Της Μάγδας Τσόχα,
Σύμφωνα λοιπόν με υπολογισμούς της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR), ο αριθμός των μεταναστών και προσφύγων, οι οποίοι έφτασαν στην Ελλάδα έως τις αρχές του περασμένου Απρίλη, ήταν περίπου 8.604, εκ των οποίων οι 5.500 μέσω θαλάσσης. Δηλώσεις κυβερνητικών εκπροσώπων τονίζουν πως «Η συμφωνία που επιτεύχθηκε ανάμεσα σε Ε.Ε. και στην Τουρκία πριν τρία χρόνια ήταν μεγάλη επιτυχία και εξακολουθεί να είναι έως σήμερα» ενώ παράλληλα ο αρχικός στόχος αποτελεί πλέον επίτευγμα, καθώς τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία εξακολουθούν να τηρούν και να υλοποιούν τη συμφωνία.
Ολοένα αυξανόμενες οι ροές προσφύγων και μεταναστών καταγράφονται προς τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, με την Άγκυρα να αποτελεί μέρος ανοίγματος των συνόρων. Στο σύνολο των προσφύγων που ήρθαν φέτος στην Ελλάδα, το 11,6% προέρχεται από τη Συρία, ενώ σχεδόν οι μισοί (47,1%) από το Αφγανιστάν. Το 2016, έτος της συμφωνίας μεταξύ Ε.Ε. και Τουρκίας, το συνολικό νούμερο άγγιζε μόλις τους 173.00 πρόσφυγες, εκ των οποίων το 47% ήταν Σύριοι και το 24% Αφγανοί. Οι μόνες εντοπιζόμενες «αδυναμίες» της Συμφωνίας βρίσκονται, κατά τα στοιχεία της εφημερίδας Welt (έκθεση γερμανικής πρεσβείας στην Αθήνα), στην επαναπροώθηση των προσφύγων από την Ελλάδα στην Τουρκία. Το 2018 ο αριθμός των προσφύγων και μεταναστών οι οποίοι έπρεπε να επιστρέψουν στην Τουρκία ήταν 322 άτομα, αριθμός που αντιστοιχεί μόνο στο 1% των αφίξεων.
Αφήνοντας πίσω μας τα στατιστικά και την ανασκόπηση της κατάστασης, ας προχωρήσουμε στις τελευταίες δηλώσεις από την πλευρά της Τουρκίας, οι οποίες ήρθαν και πάλι να «ταράξουν τα νερά» και την ηρεμία της μέχρι τώρα στάσιμης κατάστασης. Σε ομιλία του με τον υπουργό εμπορίου των ΗΠΑ, Γουίλμπουρ Ρος, ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, δήλωσε πως πλέον η Τουρκία δεν αντέχει να διαχειριστεί ένα ακόμη κύμα προσφύγων από τη Συρία. Τονίζοντας βεβαίως πως η Άγκυρα εκτιμά πολύ τη συνεργασία της με την Ουάσιγκτον για τη Συρία, επανέλαβε πως η χώρα δε μπορεί να ανταπεξέλθει, καλώντας τις Ηνωμένες Πολιτείες να σταθούν στο πλευρό της Τουρκίας, δημιουργώντας παράλληλα «ζώνες ασφαλείας» στην περιοχή.
Ο τούρκος Πρόεδρος πρόσθεσε επίσης: «Η αποστολή έως τώρα 50.000 φορτηγών με εφόδια και πυρομαχικά προς τους τρομοκράτες μας έχει ενοχλήσει πραγματικά. Ενάντια σε ποιον χρησιμοποιούνται αυτά τα όπλα; Εναντίον της Τουρκίας. Δεν είναι δυνατόν να το αποδεχθούμε εμείς αυτό, ως στρατηγικοί εταίροι». Στην ίδια γραμμή κινήθηκε και ο Υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ο οποίος δήλωσε πως η προσέγγιση των ΗΠΑ στη συμφωνία για την ασφαλή ζώνη, στον κοινό αγώνα για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, είναι τουλάχιστον μη ικανοποιητική, ενώ τα μέτρα που έχουν λάβει περισσότερο λειτουργούν ως «διακοσμητικά», αφήνοντας αιχμές για την Ουάσιγκτον.
