Της Κωνσταντίνας Μαρίνας Χριστοφή,
Διατάραξη Ελλειμματικής Προσοχής ή και Υπερκινητικότητα. Τέσσερις λέξεις που στροβιλίζουν στο μυαλό πολλών γονέων, ερευνητών, αλλά και παιδιών. Αν φανταστούμε τον ανθρώπινο εγκέφαλο ως μία πυξίδα με ένα ανεμολόγιο το οποίο δείχνει προς μια σταθερή πορεία, τότε ο εγκέφαλος ενός παιδιού το οποίο έχει Δ.Ε.Π.Υ. διαθέτει ένα ανεμολόγιο πιο «άτακτο», δημιουργώντας νευροβιολογικές και χημικές αναταραχές. Όπως δηλώνει η ετυμολογία του ακρωνύμου, η Δ.Ε.Π.Υ. δεν είναι τίποτα άλλο παρά μία διαταραχή που αγγίζει κατά μέσο όρο ένα 5 – 7% των παιδιών. Οι πάσχοντες δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν, να ακολουθήσουν κανόνες, να μείνουν στάσιμοι για πολλή ώρα, να διεκπεραιώσουν μία δομημένη συζήτηση και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και να κοινωνικοποιηθούν.
Δυστυχώς, ελάχιστοι γνωρίζουν τι είναι η Δ.Ε.Π.Υ., το φάσμα της, καθώς και τις μεταβολές που προκαλεί στη συνήθη αναπτυξιακή «φόρμουλα» των παιδιών. Η Δ.Ε.Π.Υ. δεν αφορά μόνο το ίδιο το παιδί και τους γονείς του, αλλά και τον εκπαιδευτικό και την ευρύτερη κοινωνία. Οι άνθρωποι, στην ενήλικη ζωή μας συνηθίζουμε να είμαστε αυστηροί κριτές, ωστόσο και τα ίδια τα παιδιά είναι σε θέση να αξιολογήσουν καταστάσεις και ενδεχομένως αυστηρότερα, καθώς δεν έχουν αναστολές, δε θέτουν το φραγμό του «δει» και ανεξέλεγκτα εξωτερικεύουν τις σκέψεις τους. Το ερώτημα, λοιπόν, είναι: Τι μπορεί να σκέφτεται ένα παιδί βλέποντας τον συμμαθητή του που έχει Δ.ΕΠ.Υ. ;
Σε ένα πρώιμο στάδιο, αντιλαμβάνεται ότι το συγκεκριμένο παιδί παρουσιάζει ελαφρές διαφοροποιήσεις, σε σχέση με τους υπόλοιπους συμμαθητές του. Δε σηκώνει το χεράκι του για να πει μάθημα, μιλάει αρκετά πηγαίνοντας από το ένα θέμα στο άλλο, συνήθως είναι αφηρημένο, βρίσκει πιο ενδιαφέρον το να κοιτάει έξω από το παράθυρο, δεν του αρέσει ιδιαίτερα να κάθεται στη θεσούλα του, ενώ παράλληλα η φωνή του δασκάλου ακούγεται σαν ηχώ . Ο δάσκαλος, ο οποίος ενδεχομένως δε γνωρίζει ότι ο μαθητής έχει τη συγκεκριμένη διαταραχή, ίσως τον θεωρήσει λίγο άτακτο και απρόσεκτο. Το ίδιοι κι οι υπόλοιποι γονείς, οι οποίοι ίσως αποδοκιμάσουν τη διαπαιδαγώγησή του.
Δεν είναι λίγες οι φορές που τα παιδιά με Δ.Ε.Π.Υ. δυσκολεύονται να κοινωνικοποιηθούν, διότι η συμπεριφορά τους παρερμηνεύεται. Αυτό συμβαίνει επειδή τα μικρότερα παιδιά εκ φύσεως δεν έχουν την ίδια υπομονή και κατανόηση με τους ενήλικες. Αρκετά συχνά μάλιστα, αποκλείουν τα συγκεκριμένα παιδιά από την παρέα, διότι, όπως είναι λογικό, δεν είναι πάντα σε θέση να γνωρίζουν και πόσο μάλλον να κατανοήσουν το λόγο που ένας συμμαθητής τους μιλάει περισσότερο, είναι υπερκινητικός και αρκετές φορές μη συγκεντρωμένος. Δεν πρέπει, άλλωστε, να ξεχνάμε ότι η Δ.Ε.Π.Υ. δεν αφορά μόνο τη σχολική ζωή, αλλά επηρεάζει όλους τους τομείς δραστηριότητας όπως η εργασία, οι διαπροσωπικές σχέσεις… ακόμη και το παιχνίδι.
