Tου Μίνωα Ράπτη,
Το ΠΑΣΟΚ ιδρύθηκε από τον Ανδρέα Παπανδρέου πριν ακριβώς 45 χρόνια, στις 3 Σεπτεμβρίου του 1974. Υπήρξε το πρώτο σοσιαλιστικό κόμμα που δραστηριοποιήθηκε στην Ελλάδα, αποτέλεσε έναν εκ των βασικών κυβερνητικών κομμάτων άσκησης της εξουσίας κατά την περίοδο του δικομματισμού στην Μεταπολίτευση, ενώ η εναλλαγή αυτού και της ΝΔ στην εξουσία ήταν που εδραίωσε τον θεσμό της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας στη χώρα. Έχει κερδίσει 6 εθνικές εκλογές, έχει παράξει 3 Πρωθυπουργούς, η εκλογική του συρρίκνωση αποτέλεσε πεδίο επιστημονικής έρευνας εντός Ελλάδας, αλλά και πανευρωπαϊκά, ενώ πλέον αποδυναμωμένο και ως… συνιστώσα ενός νέου κομματικού φορέα, απασχολεί την επικαιρότητα κυρίως λόγω των πολλών μετακινήσεων νέων και παλαιών στελεχών του, αλλά και μέσα απ’ τη διεκδίκηση της μεγάλης πολιτικής του κληρονομιάς.
Οι κορυφαίες ιστορικές στιγμές του ΠΑΣΟΚ:
«Βυθίσατε το Χώρα» – 1976
Η ιστορική αυτή φράση ανήκει στον Ανδρέα Παπανδρέου, κατά τη διάρκεια μιας εξελισσόμενης κρίσης στις Ελληνοτουρκικές σχέσεις και έχει μείνει στην ιστορία. Με αφορμή αυτή τη φράση, αξίζει να σημειωθεί πόσο έντονο ήταν το στοιχείο του εθνισμού και του πατριωτισμού στη ρητορική, αλλά και στη διακυβέρνηση μετέπειτα του πρώιμου Παπανδρεϊκού ΠΑΣΟΚ, κάτι όχι και τόσο συνηθισμένο για ένα κόμμα της Αριστεράς στην Ελλάδα.
Εκλογές 1981 – Η Αλλαγή
Ήταν οι πρώτες εκλογές της Μεταπολίτευσης, όπου ένα διαφορετικό κόμμα, προερχόμενο μάλιστα από άλλη κομματική οικογένεια από αυτήν της Συντηρητικής Παράταξης, κατέλαβε την εξουσία. Η ομαλή εναλλαγή κομμάτων στη διακυβέρνηση ήταν αυτή που ολοκλήρωσε τον κύκλο εδραίωσης και καθιέρωσης της δημοκρατικής, αλλά και κοινοβουλευτικής παράδοσης στη σύγχρονη ιστορία του τόπου.
Η δικαίωση Ανδρέα Παπανδρέου
Ήταν 1992, όταν το Ειδικό Δικαστήριο απεφάνθη και έγινε γνωστή η αθωότητα του πρώην Πρωθυπουργού της Ελλάδας. Η αθώωση του Ανδρέα Παπανδρέου ήρθε σαν δικαίωση όσων έκαναν λόγο για απόπειρα ποινικοποίησης της πολιτικής ζωής, φύσηξε αέρα στα πανιά ενός φανατισμένου κομματικού ακροατηρίου και έπαιξε εν πολλοίς ρόλο στην επάνοδο του Ανδρέα Παπανδρέου στην εξουσία το 1993.
Η ανάθεση των Ολυμπιακών Αγώνων 2004
Το έτος είναι 1997, Πρωθυπουργός ο Κώστας Σημίτης και το ΠΑΣΟΚ μετράει 16 χρόνια από την πρώτη φορά που ανέλαβε τη διακυβέρνηση, όταν η Ελλάδα επιλέγεται ως η χώρα που θα φιλοξενήσει τη μεγαλύτερη γιορτή του αθλητισμού – που γεννήθηκε εδώ – γεμίζοντας τους πολίτες με εθνική υπερηφάνεια (η οποία αργότερα θα αμαυρωθεί με τα έκτροπα της διοργάνωσης…).
