Της Στεφανίας Αρβανιτάκη,
Στις 29 Μαΐου του 1919, έλαβε χώρα η συνάντηση του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ με τον Τοπάλ Οσμάν στην περιοχή της Χάβζας. Η ημερομηνία αυτή σφράγισε την Ιστορία και έμεινε ανεξίτηλη στη μνήμη πολλών θυμάτων. Οι τελευταίοι, υπέστησαν φριχτά βασανιστήρια κάτω από τον αυταρχικό ζυγό αυτών των αντρών, καθώς θεωρούνται δύο από τους μεγαλύτερους υπαίτιους της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου. Υπήρξαν όχι απλά συνεχιστές του έργου που διατέλεσε το κίνημα των Νεότουρκων ήδη από το 1908, αλλά και αμεσότεροι, καθώς είχαν στο πλευρό τους μεγαλύτερο αριθμό ατάκτων. Στόχος ήταν η θανάτωση και εξόντωση του Ελληνικού και μη στοιχείου, κάτι το οποίο θα πραγματοποιούνταν μέσω της «τελικής λύσης». Ποιες ήταν, λοιπόν, οι ενέργειες αυτών των δύο προσωπικοτήτων που μέχρι και σήμερα τιμούνται με εθνικές εορτές στην Τουρκία, και υπάρχουν προς τιμήν τους μνημεία και αγάλματα;
Ο «πατέρας των Τούρκων» (εξ ου και το προσωνύμιο Ατατούρκ), διακρίθηκε στα μαθηματικά όσο ήταν στο πανεπιστήμιο, χαρακτηριζόταν από υψηλές ικανότητες και αποδόσεις στον στρατιωτικό τομέα, προχώρησε σε επιτυχείς εκβάσεις εκστρατειών, απέκτησε φήμη και έναν μεγάλο κύκλο τσετών που τον υποστήριζαν. Κατά την διάρκεια της προεδρίας του (1923 – 1938), εισήγαγε εκσυγχρονιστικό πρόγραμμα στην Τουρκία, αλλά και μεταρρυθμίσεις στο εκπαιδευτικό σύστημα, έδωσε δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες και καθιέρωσε την ισότητα των δύο φύλων. Τα παραπάνω. ίσως αποτελούν κάποιους από τους λόγους που, ακόμα και μετά από 100 χρόνια, αρκετοί πολίτες προστρέχουν στον ίδιο και τείνουν στην «αγιοποίησή» του. Τι είναι, όμως, πραγματικά αυτό που προδίδουν οι ενέργειές του;
Στις 19/05/1919, πραγματοποιήθηκε η αποβίβαση του Κεμάλ στη Σαμψούντα. Ο λόγος αυτής της αποστολής ήταν η επαναφορά της τάξης και η προστασία των Ελλήνων. Ο Κεμάλ, όμως, είχε άλλα σχέδια. Προέβη στην αυτονομία του από την κυβέρνηση της Κωνσταντινούπολης και στη συσπείρωση, γύρω από αυτόν, ατάκτων ομάδων. Η εγκληματική τους δράση είχε στο στόχαστρο τις περιουσίες των Ελλήνων, τις οποίες απολάμβαναν έπειτα από λεηλασία, αλλά και την ίδια τους τη ζωή. Σε αυτές τις δυσμενείς για τους κάτοικους του Πόντου συνθήκες, εγκαινιάστηκε μια πολιτική εκφοβισμού και τρομοκρατίας εναντίον όσων ζούσαν σε εκείνα τα εδάφη. Αυτό, είχε σαν αποτέλεσμα να αναγκαστούν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να μεταναστεύσουν.
