Της Χρυσοβαλάντω Κουτσούλη,
Μερικά από τα βασικά ερωτήματα που κυριαρχούν σήμερα στην ελληνική κοινή γνώμη είναι τα εξής: «Υπάρχει πιθανότητα να χάσω το σπίτι μου;», «Μπορεί λόγω οφειλής σε τράπεζα να βρεθώ εκτός σπιτιού;», «Πώς μπορώ να το σώσω;», «Χρωστάω στην Τράπεζα πολλές δόσεις του δανείου. Τι να κάνω;». Η αδυναμία εξόφλησης δανείου είναι μια κατάσταση που ταλανίζει πολλούς Έλληνες δανειολήπτες με δυσμενείς συνέπειες για την περιουσία τους. Υπάρχει, ωστόσο, μια συγκεκριμένη και υποχρεωτική διαδικασία που πρέπει να τηρηθεί, ώστε η Τράπεζα να διεκδικήσει την είσπραξη των οφειλών της.
Ο δανειολήπτης ευθύνεται με το σύνολο της περιουσίας του και όχι μόνο με το ακίνητο επί του οποίου έχει εγγραφεί υποθήκη ή προσημείωση υποθήκης. Όσο για τον εγγυητή, και αυτός ευθύνεται όπως ο πρωτοφειλέτης και μάλιστα με το σύνολο της περιουσίας του, οπότε στην περίπτωση που δεν καταβάλλει ο πρωτοφειλέτης, τότε η οφειλή αναζητείται από τον εγγυητή.
Αρχικά, η μη πληρωμή της οφειλόμενης δόσης κατά τη συμφωνηθείσα ημέρα καθιστά τον οφειλέτη υπερήμερο. Η Τράπεζα αποστέλλει πρώτα προς τον οφειλέτη μια ενημερωτική επιστολή, με την οποία τον ειδοποιεί ότι έχει καθυστερήσει στην εξυπηρέτηση του δανείου. Σε αυτό το στάδιο μπορεί να προβεί σε ρύθμιση των οφειλών, οι όροι της οποίας θα προκύψουν κατόπιν συνεννόησης με την Τράπεζα. Η επίτευξη της ρύθμισης δεν πρέπει να γίνει ούτε τηλεφωνικά ούτε προφορικά, αλλά ο οφειλέτης θα πρέπει να μεταβεί σε οποιοδήποτε υποκατάστημα, ώστε να συνεννοηθεί τους όρους της, να υπογράψει τη νέα συμφωνία και να λάβει αντίγραφο αυτής. Οι όροι της ρύθμισης θα πρέπει να είναι τέτοιοι, ώστε ο οφειλέτης να μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτήν καθ’ όλο το διάστημα ισχύος της.
Σε περίπτωση που ο οφειλέτης δε ρυθμίσει τις οφειλές του ή δεν καταφέρει να ανταποκριθεί στη συμφωνηθείσα ρύθμιση, η Τράπεζα προχωρά στην αποστολή εξώδικης δήλωσης–γνωστοποίησης με δικαστικό επιμελητή, με την οποία καταγγέλλει τη δανειακή σύμβαση και απαιτεί ολόκληρο το υπόλοιπο ποσό του δανείου. Σε πρακτικό επίπεδο, καταγγελία της δανειακής σύμβασης σημαίνει ότι η Τράπεζα κλείνει το λογαριασμό εξυπηρέτησης του δανείου, ο οποίος περνάει σε οριστική καθυστέρηση. Ο δανειολήπτης δε μπορεί πια να αποπληρώνει το οφειλόμενο ποσό σε δόσεις και έτσι το υπόλοιπο ποσό της οφειλής του καθίσταται απαιτητό εν όλω. Ακόμα και μετά την αποστολή εξωδίκου ο οφειλέτης έχει τη δυνατότητα να ρυθμίσει τις οφειλές του με την Τράπεζα, με την ίδια προαναφερθείσα διαδικασία.
Ακολούθως, η Τράπεζα έχει τη δυνατότητα να προβεί στην έκδοση διαταγής πληρωμής, επιτυγχάνοντας με αυτόν τον τρόπο την απόκτηση εκτελεστού τίτλου κατά του οφειλέτη της, βάσει του οποίου μπορεί να διενεργηθεί αναγκαστική εκτέλεση, δηλαδή κατάσχεση και πλειστηριασμός. Αξίζει να επισημανθεί ότι το εξώδικο συνιστά προαπαιτούμενο και προϋπόθεση για την έκδοση διαταγής πληρωμής. Η διαταγή πληρωμής συνιστά μία γρήγορη διαδικασία έκδοσης δικαστικής απόφασης χωρίς να προηγηθεί συζήτηση στο ακροατήριο, με μόνη την ύπαρξη εγγράφου από το οποίο να προκύπτει η ύπαρξη της απαίτησης, δηλαδή η δανειακή σύμβαση, καθώς και το ύψος του οφειλόμενου ποσού.
