα. Προσθέτει ακόμη: «Στον πρώτο πόλεμο επτακόσιες χιλιάδες Παλαιστίνιοι εγκατέλειψαν την πατρίδα τους, αφού το Ισραήλ επιβλήθηκε με τη δύναμη των όπλων, με τη χρήση βίας και με την αρπαγή των εδαφών από την Παλαιστίνη. Το κίνημα που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1960 ήταν αίτημα για την αποκατάσταση της αδικίας που υπέστησαν οι Παλαιστίνιοι, καθώς το Ισραήλ είχε καταλάβει σχεδόν κάθε έδαφος της άλλης χώρας, τη Δυτική Όχθη, την Ανατολική Ιερουσαλήμ αλλά και τη Λωρίδα της Γάζας.
Ο Αζούζ, ως προς τη συμφωνία του Όσλο, ισχυρίζεται πως το κίνημα στην Παλαιστίνη έκανε τον ιστορικό συμβιβασμό, αποδεχόμενο το ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος να περιοριστεί στα εδάφη που κατέλαβε το Ισραήλ το 1967, τη Δυτική Όχθη, την Ανατολική Ιερουσαλήμ και τη Λωρίδα της Γάζας, μόλις δηλαδή στο 22% της έκτασης της ιστορικής Παλαιστίνης. Σχολιάζει, επίσης, πως η κατάσταση έως και σήμερα οφείλεται στην άρνηση των Ισραηλινών να εφαρμόσουν τη συμφωνία του Όσλο. Όσο, λοιπόν, το Ισραήλ αρνείται να συμμορφωθεί με τη διεθνή νομιμότητα και συνεχίζει να συμπεριφέρεται ως κράτος υπεράνω διεθνούς δικαίου, με τη στρατιωτική κατοχή και τον εποικισμό, η ειρήνη δε θα επέλθει ποτέ στη Μέση Ανατολή. Ας σημειωθεί πως το Ισραήλ συνέχισε και συνεχίζει με αμείωτο ρυθμό τον εποικισμό εδαφών και την ανέγερση χιλιάδων οικιστικών μονάδων, με αποτέλεσμα ο αριθμός Ισραηλινών στα Παλαινιστιακά εδάφη να έχει διπλασιαστεί από το 1993 έως και σήμερα, ξεπερνώντας τους 40.000 εποίκους. Ο Αζούζ λέει: «Ο παλαινιστιακός λαός δεν είναι πολεμοχαρής, είναι λίκνο πολιτισμού και αγωνίζεται για το αυτονόητο: το δικαίωμα να ζήσει ελεύθερος σε μια ελεύθερη πατρίδα, όπως όλοι οι λαοί του κόσμου. Η Παλαιστίνη είναι η γενέτειρα τριών μονοθεϊστικών θρησκειών. Ο λαός αγωνίζεται για την ειρήνη και τη δικαιοσύνη». Κομβική, ακόμη, για την επίλυση διενέξεων είναι η μη αποδοχή του κράτους του Ισραήλ από τους Παλαιστίνιους και από άλλες αραβικές χώρες.
Όσον αφορά τη Λωρίδα της Γάζας, αυτή αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης. Η παράλια χερσαία λωρίδα στο νοτιοανατολικό άκρο της Μεσογείου, μεταξύ της Αιγύπτου και του Ισραήλ, δημιουργήθηκε το 1948 με βάση τη γραμμή εκεχειρίας του Πρώτου Πολέμου. Επί πέντε συνεχή χρόνια η Λωρίδα βρισκόταν υπό έναν ασφυκτικό αποκλεισμό από το Ισραήλ, που δεν επέτρεπε ελευθερία κίνησης αγαθών ή ανθρώπων. Δεν επέτρεπαν καν στους Παλαιστίνιους ψαράδες να ανοιχτούν στη θάλασσα παρά μόνο σε μικρές αποστάσεις. Δεν τους επέτρεπε ούτε να καλλιεργήσουν τα χωράφια τους, που βρίσκονταν κοντά στα σύνορα. Δεν επιτρεπόταν ούτε η εισαγωγή τσιμέντου για την ανοικοδόμηση βομβαρδισμένων σπιτιών και ούτω καθεξής.
Μέσα σε τέσσερα μόλις χρόνια το Ισραήλ εξαπέλυσε δύο πολέμους εναντίον της Παλαιστίνης. Το 2008/9 εξαπέλυσε μια απάνθρωπη, εγκληματική επίθεση, δολοφονώντας περισσότερους από 1500 αμάχους Παλαιστίνιους, ενώ το 2012 μια παρόμοια επίθεση είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο πάνω από 160 αμάχων Παλαιστινίων και τον τραυματισμό εκατοντάδων άλλων. Ακόμη, το Ισραήλ έχει ισοπεδώσει τη Γάζα με τα υπερσύγχρονα όπλα που διαθέτει, βομβαρδίζοντας ταυτόχρονα από αέρα, θάλασσα και στεριά. Σύμφωνα με τον κ. Αζούζ, οι ενέργειες αυτές ισοδυναμούν με εγκλήματα πολέμου, σύμφωνα με την 4η Συνθήκη της Γενεύης.