Ο Τοπάλ Οσμάν ανήκε στην ομάδα των τσετών και ήταν ανθέλληνας, του οποίου η δράση νομιμοποιήθηκε από τον Κεμάλ. Κατέστρεψε πολλά σύμβολα της χριστιανικής θρησκείας, όπως εκκλησίες, και έκαψε πολλά ελληνικά χωριά. Καταζητούνταν από τις αρχές, καθώς του είχαν επισυναφθεί κατηγορίες για πολλά αδικήματα και φόνους, ένας εκ των οποίων ήταν και ο άδικος χαμός του δικηγόρου Παναγιώτη Ερμείδη. Βρήκε τον θάνατο στην Κερασούντα, εξαιτίας του ότι μαχόταν για την ανεξαρτησία του Πόντου. Την ίδια τύχη είχε και ένας ακόμα άντρας, ο οποίος ανύψωσε την ποντιακή σημαία. Αυτές τους οι πράξεις φανέρωσαν το πατριωτικό τους αίσθημα και ο Τοπάλ Οσμάν, αφού τους σκότωσε, έκανε περιφορά των σωμάτων τους για εκφοβισμό των κατοίκων.
Ένα άλλο θύμα του Οσμάν και του Κεμάλ υπήρξε ο Αλής Σιουκρού. Ήταν βουλευτής της Τραπεζούντας και κατά του κεμαλικού κινήματος. Βέβαια, υπήρξαν έντονες αντιδράσεις για τον θάνατο του, οι οποίες οδήγησαν στην παρεκτροπή των σχέσεων μεταξύ του Κεμάλ και του Τοπάλ Οσμάν. Για να μην υπάρξει καμία κατηγορία προς το πρόσωπο του, ο Κεμάλ έδωσε εντολή να σκοτωθεί ο Οσμάν (ο οποίος προσπάθησε να τον σκοτώσει στο προεδρικό μέγαρο). Συνεπώς, η κατάληξη του ανθρώπου που φόνεψε και βασάνισε τόσο κόσμο ήταν το να τον κρεμάσουν ακέφαλο μπροστά από το κτήριο της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης, στις 2 Απριλίου του 1923.
Στο όνομα, λοιπόν, μιας «καθαρής» Τουρκίας που ήθελε να αποτρέψει μια ενδεχόμενη διάσπαση του κράτους της, αλλά και την ύπαρξη υπολειμμάτων άλλων λαών σε αυτό, οι μουσουλμάνοι πολεμιστές με ναζιστικά ιδεώδη και έχοντας τη συμπαράταξη της Γερμανίας ως συμμάχου, προχώρησαν στην εξουδετέρωση μεγάλου μέρους του πληθυσμού του Πόντου, αφού πρώτα πολλούς από αυτούς τους υποχρέωσαν να παραστούν σε τάγματα εργασίας. Η εξόντωση συνέβη με μαζικούς θανάτους, όπλα και απαγχονισμούς.
Μέλημα να κρατήσουμε ζωντανή τη μνήμη αυτών των ανθρώπων και να διηγηθούμε την, όχι και τόσο μακρινή, ιστορία τους.
Βιβλιογραφία
- Βλάσης Αγτζίδης, Έλληνες του Πόντου, Οι ακρότητες του τουρκικού εθνικισμού και οι γενοκτονίες των χριστιανικών λαών, 2ος τόμος, Σκάϊ Βιβλίο, Αθήνα 2009.
- Βλάσης Αγτζίδης, Ποντιακός Ελληνισμός, από τη Γενοκτονία και το Σταλινισμό στην περεστρόϊκα, Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1990.
- Βλάσης Αγτζίδης, Πόντος, ένα ανοιχτό ζήτημα, Εναλλακτικές εκδόσεις, Αθήνα 2008.
- Κωνσταντίνος Φωτιάδης, H Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, 1ος -4ος τόμος, Ηρόδοτος, Θεσσαλονίκη 2002-2004.
- Θεοφάνης Μαλκίδης, Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, Γόρδιος, Αθήνα 2008.
- Χάρης Τσιρκινίδης, Συνοπτική ιστορία της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Ανατολίας, ντοκουμέντα ξένων διπλωματικών αρχείων, Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2010.
Γεννημένη το 1997 στη Θεσσαλονίκη. Προπτυχιακή φοιτήτρια του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου με κατεύθυνση Ιστορίας. Έχει επιλέξει να ασχοληθεί με Βυζαντινές σπουδές και ξενάγηση. Τα τελευταία χρόνια ασχολήθηκε με το Θέατρο και συμμετείχε σε διαγωνισμούς εκφραστικής ανάγνωσης στους οποίους και διακρίθηκε. Στόχος της να χρησιμοποιήσει το Θέατρο ως μέσο διδασκαλίας της Ιστορίας.
