Της Ιωάννας Χατζηαντωνίου,
Οι σχέσεις Ρωσίας και Τουρκίας μπαίνουν ξανά στο στόχαστρο των μέσων μαζικής ενημέρωσης και των διεθνολόγων, με την πιο πρόσφατη συνάντηση του Τούρκου προέδρου Ρ.Τ. Ερντογάν και του Ρώσου ομόλογού του, Βλ. Πούτιν στη Μόσχα την 27η Αυγούστου 2019. Η συνεργασία στον ενεργειακό τομέα με τον πυρηνικό σταθμό Akkuyu και τον σωλήνα φυσικού αερίου, που θα περνάει από την Τουρκία και θα προμηθεύει όλη την Ευρώπη, το ζήτημα της Λιβύης στη Μέση Ανατολή αλλά και η πολιτιστική και τουριστική αλληλεγγύη των δυο χωρών ήταν κάποια από τα θέματα που συζητήθηκαν. Την κυριότερη, όμως, θέση στο τραπέζι των συζητήσεων κατείχε το φλέγον ζήτημα του Συριακού Εμφυλίου, ιδιαίτερα όσον αφορά την έκρυθμη κατάσταση στην περιοχή της Ιντλίμπ της Συρίας. Τέλος, έγινε σαφής η επιθυμία και από τις δύο πλευρές για περαιτέρω συνεργασία στην αεράμυνα, που ξεκίνησε από τους S-400.
Η διαφορετική στάση που έχουν οι 2 ηγέτες επί της Συριακής εμφύλιας σύρραξης, αποτελεί εμπόδιο στη διατήρηση ομαλών και παραγωγικών σχέσεων, ιδιαίτερα μετά από περιστατικά, όπως αυτό που ξεκίνησε τις συζητήσεις για την Ιντλίμπ. Οι διαρκείς επιθέσεις των κυβερνητικών συριακών δυνάμεων του Bashar al-Assad, τον οποίο υποστηρίζει ο Πούτιν, στην περιφέρεια της Ιντιλίμπ, με πληθώρα βίαιων καταλήψεων αλλά ειδικότερα η από αέρος επίθεση σε τουρκική στρατιωτική μονάδα που βρισκόταν στην περιοχή με την απώλεια 3 πολιτών μη εμπλεκόμενων σε μάχη, όπως ισχυρίζονται οι τουρκικές αρχές, ήταν η αφορμή που οδήγησε τον Τούρκο πρόεδρο να ξεκινήσει συζητήσεις για την αποκλιμάκωση της έντασης στην περιοχή.
Στις συζητήσεις αυτές, ο Ρώσος ομόλογός του φάνηκε να ανταποκρίνεται με θετική στάση, συμφωνώντας στην ανάγκη σχεδιασμού μιας διαδικασίας – πολιτικής για την ανακάλυψη κρησφύγετων τρομοκρατών και κατά συνέπεια στον περιορισμό των τρομοκρατικών επιθέσεων, όχι μόνο στην πληγείσα περιφέρεια αλλά και κατ’ επέκταση σε ολόκληρη τη Συρία. Επίσης έγινε αναφορά και στο μνημόνιο Sochi του προηγούμενου έτους, το οποίο προέβλεπε τη δημιουργία μιας γκρίζας ζώνης για τον άμαχο πληθυσμό, ως μέρους της διαδικασίας εξομάλυνσης της κατάστασης. Φυσικά, ο Τούρκος πρόεδρος δεν παρέλειψε να μνημονεύσει τα 3.6 εκατομμύρια Σύριων προσφύγων που έχουν βρει καταφύγιο στην Τουρκία, δημιουργώντας όμως προβλήματα με διαδηλώσεις, καθώς επιθυμούν να κινηθούν προς την Ευρώπη.