Από την άλλη πλευρά, το Ισραήλ δεν αποδέχεται τον όρο «αποκλεισμό», καθώς υποστηρίζει πως μηνιαία εκατοντάδες χιλιάδες τόνοι βοήθειας περνούν από τη Γάζα, πως τα σύνορα με την Αίγυπτο είναι ανοικτά και πως ο μόνος αποκλεισμός είναι ο θαλάσσιος, του οποίου μοναδικός στόχος είναι να εμποδίσει την παράνομη μεταφορά όπλων προς τη Χαμάς. Η Χαμάς είναι τρομοκρατική οργάνωση, αναγνωρισμένη από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία απορρίπτει κάθε ειρηνευτική διαδικασία με το Ισραήλ και προμηθεύεται τα όπλα της από το Ιράν. Στις επιθέσεις της, η Χαμάς στοχεύει αποκλειστικά αθώους πολίτες του Ισραήλ, ενώ ταυτόχρονα κρύβεται πίσω από το δικό της άμαχο πληθυσμό, εξαπολύοντας ρουκέτες από κατοικημένες περιοχές, σχολεία και τζαμιά. Η Ισραηλινή κυβέρνηση, λοιπόν, ισχυρίζεται πως έπρεπε να προστατεύσει τους πολίτες της από τις διαρκείς επιθέσεις της Χαμάς. Περίπου ένα εκατομμύριο Ισραηλινοί βρίσκονταν υπό απειλή, με σχολεία κλειστά και πολίτες σε καταφύγια. «Καμία χώρα στον κόσμο δε μπορεί να ανεχθεί τέτοια κατάσταση», ισχυρίζεται ο κ. Γουίλιαμ Αναγνωσταράς.
Θα μπορέσει, λοιπόν, ποτέ να λυθεί το ζήτημα ειρηνικά και διπλωματικά; Όπως τα έφερε η ιστορία και οι δύο λαοί θα πρέπει να ζήσουν σε μια περιοχή πολύ μικρή και να έχει ο καθένας το δικό του κράτος. Αφενός, η Παλαιστίνη διαιρεμένη μεταξύ «Χαμάς» και «Φατάχ». Αφετέρου, το Ισραήλ, που αρνείται κατηγορηματικά να τερματίσει την κατοχή στα εδάφη, ώστε να ιδρυθεί εκεί το ανεξάρτητο Παλαιστινιακό κράτος με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Ακόμη, το Ισραήλ αρνείται και την επιστροφή χιλιάδων Παλαιστινίων προσφύγων, αλλά και την απελευθέρωση χιλιάδων κρατουμένων.
Στις 29 Νοεμβρίου του 2012, η Παλαιστίνη με ισχυρή πλειοψηφία από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, αναβαθμίστηκε σε κράτος με ιδιότητα παρατηρητή, μια πολιτική, διπλωματική αλλά και συμβολική νίκη, που έδωσε στην Παλαιστίνη «μια φωνή» στη Διεθνή Κοινότητα, αλλά λειτούργησε κι ως ένα ακόμη «αγκάθι» στις ήδη τεταμένες σχέσεις της χώρας με το Ισραήλ. Υπέρ του αιτήματος τάχθηκαν 138 χώρες (ανάμεσά τους και η Ελλάδα), 9 ψήφισαν κατά, ενώ 41 απείχαν. Οι πανηγυρισμοί στη Δυτική Όχθη ήταν μεγάλοι, αλλά και το Ισραήλ έσπευσε από την πλευρά του να τονίσει πως τίποτε δεν έχει αλλάξει. Η απόφαση αυτή ανοίγει το δρόμο για την ένταξη της Παλαιστίνης σε άλλους διεθνείς οργανισμούς, όπως στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, στο οποίο η Παλαιστινιακή Εθνική Αρχή θα έχει πλέον τη δυνατότητα να προσφύγει κατά του Ισραήλ.
Το αίτημα αυτό, για την αναγνώριση της Παλαιστίνης ως κράτους μη μέλους, παρατηρητή του ΟΗΕ, αποτελεί πραγματικά μια προσπάθεια παράκαμψης της ειρηνευτικής διαδικασίας από πλευράς τους. Αυτή η κίνηση δε θα επιλύσει τα ζητήματα, αλλά αντίθετα θα προκαλέσει περισσότερες δυσκολίες στις συνομιλίες γι’ αυτά τα θέματα. Και πιθανώς η κατάσταση θα συνεχίζεται ως έχει, με εμάς τους υπόλοιπους να παρακολουθούμε μέσα από τις οθόνες μας τις εξελίξεις και να κουνάμε το κεφάλι με λύπη στις ειδήσεις: «νέα διαμάχη στη Γάζα, κι άλλοι νεκροί στην εμπόλεμη ζώνη, πολλοί τραυματίες κτλ.»
Εν κατακλείδι, παρά τις προτεινόμενες λύσεις, το ζήτημα μοιάζει να παραμένει στάσιμο. Όσο για την πολυαγαπημένη μου, πλέον, κυρία, η οποία με μεγάλη χαρά με προσκάλεσε στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα να την επισκεφθώ, της εύχομαι μια μέρα ολόψυχα να μπορέσει να γυρίσει «σπίτι». Και οι ανούσιες αιματοχυσίες να λήξουν μια και για πάντα…