Μετά την έκδοση της διαταγής πληρωμής αυτή κοινοποιείται στον οφειλέτη με δικαστικό επιμελητή, ώστε να λάβει γνώση ο τελευταίος. Σε αυτό το σημείο ο οφειλέτης δεν πρέπει να καταχωνιάσει το κοινοποιούμενο σε αυτόν έγγραφο, αδιαφορώντας για τις έννομες συνέπειές του, αλλά θα πρέπει να σπεύσει στο δικηγόρο του, ώστε να κινηθεί άμεσα, διότι από την επίδοση της διαταγής πληρωμής του δίδεται νόμιμη προθεσμία 15 εργάσιμων ημερών, ώστε να αμυνθεί κατά αυτής με ανακοπή που κατατίθεται στο αρμόδιο δικαστήριο. Στόχος της ασκήσεως της ανακοπής είναι η αναδρομική ακύρωση της διαταγής πληρωμής με την επίκληση πραγματικών και νομικών λόγων και η παύση των δυσμενών συνεπειών που συνεπάγεται η εκτελεστότητα της διαταγής πληρωμής.
Ωστόσο, η άσκηση της ανακοπής δε σταματά την εκτέλεση, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί έγκυρα και νόμιμα να διενεργηθεί κατάσχεση και πλειστηριασμός, έστω κι αν εκκρεμεί ή έχει προηγηθεί η συζήτηση της ανακοπής. Για να προστατευθεί ο οφειλέτης από την απώλεια της περιουσίας του λόγω μιας ενδεχόμενης εκτέλεσης θα πρέπει μαζί με την ανακοπή, να ασκήσει παράλληλα και αίτηση αναστολής της διαταγής πληρωμής, ώστε να σταματήσει την αναγκαστική εκτέλεση που έχει ξεκινήσει με εκτελεστό τίτλο τη διαταγή πληρωμής.
Σε περίπτωση που δεν ασκηθεί ανακοπή, η Τράπεζα επιδίδει εκ νέου τη διαταγή πληρωμής στον οφειλέτη, ο οποίος έχει πλέον ανατρεπτική προθεσμία 10 εργάσιμων ημερών ώστε να ασκήσει ανακοπή. Αξιοπρόσεκτο, όμως, είναι ότι στο στάδιο αυτό ο οφειλέτης δεν έχει δικαίωμα με την άσκηση ανακοπής να παύσει την εκτέλεση κατά της περιουσίας του με την άσκηση της αιτήσεως αναστολής. Με λίγα λόγια, μένει απροστάτευτος από μια πιθανή απώλεια της περιουσίας του. Εάν και η προθεσμία αυτή παρέλθει άπρακτη, τότε η διαταγή πληρωμής καθίσταται τελεσίδικη και αποκτά ισχύ δεδικασμένου.
Εφόσον ο δανειολήπτης δεν προχωρήσει σε καμία ενέργεια ή δεν ευδοκιμήσουν τα ένδικα μέσα που τυχόν ασκήσει, η Τράπεζα προχωρά στις διαδικασίες εκτέλεσης για την είσπραξη της οφειλής. Ικανοποίηση των απαιτήσεών της μπορεί να επέλθει με την κατάσχεση της κινητής ή ακίνητης περιουσίας του οφειλέτη ακόμα και με κατάσχεση της περιουσίας του στα χέρια τρίτου. Συνηθισμένη πρακτική είναι η επιβολή κατάσχεσης σε τραπεζικό λογαριασμό με τη δέσμευσή του, ώστε να είναι αδύνατη η πραγματοποίηση περαιτέρω συναλλαγών. Κύρια πράξη της αναγκαστικής εκτέλεσης μετά την κατάσχεση είναι η εκποίηση των πραγμάτων που κατασχέθηκαν με τον πλειστηριασμό, ο οποίος έχει αποτέλεσμα ο υπερθεματιστής, αυτός δηλαδή που υπέβαλε τη μεγαλύτερη προσφορά, να αποκτά το δικαίωμα του οφειλέτη.
Όλα τα ανωτέρω ναι μεν αποτελούν μια χρονοβόρα και δαπανηρή διαδικασία, ωστόσο, αν ο οφειλέτης δεν προχωρήσει σε καμία από τις ανωτέρω ενέργειες, τότε αποδυναμώνεται τελείως, παραμένοντας απροστάτευτος. Σωρεία δικαστικών αποφάσεων υπάρχουν που δέχονται ως παράνομους, καταχρηστικούς και αντίθετους στην καλή πίστη τους όρους των δανειακών συμβάσεων, ακυρώνοντας τυχόν εκδοθείσες διαταγές πληρωμές. Από τις 2-9-2019 ξεκινούν οι αιτήσεις για την προστασία της κύριας κατοικίας, μετά την κατάργηση του Νόμου Κατσέλη, προσφέροντας μία ακόμη «σανίδα σωτηρίας» στους οφειλέτες.
Πηγές
- H διαταγή πληρωμής κατά το Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, Πάρις Αρβανιτάκης, Π.Ν. Σάκκουλας
- Ερμηνεία κατ’ άρθρο του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, X. Απαλαγάκη, Νομική βιβλιοθήκη
- curia.gr