Ως προς την προαναφερόμενη συμφωνία, αυτή προβλέπει τη δημιουργία ενός κέντρου κοινών επιχειρήσεων, που θα συντονίζει τη δημιουργία της πολυπόθητης «ζώνης ασφαλείας» και μάλιστα απέτρεψε μια τουρκική επιχείρηση εναντίον των YGP, η οποία βρισκόταν στο παρασκήνιο. Την περασμένη Κυριακή (08/09/19) τα τουρκικά και αμερικανικά στρατεύματα πραγματοποίησαν την πρώτη κοινή στρατιωτική περιπολία στην περιοχή. Η Τουρκία, η οποία χαρακτηρίζει τη YGP τρομοκρατική οργάνωση, εξέφρασε την επιθυμία να επεκταθούν οι επιχειρήσεις σε βάθος 32 χλμ. από τα σύνορά της, για τη δημιουργία μιας ζώνης η οποία θα ελέγχεται από τουρκικά στρατεύματα.
Μέχρι τώρα η Τουρκία έχει στηριχθεί πολύ στις προσωπικές σχέσεις μεταξύ Ερντογάν και Ντόναλντ Τραμπ, με στόχο την επίλυση διάφορων θεμάτων, συμπεριλαμβανομένης και μιας επικείμενης συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου μεταξύ των χωρών. Στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών πρόκειται να συναντηθούν οι πρόεδροι ΗΠΑ και Τουρκίας, Τραμπ και Ερντογάν αντίστοιχα, με την ατζέντα των συνομιλιών τους να επικεντρώνεται και στις εξελίξεις στη Συρία.
Ο Ερντογάν σε άλλες δηλώσεις έδωσε μεγάλη έμφαση στην ανικανότητα της χώρας να φιλοξενήσει κι άλλους πρόσφυγες και μετανάστες, λέγοντας χαρακτηριστικά «Φιλοξενούμε 5 εκατομμύρια πρόσφυγες, η Τουρκία δεν αντέχει άλλο». Συνέχισε λέγοντας πως ήδη 3.000 πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στη ζώνη ασφαλείας, αλλά σχεδιάζουν να εγκαταστήσουν 1 εκατομμύριο ακόμη, κάνοντας τους διεθνολόγους απανταχού να εκτιμούν πως ο Ταγίπ Ερντογάν επιχειρεί να «φτιάξει» μια χώρα, που θα ελέγχει ο ίδιος.
Όσον αφορά την Ελλάδα, το γερμανικό περιοδικό Der Spiegel αναφέρει πως η προσφυγική συμφωνία κρέμεται από μια κλωστή, καθώς η ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να τη διασώσει με την πραγμάτωση όλων των σημείων που δε λειτουργούν σωστά, αναφερόμενη φυσικά στις επαναπροωθήσεις στην Τουρκία. Αυτό βέβαια καθίσταται δυνατόν μόνο με ριζικές αλλαγές στις διαδικασίες εξέτασης και παροχής ασύλου, οι οποίες καθυστερούν πολύ, με αποτέλεσμα πολλοί πρόσφυγες και μετανάστες να βρίσκονται ήδη στην ηπειρωτική Ελλάδα πριν καν οι αρχές καταφέρουν να ολοκληρώσουν τη διαδικασία και επαναπροωθήσουν τους ανθρώπους στην Τουρκία.
Σύμφωνα και πάλι με το Der Spiegel, καθώς οι πιέσεις συνεχώς αυξάνονται, οι γερμανικές αρχές πιέζουν με τη σειρά τους την Ελλάδα να τηρήσει πλήρως τη συμφωνία, αφού η αύξηση του αριθμού των μεταναστών, ειδικά στα σύνορα Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας, στο λεγόμενο Βαλκανικό Διάδρομο, τους προκαλεί μεγάλες ανησυχίες. Οι ελληνικές αρχές, ελλείψει υποδομών και δυναμικού, αφήνουν ελεύθερους τους πρόσφυγες, οι οποίοι μέσω των συνόρων Ελλάδας και Βορείου Μακεδονίας, επιχειρούν να φτάσουν στη Βόρεια Ευρώπη. Τον περασμένο Αύγουστο η Frontex σταμάτησε εκεί μόνον 7.000 πρόσφυγες.
