Της Αθηνάς Σωτηρίου,
Η ανάγκη ελέγχου και ρύθμισης των διεθνών διαφορών μεταξύ των κρατών και ο φόβος προστριβών μετά τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους, οδήγησε τα κράτη στην απόφαση να δημιουργήσουν έναν οργανισμό που θα συνέβαλε στη συνεργασία ανάμεσα στα κράτη σε διεθνές επίπεδο, στην εδραίωση της ειρήνης και στην αποφυγή των λαθών του παρελθόντος (ΟΗΕ), καθώς και στην πρωτοβουλία να ιδρύσουν διεθνείς δικαιοδοτικούς μηχανισμούς, οι οποίοι περιλαμβάνουν δικαστήρια και επιτροπές.
Το πιο γνωστό και αρχαίο δικαστήριο είναι το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης που δημιουργήθηκε μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο από τον ΟΗΕ ως συνέχεια του Διαρκούς Διεθνούς Δικαστηρίου της Κοινωνίας των Εθνών, το οποίο καταργήθηκε. Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης αποτελεί δικαστικό όργανο του ΟΗΕ, καθώς το καταστατικό του αποτελεί τμήμα του καταστατικού του ΟΗΕ σε αντίθεση με το Διαρκές Διεθνές Δικαστήριο που ήταν αυτοτελές. Το δικαστήριο αυτό επιλαμβάνεται των διαφορών μεταξύ κρατών που υπάγονται στη δικαιοδοσία του (ήτοι πρέπει όλα τα κράτη να έχουν συμφωνήσει στην υπαγωγή της διαφοράς στο δικαστήριο αυτό).
Η ίδρυση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου συνελήφθη ως ιδέα από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 1948 μετά από τη δίκη της Νυρεμβέργης και του Τόκυο, η οποία είδε την ανάγκη ύπαρξης ενός μόνιμου δικαιοδοτικού μηχανισμού που θα προέβαινε στην τιμωρία εγκλημάτων πολέμου. Τελικά, έγινε πραγματικότητα το 1998 με την υπογραφή της σύμβασης για τη σύστασή του από 120 κράτη μέλη του ΟΗΕ. Αποτελεί έναν μόνιμο διεθνή δικαιοδοτικό οργανισμό, ο οποίος έχει την ευθύνη να εκδικάζει άτομα και όχι κράτη τα οποία έχουν διαπράξει τα πιο ειδεχθή διεθνή εγκλήματα (γενοκτονία, εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, έγκλημα της επίθεσης).
Την ίδια περίοδο της δημιουργίας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου ο ΟΗΕ ίδρυσε δύο ακόμα δικαστήρια, το Διεθνές Ποινικό δικαστήριο για την Ρουάντα (8 Νοεμβρίου 1994 με την 955/1994 απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ), ως αποτέλεσμα της επίθεσης της φυλής των Χούτου εναντίον των Τούτσι και της μαζικής εξόντωσης των τελευταίων, ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα της ανθρωπότητας στη Ρουάντα. Αποτελεί ad hoc δικαστήριο που ιδρύθηκε για να δικάζει άτομα υπεύθυνα για τη γενοκτονία και άλλες σοβαρές παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, που διαπράχθηκαν στη Ρουάντα μεταξύ 1 Ιανουαρίου 1994 και 31 Δεκεμβρίου 1994.
Παρόμοια, στην περίπτωση της Γιουγκοσλαβίας ιδρύθηκε το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την Πρώην Γιουγκοσλαβία στις 25 Μαΐου 1993 με την απόφαση 827/1993 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, προκειμένου να εκδικάσει υποθέσεις εγκληματιών πολέμου κατά τη διάρκεια του Γιουγκοσλαβικού πολέμου από το 1991 και να τους καταδικάσει. Λειτούργησε μέχρι το 2017.
Ένα ακόμη διεθνές δικαστήριο αποτελεί το Διεθνές Δικαστήριο για το Δίκαιο της Θάλασσας, το οποίο ιδρύθηκε κατ’ εντολή του άρθρου 287 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας και είχε ως αρμοδιότητα τις διαφορές που ανέκυπταν σχετικά με την ερμηνεία και την εφαρμογή της Σύμβασης. Στο δικαστήριο αυτό μπορούν να προσφύγουν όχι μόνο κράτη μέλη που έχουν επικυρώσει τη Σύμβαση αλλά και εταιρείες και οργανώσεις καθώς και ιδιωτικά υποκείμενα δικαίου, που δεν την έχουν επικυρώσει. Το Δικαστήριο έχει δικαιοδοσία για τις διαφορές που προκύπτουν από τη Συνθήκη καθώς και για κάθε άλλη διαφορά, της οποίας η εκδίκαση ρητά παραπέμπεται σε αυτό.
Μαζί με τα Δικαστήρια έχει ιδρυθεί και πλήθος διεθνών επιτροπών που μπορούν να προσφέρουν στους πολίτες αποτελεσματική προστασία. Συγκεκριμένα αξίζει να αναφέρουμε την Επιτροπή για την εξάλειψη της φυλετικής διάκρισης (CERD), η οποία έχει τη δυνατότητα να εξετάζει ατομικές προσφυγές και να εκδίδει υποδείξεις και συστάσεις.
