Του Παναγιώτη Δωρή,
Σε όλες τις φάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης, σκοπός των μελών της κοινωνίας υπήρξε εν αρχή η υλική διατήρηση της υπόστασής τους, με λίγα λόγια η αποτελεσματική άμυνα απέναντι στα «θηρία» της φύσης. Με την πάροδο του χρόνου, όμως, οι άνθρωποι, μέσω της παρατήρησης, της έρευνας, αλλά και της εσωτερικής τους πνευματικότητας και διορατικότητας, δημιούργησαν έναν ισότιμο με τον προαναφερθέντα σκοπό, αυτόν της πνευματικής ανύψωσης του ατόμου και της μετεξέλιξης του σε ζώο που διακρίνεται από τα υπόλοιπα.
Το ζήτημα της εν λόγω προσπάθειας γίνεται δυσχερέστερο προς ανάλυση, από τη στιγμή που η κοινωνία – σε καμία φάση της ανθρωπότητας – δε διακατεχόταν της ίδιας μορφής και των ιδίων εγγενών χαρακτηριστικών, αφού οι κοινωνίες επιβίωναν αρμονικά, δρώντας ταυτόχρονα σε άλλο τόπο. Πολλοί, στο σημείο αυτό, θα υπογραμμίσουν το θέμα της σχετικότητας του χρόνου, αν μη τι άλλο αξιοπρόσεκτο και εύλογα κρινόμενο από το πρίσμα αυτής της θεώρησης.
Μία από τις θεμελιώδεις ιδέες της ανθρώπινης κοινωνίας πάνω στην οποία στεγάζεται ο πολιτισμός, αλλά και η υλική υπόσταση, είναι η δικαιοσύνη, το δίκαιο. Στη φάση αυτή, υφίστανται μυριάδες απόψεων, εάν δηλαδή το δίκαιο είναι φυσικό, θετό, ανθρώπινης επινόησης κ.λ.π. Μη μένοντας στο σημαντικότερο, μεν από φιλοσοφικής σκοπιάς ανούσιο για την πορεία μας, οφείλουμε μετά μεγάλης προσοχής να σταθούμε σε ορισμένες ψυχικές και πνευματικές ιδιότητες του ανθρώπου. Ο άνθρωπος αποτελεί ένα ον διαφορετικό από τα άλλα, καθώς κατέχει τον ορθό λόγο και τη διάνοια στο «σεντούκι» του, το οποίο θα παραμείνει ανέπαφο ακόμα και μετά το τέλος της ανθρωπότητας. Είναι ένα ζώο πολιτικό όπως έχει αναφέρει ο Αριστοτέλης, με την έννοια της επιθυμίας συνύπαρξης με άλλους ομοίους του και όχι κατ’ εξοχήν της ανάγκης.
Σε επόμενο στάδιο, δεν πρέπει να λησμονήσουμε το βάθος του ανθρώπινου νου. Ο άνθρωπος σκέφτεται με μεγάλη ταχύτητα, πολύπλοκα, ταυτόχρονα, ποικιλοτρόπως. Άρα ο άνθρωπος, αφού σκέφτηκε, αφού μελέτησε και αφού εξέτασε, μόνο τότε αποφάσισε τη συνύπαρξη και το «συνανήκειν» του με άλλους ανθρώπους. Εδώ έγκειται το μεγαλείο της ανθρώπινης λογικής.
Ο άνθρωπος, όμως, αποτελεί και άτομο με την ολοκληρωτική και κυριολεκτική σημασία της λέξης. Είναι κύριος του εαυτού του και δρα με βάση το προσωπικό του συμφέρον, ορθολογιστικά και με κρίση. Στην καθημερινή πρακτική, πολλοί θα ονόμαζαν το φαινόμενο αυτό «εγωισμό», όμως, στην πραγματικότητα αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της πνευματικής ανέλιξης, καθώς ο εσωτερικός ανταγωνισμός εντός της κοινωνίας είναι αυτός που, με τη σειρά του, οδηγεί στη βελτίωσή της. Άρα, οι εγωιστικές τάσεις του ανθρώπου, θα μπορούσαμε να δηλώσουμε με βεβαιότητα ότι συγκαταλέγονται στους βελτιωτικούς μηχανισμούς αυτορρύθμισης της κοινωνίας με μεγάλη σημασία, καθώς δίχως αυτούς η κοινωνική συνοχή θα είχε αποσυντεθεί.
Με όσα έχουμε αναφέρει, επομένως, διαβιούμε στην τέλεια υπαρκτή κοινωνία; Η απάντηση είναι όχι, καθώς μέσα σε όλες τις θετικές ιδιότητες της δράσης με βάση το προσωπικό συμφέρον, ενυπάρχει και η έννοια της αδικίας. Αδικία είναι η μη απόδοση του δικαίου. Εύλογα αναρωτιόμαστε, όμως, τι είναι δίκαιο για να γνωρίζουμε τι είναι άδικο;
Με διαυγή ματιά, υπάρχουν δύο ειδών αδικίες, η ατομική και η κοινωνική. Ατομική αδικία υπάρχει στην περίπτωση που ένα άτομο υπέστη βλάβη από ένα άλλο ή δεν έλαβε τα δίκαια που του αναλογούσαν. Κοινωνική αδικία υπάρχει όταν το προηγούμενο φαινόμενο λαμβάνει χώρα ταυτόχρονα και μαζικά.
Το ευτύχημα στην περίπτωση της αδικίας, είναι ότι η κοινωνία έχει πραγματοποιήσει σωρεία λογικών και θεμελιωδών επιτευγμάτων που υφίστανται ως τρόποι να την αποκαταστήσουν. Παρ’ όλα αυτά, εδώ κρίνεται το σημαντικότερο σημείο: Μπορεί η κοινωνία να βρει τρόπους να την προλάβει;
Η αδικία, αν και μικρή, σε περίπτωση επανάληψης τούμπαλιν διαιωνίζεται και μεγιστοποιείται, και ορισμένες φορές είναι αδύνατον σε προχωρημένα στάδια να την τερματίσεις και να την αποκαταστήσεις (βλέπε παράδειγμα τη βεντέτα στην περιοχή της Κρήτης).
Κάτι τόσο μικρό και συνάμα τόσο σημαντικό, πολλές φορές είναι ικανό να εκτραχύνει καταστάσεις και κεκτημένα. Δρώντας με βάση το προσωπικό συμφέρον, είναι φυσικό και επόμενο να αδικηθεί κάποιος, ηθελημένα ή μη. Δρώντας, όμως, σε αρμονία με το κοινωνικό, βάζουμε ακόμη ένα λιθαράκι για να εξυψωθεί και να προχωρήσει σε ακόμη σημαντικότερα επιτεύγματα η ανθρωπότητα.
Έχει γεννηθεί και μεγαλώσει στο Ναύπλιο. Σπουδάζει στη Νομική σχολή του Δ.Π.Θ. Όντας πολύ καλός γνώστης αγγλικών, έχει συμμετάσχει σε προσομοιώσεις και σε αρκετά επιστημονικά συνέδρια. Το ενδιαφέρον του κεντρίζεται γύρω από τα ζητήματα της τοπικής αυτοδιοίκησης, αλλά και την πολιτική ενεργοποίηση των νέων.
