Του Διονύση Κουσκουλή,
Στα τέλη του 1ου αιώνα π.Χ, η Ρώμη εκτεινόταν ανατολικά του ποταμού Ρήνου ως τον ποταμό Έλβα στην ανατολική Γερμανία. Ωστόσο, η κατάκτηση των γερμανικών φύλων δεν είχε ολοκληρωθεί, με αποτέλεσμα να λαμβάνουν χώρα συχνά εξεγέρσεις. Το 7 π.Χ., το μεγαλύτερο μέρος της Βόρειας Γερμανίας είχε περάσει υπό ρωμαϊκό έλεγχο. Η φυλή των Χερούσκων εξεγέρθηκε το 1 π.Χ. και ο αυτοκράτορας Αύγουστος έστειλε τον λεγάτο Τιβέριο να τους καταστείλει. Ο Τιβέριος κατατρόπωσε και τους Λομβαρδούς και πέρασε στη Σκανδιναβία, όπου τον σταμάτησαν τα χιόνια. Με μια νέα εκστρατεία, κινήθηκε ταυτόχρονα πέρα από τον Δούναβη και τον Ρήνο για να συντρίψει τους Μαρκομάνους της Βοημίας, οι οποίοι σώθηκαν από μια εξέγερση που ξέσπασε στον Ιλλυρία και ανάγκασε τον Τιβέριο να στρέψει εκεί τις δυνάμεις του. Φρόντισε, όμως, να καλύψει τα νότα του και άφησε πέντε λεγεώνες να φρουρούν τα οχυρά που είχε στήσει κατά μήκος των μεγάλων ποταμών της Γερμανίας. Το καλοκαίρι του 9 μ.Χ., ο Ρωμαίος στρατηγός Κοϊντίλιος Βάρος διεξήγε επιχειρήσεις στην κεντρική Γερμανία ανατολικά του ποταμού Βέζερ, με 3 λεγεώνες και βοηθητικές ομάδες προερχόμενες από τα γερμανικά φύλα.
Ενώ ο αυτοκράτορας Αύγουστος αντιμετώπιζε πολιτικές διενέξεις στη Ρώμη, ο διοικητής των γερμανικών μονάδων ονόματι Αρμίνιος, Χέρουσκος αριστοκρατικής καταγωγής, εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία, προκειμένου να προκαλέσει εξέγερση των γερμανικών φυλών, με στόχο την απελευθέρωση της Γερμανίας (Germania). Όταν, λοιπόν, κατά το τέλος του καλοκαιριού, ο στρατός των Ρωμαίων επέστρεψε στον καταυλισμό για να παραχειμάσει, ο Αρμίνιος μαζί με τις μονάδες του εγκατέλειψαν το στρατόπεδο κατά τη διάρκεια της νύχτας. Ο Αρμίνιος είχε μελετήσει τις κινήσεις του Βάρου και γνώριζε ότι έβγαζε συχνά σε πορεία τις λεγεώνες χωρίς να ακολουθεί τους στοιχειώδεις κανόνες αναγνώρισης.
Μια φάλαγγα 20 χιλιάδων ανθρώπων και χιλιάδων άλλων ακόλουθων συζύγων και βοηθητικών, κινήθηκε από το θερινό στρατόπεδο μέσα από τον Τευτοβούργιο Δρυμό, όπου βρισκόταν καλά κρυμμένοι οι Γερμανοί. Χωρίς τους Γερμανούς ανιχνευτές για να τους προειδοποιήσουν για τυχόν ενέδρες, οι Ρωμαίοι εισήλθαν στο βαλτώδες δάσος με αποτέλεσμα να παγιδευτούν αλλεπάλληλες φορές από τον Αρμίνιο. Τα γερμανικά φύλα χτύπησαν αμείλικτα τις λεγεώνες, χρησιμοποιώντας παράλληλα και ειδικές παγίδες όπως η ολίσθηση πυρακτωμένων γιγάντιων μπαλών από άχυρα, ώστε να διασπάσουν τις συμπυκνωμένες γραμμές των λεγεωνάριων. Χιλιάδες Ρωμαίοι μαζί με τις οικογένειες τους βρήκαν φρικτό θάνατο από βέλη, ακόντια, σπαθιά και φωτιά. Ο ίδιος ο Βάρος αυτοκτόνησε. Στη σύγκρουση υπολογίζεται ότι συμμετείχαν περίπου 20.000 – 25.000 από τη μεριά των Ρωμαίων (3 λεγεώνες, 6 κοόρτεις από υποτελείς φυλές, 3 ίλες ιππικού) και 15.000 από τη μεριά του Αρμίνιου.
Μετά από 4 χρόνια, όταν ο ρωμαϊκός στρατός διέσχισε το δάσος, ανακάλυψε τα οστά των νεκρών λεγεωνάριων, διαλυμένα όπλα, σιαγόνες αλόγων και κρανία καρφωμένα σε κορμούς δέντρων. Επίσης, η απώλεια συντάραξε τον αυτοκράτορα Αύγουστο, ο οποίος μόλις πληροφορήθηκε τα καθέκαστα για την ήττα και το μέγεθος των απωλειών αναφώνησε: «Βάρε, δώσε μου πίσω τις λεγεώνες μου !». Μετά από την πανωλεθρία αυτή, οι περιοχές πέρα από το Ρήνο θα παρέμεναν εκτός της ρωμαϊκής επικράτειας.
Στη μεριά των νικητών, η νίκη δημιούργησε στον Αρμίνιο την προσδοκία ότι μπορούσε να συνενώσει όλες τις γερμανικές φυλές σε μια μόνιμη συμμαχία. Σημαντικό ήταν να πείσει τους πανίσχυρους Μαρκομάνους, λαό που κατοικούσε στην αριστερή όχθη του Άνω Δούναβη (κάπου στη σημερινή Βοημία), που έως τότε είχε τηρήσει ουδέτερη στάση. Έκοψε, λοιπόν, το κεφάλι του Βάρου και το έστειλε στον αρχηγό τους, αλλά αυτός αρνήθηκε να συμπράξει – μάλιστα, σε μια κίνηση αβροφροσύνης, έστειλε το κεφάλι στη Ρώμη για να ταφεί με τις πρέπουσες τιμές. Τελικά, αν και το όνειρο για συνένωση των Γερμανών δεν ευοδώθηκε, μακροπρόθεσμα η νίκη στο Τευτοβούργιο δρυμό είχε ευεργετικές συνέπειες: ακόμα κι όταν ο Γερμανικός προέλαυνε τα έτη 14 – 16, ο αυτοκράτορας Τιβέριος δεν τόλμησε να διατάξει επανενσωμάτωση της Γερμανίας στην Αυτοκρατορία.
Βιβλιογραφία
- Γκράντ Τζ. Ρ., «Μάχες: η πολεμική ιστορία 5.000 χρόνων», Λονδίνο: Εκδόσεις Polaris, 2007
- Mackay Christopher, Ξυδόπουλος Ιωάννης, «Αρχαία Ρώμη: Στρατιωτική και πολιτική ιστορία», Αθήνα: Δημ. Ν. Παπαδήμας, 2014
Ζει στην Θεσσαλονίκη, όπου σπουδάζει Ιστορία και Αρχαιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Γνωρίζει άριστα αγγλικά και γερμανικά, ενώ έχει συμμετάσχει σε μία σειρά προγραμμάτων, σεμιναρίων και επιστημονικών συνεδρίων. Στον ελεύθερο του χρόνο, ασχολείται με την μουσική.