Επιπλέον, η Επιτροπή για την εξάλειψη των διακρίσεων κατά των γυναικών με κύριο αντικείμενο την καταπολέμηση των στερεοτύπων ανάμεσα στα δύο φύλα και την εδραίωση της ισότητας. Με την επικύρωση από τη χώρα μας του Προαιρετικού Πρωτοκόλλου στη Σύμβαση για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων κατά των γυναικών με τον Ν2951/2001, δίνεται η δυνατότητα στην Επιτροπή να εξετάζει και ατομικές προσφυγές και να εκδίδει αποφάσεις.
Ακόμη, η Επιτροπή των Βασανιστηρίων και της Σκληρής και Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (CAT) που δίνει το δικαίωμα σε κάθε πολίτη του οποίου παραβιάζονται τα δικαιώματα που ορίζονται στην Σύμβαση, να υποβάλει ατομική προσφυγή προς την Επιτροπή. Το ίδιο δικαίωμα δίνεται και στους συγγενείς του η στον δικηγόρο του εφόσον διαθέτουν έγγραφη εξουσιοδότηση.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχουν επίσης: το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης το οποίο είναι επιφορτισμένο με την υποχρέωση ερμηνείας του δικαίου της ΕΕ, ώστε να διασφαλίζεται η ομοιόμορφη εφαρμογή του στα κράτη της ΕΕ και να επιλύει διαφορές ανάμεσα στις εθνικές κυβερνήσεις και τα όργανα της ΕΕ. Ιδρύθηκε το 1952 στο Λουξεμβούργο. Το δικαστήριο εξετάζει προδικαστικές παραπομπές από εθνικά δικαστήρια, προσφυγές λόγω παράβασης κράτους μέλους, προσφυγές ακύρωσης, προσφυγές λόγω παράλειψης καθώς και αιτήσεις αναίρεσης.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με έδρα το Στρασβούργο ιδρύθηκε με σκοπό να εξετάζει προσφυγές που αφορούν στην παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά των κρατών μελών σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, η οποία υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 1950. Δίνει την δυνατότητα τόσο ατομικής όσο και διακρατικής προσφυγής αφού όμως εξαντληθούν πρώτα όλα τα εσωτερικά ένδικα μέσα.
Επιπρόσθετα, η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ένα οιονεί διεθνές δικαιοδοτικό όργανο που εφαρμόζει το Διεθνές Σύμφωνο Ατομικών και Πολιτικών δικαιωμάτων. Έχει εξελίξει μία σημαντική νομολογία που προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα, η οποία μερικές φορές υπερβαίνει εκείνη της ΕΔΔΑ. Σημαντικό είναι πως ο προσφεύγων έχει περισσότερο χρόνο στη διάθεσή του όσον αφορά την Επιτροπή (5 έτη) αντί των 6 μηνών που έχει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Τέλος, οι ειδικοί εισηγητές του ΟΗΕ προσφέρουν εξίσου άμεση, αποτελεσματική προστασία ενάντια στις προσβολές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μερικοί από τους σημαντικότερους είναι: ο Ειδικός Εισηγητής για την ανεξαρτησία των δικαστών και των δικηγόρων, ο Ειδικός Εισηγητής για τα βασανιστήρια, τη σκληρή και απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή ποινή, ο Ειδικός Εισηγητής για τις σύγχρονες μορφές ρατσισμού, φυλετικών διακρίσεων και ξενοφοβίας, ο Ειδικός Εισηγητής για την ελευθερία της θρησκείας ή της πίστης, ο Ειδικός Εισηγητής για την προώθηση και την προστασία του δικαιώματος στην ελευθερία της άποψης και της έκφρασης, ο Ειδικός Εισηγητής για την πώληση των παιδιών, την παιδική πορνεία και παιδική πορνογραφία, ο Ειδικός Εισηγητής για τη βία κατά των γυναικών και των αιτιών και των συνεπειών της, ο Ειδικός Εισηγητής για τα δικαιώματα των μεταναστών, ο Ειδικός Εισηγητής για την προώθηση και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, ο Ειδικός Εισηγητής για τη λαθραία μετακίνηση προσώπων, ειδικά δε των γυναικών και των παιδιών, ο Ειδικός Εισηγητής για τα δυσμενή αποτελέσματα από τα παράνομα τοξικά και επικίνδυνα προϊόντα, τα απόβλητα κλπ.
Καταλήγοντας, όπως διαφαίνεται από τη μη εξαντλητική απαρίθμηση των δικαιοδοτικών οργάνων, υπάρχουν πολλές διέξοδοι για την προστασία των δικαιωμάτων ενός προσώπου η ενός κράτους μέλους που θίγονται. Το σημαντικό είναι να είναι ο καθένας μας ενήμερος για τις διαφορετικές επιλογές που διαθέτει και να επιλέξει εκείνη που προσφέρει την πιο αποτελεσματική και άμεση προστασία.
Πηγές
- academia edu-διεθνές ποινικό δικαστήριο στην Ρουάντα
- juticefiorgreece.wordpress-ποια είναι τα διεθνή και τα ευρωπαϊκά δικαστήρια
- echrcaselaw.com – όργανα,
- itlos.org,
- europa.eu-bodies
Γεννήθηκε στην Ηγουμενίτσα το 1997 και είναι προπτυχιακή φοιτήτρια της Νομικής σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (ΔΠΘ). Έχει συμμετάσχει σε διάφορες προσομοιώσεις διεθνών οργανισμών και στον ελεύθερο της χρόνο ασχολείται με τον χορό.