Ένταξη στη νομισματική ένωση του ευρώ
Ήταν κατά τη δεύτερη περίοδο διακυβέρνησης του Κώστα Σημίτη που ολοκληρώθηκε η ένταξη της χώρας μας στη νομισματική ένωση του ευρώ και έβαλε την Ελλάδα στον χάρτη των «μικρομεσαίων» ευρωπαϊκών δυνάμεων. Φυσικά, στην μετέπειτα πορεία της χώρας και κατά τα χρόνια της οικονομικής κρίσης, τα στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν απ’ την κυβέρνηση Σημίτη δέχθηκαν έντονη αμφισβήτηση ως προς την εγκυρότητά τους, δεν επιδέχεται, όμως, αμφιβολίας ότι η μετάβαση ανέβασε κατά πολύ το μέσο βιοτικό επίπεδο των πολιτών.
Τα μελανά σημεία της Ιστορίας
Ίμια, σκάνδαλο χρηματιστηρίου & υπόθεση Οτσαλάν
Η περίοδος διακυβέρνησης Σημίτη σημαδεύτηκε από πολλές λάθος επιλογές, πολιτικά ατοπήματα, κακούς εξωτερικούς χειρισμούς, αλλά και αποκαθήλωση πολλών παραδοσιακών αξιών του πρότερου Παπανδρεϊκού ΠΑΣΟΚ. Η στάση της Κυβέρνησης Σημίτη στην κρίση των Ιμίων το 1996, το σκάνδαλο του χρηματιστήριο, καθώς και οι αποκαλύψεις για τον ρόλο Ελλήνων (ακόμη και κυβερνητικών) αξιωματούχων στην υπόθεση Οτσαλάν, υπήρξαν καταλύτες για τη μετεξέλιξη του ΠΑΣΟΚ. Από το εθνικό ΠΑΣΟΚ του προοδευτικού πατριωτισμού, στην ενδοτικότητα. Από το δικαιωμένο ΠΑΣΟΚ του σκανδάλου Κοσκωτά, στην αισχροκέρδεια του χρηματιστηρίου, από το ΠΑΣΟΚ που συνομιλούσε με τον Φιντέλ Κάστρο, στην προδοσία του Οτσαλάν.
Η χώρα εντάσσεται χωρίς λαϊκή εντολή στον έλεγχο του ΔΝΤ
Ο Γιώργος Παπανδρέου, με πρόσχημα την τραγική κατάσταση της οικονομίας, βάζει την Ελλάδα σε διεθνή οικονομικό έλεγχο, στρώνοντας τον δρόμο για την υπογραφή και ψήφιση του πρώτου Μνημονίου, παραβιάζοντας απροκάλυπτα τη λαϊκή εντολή και ετυμηγορία των πρόσφατων εθνικών εκλογών που λένε «όχι» στη λιτότητα.
Συγκυβέρνηση με τη Δεξιά και εφαρμογή Μνημονίων
Με αρχιτέκτονα της συνεργασίας τον Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης Παπανδρέου και μετέπειτα Πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ, Ευάγγελο Βενιζέλο, σχηματίζεται Κυβέρνηση υπό τον τραπεζίτη Λουκά Παπαδήμο, την οποία στηρίζουν το ΠΑΣΟΚ, η Νέα Δημοκρατία και ο Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός, ενώ μετεκλογικά στηρίζει άκριτα και ένθερμα το σχηματισμό κυβέρνησης υπό τον Αντώνη Σαμαρά. Το σοσιαλιστικό κόμμα του ριζοσπαστισμού βρέθηκε να εφαρμόζει ένα καθαρά νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής, συγκυβερνώντας με μια συντηρητική δεξιά που εφάρμοζε κανονικά το πρόγραμμά της σε κοινωνικά θέματα.
Διάσπαση του κόμματος από τον γιο του Ιδρυτή του και ίδρυση νέου φορέα
Οι εσωκομματικές αψιμαχίες μεταξύ του νυν προέδρου Ευάγγελου Βενιζέλου και του τέως Πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου ήταν τόσο εκτεταμένες που ο τελευταίος, άφησε το κόμμα που ίδρυσε ο πατέρας του, διασπώντας το και ιδρύοντας ένα νέο, δικό του, μόνο για να επιστρέψει λίγα χρόνια αργότερα, δίχως να διαλύσει το νέο του σχήμα, διατηρώντας το ως συνιστώσα. Αποτέλεσμα ήταν, το 2015, ο μεν Παπανδρέου να βρεθεί εκτός Βουλής – έχοντας διατελέσει Πρωθυπουργός – και το εναπομείναν ΠΑΣΟΚ να πάρει ένα ποσοστό της τάξεως του 4%.