Σε αυτό το σημείο, θέλω να παραθέσω ότι πράγματι υπάρχει μία λεπτή γραμμή μεταξύ της Δ.Ε.Π.Υ. και της απλής απροσεξίας ή έντονης δραστηριότητας του παιδιού, λόγω του αναπτυξιακού του σταδίου. Οι πρώτες ενδείξεις Δ.Ε.Π.Υ. εντοπίζονται στο σχολείο, διότι εκεί για πρώτη φορά το παιδί αναγκάζεται να συνυπάρξει μαζί με άλλους σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον κανόνων και υποχρεώσεων, το οποίο οριοθετεί αρκετά τη συμπεριφορά και δραστηριότητά του. Η δυσκολία στη συγκέντρωση κι αυτό που καλείται κοινώς «αταξία», είναι χαρακτηριστικά δείγματα της συγκεκριμένης διαταραχής, ωστόσο, τίθεται αναγκαία μία ακολουθία εξετάσεων κι αξιολογήσεων από παιδοψυχολόγους, αναπτυξιολόγους, αλλά και νευροψυχιάτρων (σε ορισμένες περιπτώσεις) για την έγκαιρη κι ακριβή διάγνωση.
Δυστυχώς, όμως, η άγνοια του κόσμου για την παροαναφερθείσα διαταραχή οδηγεί εσφαλμένα στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για ελλείμματα συμπεριφορισμού. Η παρερμηνεία της συχνά πυροδοτεί την περιθωριοποίηση των συγκεκριμένων παιδιών, τη διάκρισή τους από το σύνολο και τη δυσκολία ένταξής τους σε αυτό. Όλη η προβληματική, όμως, δε στρέφεται γύρω από την έννοια της διάκρισης, παρά από τη ζοφερή απόχρωση που της αποδίδουμε. Με άλλα λόγια, είναι αναγκαίο να ξεχωρίζουμε έννοιες, πράγματα, αισθήματα, συνήθειες τα οποία είναι ανόμοια μεταξύ τους, όχι, όμως, να τα αποκλείουμε από τη σφαίρα του συνόλου ή να τα περιφρονούμε. Στο πλαίσιο μιας ακμάζουσας ιδεολογικής ωρίμανσης, ο σύγχρονος homo universalis, ο σύγχρονος δάσκαλος, ο σύγχρονος γονέας, ο σύγχρονος μαθητής, ο σύγχρονος πολίτης πρέπει να δει ότι ένα παιδί με Δ.Ε.Π.Υ. δεν παύει παρά να είναι ένα παιδί. ένα παιδί ικανό, με αισθήματα και ευαισθησίες, με ιδιαίτερες κλίσεις, με ανάγκες, με ανάγκη για φίλους, με μεγαλοπρεπή όνειρα και με τα ίδια χαρακτηριστικά και γνωρίσματα που έχει το λοιπό 93% των παιδιών που δεν έχει Δ.Ε.Π.Υ. .
Τα παιδιά τα οποία διαθέτουν διάσπαση ελλειμματικής προσοχής ή και υπερικινητικότητα δεν είναι παιδιά άρρωστα, ούτε χρήζουν ιδιαίτερης μεταχείρισης. Επίσης, δεν είναι «κακοί» μαθητές ούτε απευκτέα πρότυπα συμπεριφοράς. Δεν αξίζουν να βρίσκονται σε μία κοινωνική καραντίνα, απομονωμένα από τον περίγυρό τους και σίγουρα δεν αξίζουν τον τίτλο του «προβληματικού». Στον αντίποδα βέβαια, δεν μπορεί κανείς να κατηγορήσει τα υπόλοιπα παιδιά τα οποία εκ φύσεως είναι επιρρεπή στο να κρίνουν και δεν είναι πλήρως συμφιλιωμένα με την ανθρώπινη φύση και ανάπτυξη, καθώς και με πιθανές επιπλοκές που μπορεί να ανακύψουν σε αυτή.
Το Δ.Ε.Π.Υ. συνοψίζοντας, δεν είναι πρόβλημα ούτε ασθένεια. Είναι μία διαταραχή η οποία δυσχεραίνει την δυνατότητα συγκέντρωσης ενός παιδιού και για αυτό το λόγο είναι εξαιρετικά σημαντικό να υπάρχει έγκαιρη διάγνωση και διαρκής επικοινωνία και συνεργασία των γονέων με το σχολείο, αλλά και κάθε επικουρικό εκπαιδευτικό φορέα του παιδιού, ώστε να καταφέρει μεγαλώνοντας να ελέγξει το δικό του εγκεφαλικό «ανεμολόγιο».
«Τα παιδιά χρειάζονται περισσότερα πρότυπα παρά κριτικές», Ζοζέφ Ζουμπέρ.
Είναι προπτυχιακή φοιτήτρια του τμήματος της Νομικής, στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Ο τομέας που την ενδιαφέρει αρκετά όσον αφορά στη νομική, είναι εκείνος του ναυτικού δικαίου, ωστόσο την αγγίζουν έντονα και ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών. Σε ένα έξω-νομικό πλαίσιο, λατρεύει ιδιαίτερα τη συγγραφή, τη λογοτεχνία και την τέχνη. Τέλος, προσπαθεί να δραστηριοποιείται όσο το δυνατόν περισσότερο εθελοντικά καθώς υποστηρίζει έντονα τις αρχές της φιλανθρωπίας και ανιδιοτέλειας.