Τέλος, ο πρωθυπουργός της χώρας μας, Κυριάκος Μητσοτάκης, μετά τις απειλές τις οποίες εξαπέλυσε ο Ερντογάν προς την Ε.Ε. απάντησε μέσω συνέντευξης Τύπου, επιρρίπτοντας εμμέσως την ευθύνη για την αύξηση των ροών των προσφύγων και μεταναστών στην τουρκική κυβέρνηση. Στο γερμανικό περιοδικό σχολιάζεται πως ο Ερντογάν, ο οποίος δεν ήταν και ποτέ «μεγάλος οπαδός της προσφυγικής συμφωνίας» την τηρεί μόνο όσο αυτή τον ωφελεί, σημειώνοντας πως η τουρκική κυβέρνηση έλαβε χρηματική βοήθεια ύψους 3,6 εκατομμυρίων από την Ε.Ε. για την περίθαλψη προσφύγων. Αποδίδοντας το πρόβλημα στη φιλελεύθερη προσφυγική πολιτική της κυβέρνησης στην Άγκυρα, το περιοδικό τονίζει πως «δέχεται πιέσεις από τους πολίτες της, καθώς η οικονομική κρίση οδήγησε τους Τούρκους στη θεώρηση πως οι Σύριοι αποτελούν απειλή, ως ανταγωνιστές στην αγορά εργασίας. Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, η πλειονότητα των πολιτών θέλει να εγκαταλείψουν και πάλι οι πρόσφυγες την Τουρκία. Οι απειλές του Ερντογάν όλο και πλήθαιναν, ότι θα άφηνε να καταρρεύσει η συμφωνία. «Αυτή τη φορά όμως οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να τον πάρουν στα σοβαρά. Μετά τις ήττες σε Κωνσταντινούπολη και Άγκυρα στις δημοτικές εκλογές, βρίσκεται αντιμέτωπος με τις μεγαλύτερες πιέσεις που έχει δεχθεί ποτέ στην καριέρα του. Και πρέπει να παρουσιάσει επιτυχίες στους πολίτες του».
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δε, επιθυμεί διάλογο με τον Ερντογάν, λέγοντας χαρακτηριστικά «Στην πραγματικότητα η κυβέρνηση στην Αθήνα προκρίνει ένα σύστημα που θα διαμοιράζει τους αφιχθέντες πρόσφυγες αλληλέγγυα σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Δεδομένου, όμως, ότι δε διαφαίνεται κάτι τέτοιο, η Ελλάδα επενδύει αναγκαστικά στη συμφωνία με την Τουρκία. Εντέλει, πιστεύει ο Μητσοτάκης, είναι θέμα χρημάτων. Η Τουρκία θα χρειάζεται βοήθεια και στο μέλλον». Ο Μάνος Λογοθέτης, ωστόσο, νέος ειδικός γραμματέας πρώτης υποδοχής, διατείνεται πως με την αύξηση των προσφυγικών ροών η Ελλάδα θα έφτανε στα όρια της, παρά τα όποια εφαρμοζόμενα μέτρα. Μήπως ήρθε λοιπόν η ώρα της αλήθειας;! Ή θα υλοποιηθεί η συμφωνία και θα λειτουργήσει ορθά, ή θα καταρρεύσει… και τότε;
Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη αλλά πλέον σπουδάζει στην Αθήνα, στο τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου Αθηνών. Απολαμβάνει τη συμμετοχή σε συνέδρια προσομοίωσης του ΟΗΕ, τον εθελοντισμό και τα προγράμματα εκμάθησης σε χώρες εξωτερικού.