Οικονομικά σκάνδαλα
Δεν πρόκειται φυσικά περί ενός συγκεκριμένου γεγονότος. Τσοχατζόπουλος, Τσουκάτος, Παπακωνσταντίνου. Τρία ονόματα κορυφαίων στελεχών του πάλαι ποτέ κραταιού κόμματος εξουσίας που με τα σκάνδαλά τους – και το ήδη υπάρχον σύννεφο αμφισβήτησης πάνω απ’ τα οικονομικά και τα χρέη του κόμματος που οδήγησαν και στην αναζήτηση νέου ΑΦΜ – αμαύρωσαν ένα ολόκληρο ιστορικό κόμμα της Μεταπολίτευσης.
Με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον
Το ΠΑΣΟΚ πλέον δεν υφίσταται, σίγουρα όχι το ΠΑΣΟΚ του 1974 ή εκείνο του 1981. Και αν υφίσταται, δεν έχει σίγουρα πια τη δική του μοναδική υπόσταση. Πρακτικά, λειτουργεί σαν την κυρίως συνιστώσα του Κινήματος Αλλαγής, ενός φιλότιμου εγχειρήματος ανασυγκρότησης του μεσαίου, κεντροαριστερού, προοδευτικού χώρου, υπό την κ. Γεννηματά.
Πιο πολύ σαν Ιδέα υπάρχει πια: Οι επίδοξοι μνηστήρες της ηγεμονίας της κεντροαριστεράς και κατ’ επέκταση της εξουσίας, διεκδικούν την πολιτική του κληρονομία και παρακαταθήκη – του ΠΑΣΟΚ και του Ανδρέα Παπανδρέου.
Ενώ στον αντίποδα, άλλοι το ξορκίζουν ως κάτι το καρκινογόνο που γιγάντωσε το πελατειακό κράτος, τη διαφθορά, τον κρατισμό και φέρει στην πλάτη του την τραγική κατάσταση στην οποία βρέθηκε η χώρα.
Σε κάθε περίπτωση, το μεγάλο κόμμα εξουσίας με το οποίο πολλοί από εμάς μεγαλώσαμε μάλλον αποτελεί παρελθόν, όπως τουλάχιστον εμείς το γνωρίζουμε. Η καρδία του δε χτυπάει πλέον εντός των στενών κομματικών ορίων, άλλοι έχουν μεταναστεύσει σε νέους φορείς, άλλοι έχουν γυρίσει σπίτια τους, άλλοι συνέχισαν να κυβερνούν μέσα απ’ τα δύο νέα μεγάλα κόμματα εξουσίας, ενώ μερικοί αρκούνται στους υπαρκτούς και ισχυρούς μηχανισμούς του παλιού κόμματος: στα συνδικαλιστικά όργανα και τους φορείς αυτοδιοίκησης.
Κανείς δεν ξέρει τι επιφυλάσσει για το μέλλον ο πόλεμος χαρακωμάτων ΣΥΡΙΖΑ – ΚΙΝΑΛ στην Κεντροαριστερά και τι νέο μπορεί να προκύψει, πάντως δε διαφαίνεται κανείς να είναι σε θέση να νεκραναστήσει μια ιδέα που έχει μάλλον προ πολλού κάνει τον κύκλο της, και να κάνει έναν ήλιο που έχει δύσει διαπαντός να ξανανατείλει.
Fun fact: Όλες οι κυβερνήσεις από το 2009 κι έπειτα, έχουν συμπεριλάβει στη σύνθεσή τους στελέχη που προέρχονται ή έχουν ως κομματική αφετηρία το ΠΑΣΟΚ.
Γεννημένος και μεγαλωμένος από το 1998 στην Αθήνα, προπτυχιακός φοιτητής στο Τμήμα Κοινωνικής Διοίκησης & Πολιτικής Επιστήμης του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης στην Κομοτηνή, στην κατεύθυνση της Πολιτικής Επιστήμης.
