Του Γιώργου Ναθαναήλ,
31 Αυγούστου 1939. Η Clare Hollingworth, δημοσιογράφος της Daily Telegraph, βρίσκεται στην Πολωνία, προκειμένου να κάνει έρευνα για την επιδείνωση του πολεμικού κλίματος που επικρατούσε στην Ευρώπη. Πείθει τον βρετανό πρέσβη να της δανείσει το αμάξι του και το σοφέρ του για να φτάσει στα γερμανοπολωνικά σύνορα. Εκεί, βλέπει γερμανικά στρατεύματα να συγκεντρώνονται, έχοντας το βλέμμα τους στραμμένο στην Πολωνία. Την επομένη, έχει στα χέρια της μια αξιοθαύμαστη, αλλά και συνάμα τραγική αποκλειστικότητα: οι Γερμανοί είχαν εισβάλει στην Πολωνία. Εκτοτε, η Ευρώπη έδειξε για μια ακόμη φορά το άσχημο της πρόσωπο. Από το 1939 έως το 1945 διήρκεσε ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος, με τα θύματά του να ξεπερνούν τα 60.000.000. Υποδομές κι οικονομίες χωρών καταστράφηκαν και βγήκαν πιο καθημαγμένες από ποτέ από αυτόν τον πόλεμο. Το εν λόγω άρθρο δεν έχει στόχο να εξιστορήσει γεγονότα, αλλά στοχεύει στο ιδεολογικό υπόβαθρο του πολέμου και το τι έγινε μετά απ’ αυτόν.
Σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι ιδεολογίες σ’ αυτόν τον πόλεμο. Πολλοί, δικαιολογημένα, βλέπουν στην Ευρώπη να διαδραματίζεται μια πάλη του κομμουνισμού και του δυτικού καπιταλισμού απέναντι στον φασισμό και στο ναζισμό. Οι δύο τελευταίες ιδεολογίες προστέθηκαν στις αρχές του 20ου αιώνα στο παζλ των ιδεολογιών. Ο έντονος υπερεθνικισμός που τους χαρακτήριζε και το μίσος για το διαφορετικό ήταν τα δύο βασικά στοιχεία που πότισαν την ιταλική και τη γερμανική κοινωνία, ώστε να γίνουν κι αυτές κοινωνοί στα δεινά που προκάλεσε ο εν λόγω πόλεμος. Όταν ξέσπασε ο πόλεμος, δεν πιστεύω πως ο κόσμος ήταν απροετοίμαστος για μια τέτοια εξέλιξη, αλλά τα προηγούμενα χρόνια ήταν τόσο εξαντλητικά για τις ευρωπαïκές κοινωνίες, που δεν ήταν εύκολο να υπάρχουν μαζικές κινητοποιήσεις για να αποφευχθεί η ανάπτυξη των εν λόγω ιδεολογιών. Εξάλλου, η οικονομική κρίση του 1929, έδωσε πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξή τους. Βέβαια, η Βρετανία κήρυξε αμέσως τον πόλεμο στη Γερμανία στις 3 Σεπτεμβρίου κι έθεσε προθεσμία στη Γαλλία για την κήρυξη του πολέμου έως την πέμπτη απογευματινή της 4ης Σεπτεμβρίου. Η συνέχεια γνωστή. Θυσίες εκατομμυρίων ανθρώπων για την απελευθέρωση της Ευρώπης. Προσωπικά, συγκλονίζομαι από την αυτοθυσία του Κόκκινου στρατού στην Ανατολή, των Ελλήνων στα Βαλκάνια, των Βρετανών στους αιθέρες τους και των Αμερικανών στη Νορμανδία γιατί έδειξαν πως, παρά την όποια κούραση, δεν άφησαν την Ευρώπη να ζήσει σκοτεινά χρόνια και πάλι. Σήμερα, δυστυχώς, οι δύο αυτές ιδεολογίες επιζούν κι έχουν οπαδούς, γεγονός που πρέπει να θλίβει κάθε πολίτη του κόσμου. Σίγουρα δεν πρέπει να εξαφανίσουμε τα πάντα σχετικά με τις δύο ιδεολογίες (σύμβολα και μελέτες πάνω σ’ αυτές), έτσι ώστε να αποδεικνύουμε στις επόμενες γενιές την ύπαρξή τους, καθώς και το σκοτάδι και τα δεινά που κρύβουν μέσα τους. Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως αυτές οι ιδεολογίες δεν αποτελούν κληρονομιά των Γερμανών και των Ιταλών σήμερα. Το να είσαι φασίστας ή ναζί είναι επιλογή και κάθε επιλογή έχει και τις συνέπειές της…
