Του Σωτήρη Σωτηρίου,
Είναι ευρέως γνωστό πως οι θαλάσσιες μεταφορές αποτελούν τον πιο διαδεδομένο τρόπο μεταφοράς παντός τύπου φορτίων, χάρη στην ικανότητα μεταφοράς μεγάλων ποσοτήτων με ασφάλεια και μεταξύ μεγάλων αποστάσεων. Το 80% περίπου του διεθνούς εμπορίου διεξάγεται μέσω των θαλάσσιων μεταφορών, γι’ αυτό άλλωστε και η ναυτιλία συνιστά καθοριστικό κλάδο για τη διεθνή οικονομία, με σημαντική επιρροή σε ποικίλες εξελίξεις.
Η σημασία των θαλάσσιων μεταφορών και ιδίως κάποιων κομβικών οδών, είναι επίσης εμφανής μετά την πρόσφατη προσφορά του Αμερικανού Προέδρου Τραμπ να αγοράσει την Γροιλανδία, έδαφος της Δανίας με αυτοδιάθεση. Πρόκειται για μια περιοχή με πολύτιμους φυσικούς πόρους, ωστόσο αυτή η προσφορά προσβλέπει κυρίως αλλού, έπειτα και από τις δηλώσεις του Αμερικανού υπουργού εξωτερικών, Πομπέο. Οι Αμερικάνοι θεωρούν τις αυξανόμενες θερμοκρασίες στην Αρκτική ως ευκαιρία, αφού το λιώσιμο των πάγων θα ανοίξει νέους δρόμους και ευκαιρίες για εμπόριο, μειώνοντας το χρόνο του ταξιδιού ανάμεσα στην Ασία και τη Δύση έως και 20 μέρες, κάνοντας την Αρκτική τη Διώρυγα του Σουέζ και του Παναμά του 21ου αιώνα.
Έτσι, κάνοντας λόγο, όμως, για τις θαλάσσιες μεταφορές, πέρα από τις διάφορες διαδρομές που καλύπτουν τα πλοία για τη μεταφορά φορτίων, υπάρχουν κάποιοι θαλάσσιοι δρόμοι που συνδέουν 2 ή περισσότερα σημεία μεταξύ τους και έχουν ιδιαίτερη σημασία, καθώς συνιστούν κομβικά σημεία για την ολοκλήρωση του εμπορίου. Αυτές, λοιπόν, οι καθοριστικές θαλάσσιες διαδρομές, όχι μόνο επηρεάζουν τη διεθνή ναυτιλία, αλλά και ωφελούν τις χώρες που ελέγχουν αυτά τα σημεία, προσδίδοντας μια σπουδαία γεωστρατηγική σημασία. Κάποιες από τις θαλάσσιες διαδρομές υψίστης σημασίας για το παγκόσμιο εμπόριο και τη ναυτιλία είναι οι παρακάτω.
Η Διώρυγα του Σουέζ βρίσκεται στην Αίγυπτο, ενώνει τη Μεσόγειο με την Ερυθρά θάλασσα και για πολλά χρόνια συνιστά μια πολύ σημαντική διαδρομή. Η κρίση του Σουέζ το 1956, αμέσως μετά την εθνικοποίηση της Διώρυγας, με τον κίνδυνο γενικευμένης πολεμικής σύγκρουσης συνασπισμένων των δυνάμεων Αγγλίας-Γαλλίας-Ισραήλ κατά της Αιγύπτου, κάνει εμφανές πόσο σημαντική είναι η ελεύθερη δίοδος από αυτό το πέρασμα.
Στη συνέχεια, τα τουρκικά Στενά (Βόσπορος & Δαρδανέλια) αποτελούν, επίσης, ένα καθοριστικό γεωγραφικό σημείο. Η Συνθήκη του Μοντρέ (1936) παραχώρησε τον πλήρη έλεγχο των Στενών στην Τουρκία και παράλληλα εγγυήθηκε την ελεύθερη ναυσιπλοΐα. Τα Στενά αποτελούν μέρος του ηπειρωτικού ορίου μεταξύ Ευρώπης και Ασίας και συνιστούν δύο φυσικούς στενούς Πορθμούς. Συνδέουν το Αιγαίο, στην ουσία τη Μεσόγειο, με τη Μαύρη θάλασσα, μέσω της θάλασσας του Μαρμαρά.
Το Στενό του Ορμούζ, ένα ακόμη σημαντικό πέρασμα, που τον τελευταίο καιρό βρίσκεται στην επικαιρότητα λόγω των επιθέσεων, συνδέει τον Κόλπο του Ομάν με τον Περσικό Κόλπο στη Μέση Ανατολή. Αποτελεί γεωστρατηγικό σημείο, μια πετρελαϊκή αρτηρία, σε μια «εύθραυστη» γεωπολιτικά περιοχή.
Ένα άλλο πέρασμα, που συνδέεται και με το Σουέζ, είναι το Στενό του Μπαμπ ελ Μαντέμπ, που επιτρέπει τη διέλευση πλοίων κατά μήκος της Αφρικής για πλοία που θέλουν να περάσουν στη Διώρυγα του Σουέζ και να βγουν στη Μεσόγειο. Βρίσκεται στην Υεμένη, γι’ αυτό και η περιοχή είναι ευπαθείς σε επιθέσεις από πειρατές.
Το Στενό της Μαλάκκα είναι από τα πιο γνωστά και βρίσκεται μεταξύ της Σιγκαπούρης, της Μαλαισίας και της Ινδονησίας. Συνδέει τον Ειρηνικό με τον Ινδικό Ωκεανό και διαδραματίζει καθοριστική σημασία, αφού βρίσκεται κοντά σε ένα από τα σπουδαιότερα ναυτιλιακά κέντρα, τη Σιγκαπούρη.
Τα Στενά της Δανίας συνδέουν τη Βόρεια Θάλασσα με τη Βαλτική και συνιστούν ένα από τα σημαντικότερα περάσματα της Βόρειας Ευρώπης, καθώς και το Γιβραλτάρ είναι από τα σημαντικότερα και πιο ιστορικά περάσματα. Καταλήγοντας, η Διώρυγα του Παναμά συνδέει Ατλαντικό με Ειρηνικό Ωκεανό μέσω της Καραϊβικής. Μειώνει σημαντικά την απόσταση και συνιστά κομβικό σημείο και ένα από τα πιο συχνά περάσματα, μαζί με τη Διώρυγα του Σουέζ.
Συμπερασματικά, οι παραπάνω, όπως και άλλες σημαντικές θαλάσσιες διαδρομές, συνιστούν κομβικά σημεία που μειώνουν δραματικά τις αποστάσεις, το χρόνο του ταξιδιού, αλλά και τα έξοδα των μετακινήσεων. Όπως είναι γνωστό, η γεωγραφία μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία ή και πρόκληση, ωστόσο σίγουρα για τις χώρες που ελέγχουν τελικά αυτά τα περάσματα, αποδεικνύεται πως η γεωγραφική θέση αυτών των διαδρομών συνιστά ένα σημαντικό γεωπολιτικό πλεονέκτημα.