Όσον αφορά την άμυνα στον τομέα της αεροναυτικής, έγινε φανερή στις εκατέρωθεν δηλώσεις η επιθυμία για περαιτέρω συνεργασία. Κατόπιν και της προηγούμενης συνάντησης των δυο ηγετών στο πλαίσιο της επίδειξης MAKS 2019, επίδειξης ρωσικού δυναμικού αεροσκαφών υψηλής τεχνολογίας, τέθηκε η πιθανότητα η Τουρκία να αγοράσει ρωσικά μαχητικά Su-35 και Su-57 αντί αμερικανικών, εδραιώνοντας με αυτόν τον τρόπο μια ακόμα πιο στέρεη συνεργασία.
Ιδιαίτερα μετά την αποβολή της από το πρόγραμμα των F-35, ως ποινή για την αγορά του ρωσικού πυραυλικού συστήματος αεράμυνας S-400, η γείτονά μας προσπαθεί με κάθε πιθανό μέσο, αφενός να αποδείξει τις δυνατότητές της να βρει εναλλακτικές πηγές προμήθειας μαχητικού και αμυντικού εξοπλισμού, διατηρώντας τους δυτικούς συμμάχους της, και αφετέρου να ασκήσει «φαινομενική» πίεση στους ίδιους συμμάχους και ειδικά στις Η.Π.Α., προκειμένου να μην την αφήνουν στο περιθώριο και να την επαναφέρουν στο πρόγραμμα F-35, καθώς της είναι εύκολο να απεμπολήσει στην άλλη πλευρά.
Όλο αυτό το σχέδιο, βέβαια, στηρίζεται στην πεποίθηση του Ερντογάν ότι είναι απολύτως απαραίτητος στη συμμαχία και ότι η απουσία του από αυτήν, ειδικά προς όφελος της Ρωσικής Ομοσπονδίας, θα είναι εξαιρετικά ζημιογόνος για τις Η.Π.Α. Παρόλα ταύτα, αυτό το σκεπτικό δεν εξηγείται ακριβώς από τις εξελίξεις. Παραδείγματος χάριν, όταν ο Τούρκος πρόεδρος προέβη στην αγορά των S-400, η άμεση αντίδραση των Αμερικανικών αρχών ήταν να τον βγάλουν από το πρόγραμμα των αερομαχητικών F-35, για να το προστατεύσουν από οποιαδήποτε διαρροή πληροφοριών στη Ρωσική βιομηχανία. Αν όντως το σκεπτικό του ηγέτη της Τουρκίας ήταν λογικό και σωστό, οι Η.Π.Α. θα είχαν προβεί σε διαπραγματεύσεις για την αλλαγή της κατάστασης και πιθανότατα θα είχαν ικανοποιήσει το αίτημά του για περαιτέρω εδραίωσή του στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής.
Συνοψίζοντας, η συνάντηση των Ρ.Τ. Ερντογάν και Βλ. Πούτιν ανέδειξε τα σημαντικά σημεία διαφοράς και σύγκλισης, με θέληση να αμβλυνθούν τα μεν και να διευρυνθούν τα δε. Οι συζητήσεις φαίνεται να είναι προσοδοφόρες για τη μελλοντική συνεργασία των 2 κρατών και να τη στηρίξουν σε ακόμα πιο στέρεα θεμέλια. Το ερώτημα, όμως, που προκύπτει και θα απαντηθεί από τον ρου των εξελίξεων έγκειται στο κατά πόσο οι 2 εταίροι θα τηρήσουν τις υποσχέσεις τους -με έμφαση να δίνεται στη ρωσική πλευρά- για το ζήτημα της Ιντλίμπ. Τέλος, ποια θα είναι η αντίδραση των Η.Π.Α. σε αυτή την προώθηση καλών σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας; Θα υπάρξουν αντιδράσεις και ποινές στην επικείμενη αγορά των ρωσικών μαχητικών και αν ναι, πώς θα επηρεάσουν τις σχέσεις των Τούρκων με τους δυτικούς συμμάχους τους;