Όσον αφορά το τι μάθαμε απ’ αυτόν τον πόλεμο, αν έγραφε το παρόν άρθρο ο Λουδοβίκος ΙΣΤ’ θα έγραφε ό,τι έγραψε στο ημερολόγιό του στις 14 Ιουλίου 1789, δηλαδή «Τίποτα». Ο πόλεμος λήγει τυπικά στις 2 Σεπτεμβρίου 1945 αλλά το εκρηκτικό κλίμα μετά τον πόλεμο μόνο αίσθημα ασφάλειας δεν μπορεί να εμπνεύσει στους πολίτες του κόσμου. Παρατηρώντας τα δύο στρατόπεδα, διαπιστώνουμε πως ο δυτικός καπιταλισμός δεν έχει κανένα κοινό με τον κομμουνισμό. Το μόνο που τους ενώνει είναι ο κοινός εχθρός. Έτσι, οι δύο νικητές επιδόθηκαν σε μια αδιάκοπη πολεμική προετοιμασία κι αναλώθηκαν σε νέους πολέμους σε άλλες χώρες (ελληνικός εμφύλιος, πόλεμος της Κορέας, πόλεμος στο Βιετνάμ, πόλεμος στο Αφγανιστάν κ.ά.), προκειμένου να πετύχουν την αποδυνάμωση του αντιπάλου τους. Ας μην είμαστε, όμως, αφοπλιστικοί. Η ειρήνη επέστρεψε στην Ευρώπη, αλλά όχι σε όλο τον κόσμο και αυτό δείχνει ποιος είχε, και συνεχίζει να έχει, το πάνω χέρι, παρά το γεγονός ότι διολίσθησε δύο φορές σε καταστάσεις που μόνο τραγικές μπορούν να χαρακτηριστούν. Η ουσία είναι πως οι πόλεμοι μετά το 1945 έχουν δύο βασικούς αντιμαχόμενους, τις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση, τον καπιταλισμό και τον κομμουνισμό. Το βασικό αίτιο αυτών των πολέμων – φυσικά, κάθε φορά προστίθενται κι άλλα – είναι να μην περάσει στη σφαίρα επιρροής του αντιπάλου η εκάστοτε χώρα. Οπότε, ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος «γέννησε» πολλούς μικρότερους πολέμους. Και το παράδοξο; Οι περισσότεροι εκτός της Ευρώπης. Επίσης, ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος δεν αποτελεί συνέχεια του Α’ Παγκοσμίου πολέμου, αλλά αποτελεί γέννημα της συνθήκης των Βερσαλλιών. Η εν λόγω συνθήκη είχε ως άμεσο στόχο την «εξόντωση» της Γερμανίας, όχι γιατί διακυβεύονταν ζωτικά συμφέροντα στην Ευρώπη, αλλά στις αποικίες που είχαν όλοι οι βασικοί εμπλεκόμενοι στο Μεγάλο πόλεμο. Είμαστε σίγουροι πως, τελικά, τα θύματα του Β’ Παγκοσμίου πολέμου ήταν 60.000.000; Μήπως ήταν περισσότερα; Δε θα το μάθουμε, ενδεχομένως, ποτέ. Το μόνο σίγουρο είναι πως οὑδέν κακόν ῥαδίως ἀπόλλυται…
Με το παρόν άρθρο ξεκινά ένα μικρό αφιέρωμα του Off Line Post για τα 80 χρόνια από την έναρξη ενός πολέμου που άλλαξε τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Οι πρωταγωνιστές ήταν πολλοί. Ωστόσο, θα μελετηθούν μερικοί αλλά πολύ σημαντικοί απ’ αυτούς. Τα γεγονότα ήταν επίσης πολλά, αλλά θα επικεντρωθούμε στο τι έγινε πριν και φτάσαμε σ’ αυτόν τον πόλεμο, καθώς και στις πρώτες σημαντικές μάχες.
*Το παρόν άρθρο αποτελεί άποψη του συγγραφέα γύρω από το Β’ παγκόσμιο πόλεμο και τα χρόνια μετά απ’ αυτόν κι είναι αναμενόμενη η μη καθολική της αποδοχή.
Γεννημένος το 1999 και μεγαλωμένος στη Βέροια. Απόφοιτος Γενικού Ενιαίου Λυκείου. Είναι φοιτητής του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ. Αρθρογραφεί για την αρχαιότητα, ελληνική και ρωμαϊκή, την μεσαιωνική και βυζαντινή Ιστορία και διετέλεσε αρχισυντάκτης στην ομώνυμη κατηγορία του OffLine Post για έξι μήνες (Ιούλιος-Δεκέμβριος 2019).
