Της Βασιλικής Οικονόμου,
Από το αιματηρό αεροπορικό δυστύχημα του Γάκοβλεφ, ως τους καταστροφικούς σεισμούς, που έπληξαν την Αθήνα το 1999. Από το ναυάγιο του «ΕΞΠΡΕΣ ΣΑΜΙΝΑ», ως το τροχαίο δυστύχημα στα Τέμπη, που στέρησε τη ζωή 21 μαθητών το 2003. Το κοινό περί Δικαίου αίσθημα έγινε αφορμή για αλλαγές στην ποινική αντιμετώπιση όσων ευθύνονται για αντίστοιχα πολύνεκρα δυστυχήματα.
Αρχικά, ο υπαίτιος ενός δυστυχήματος, που γίνεται αφορμή για να χάσουν τη ζωή τους παραπάνω του ενός άτομα, βαρύνεται με την κατηγορία της ανθρωποκτονίας κατά συρροή (κατά τον ελληνικό Ποινικό Κώδικα (ΠΚ), η οποία διακρίνεται σε αληθινή, εφόσον η παράνομη πράξη/παράλειψη επιφέρει προσβολή εννόμου αγαθού στενά συνδεδεμένου με την ατομικότητα του φορέα του και κατ’ ιδέαν, στο μέτρο που η προσβολή πραγματώνεται με μία πράξη/παράλειψη). Εφόσον κριθεί ότι ο υπαίτιος βαρύνεται με αμέλεια (α.28 ΠΚ), βάσει του α. 94 παρ. 2 εδ. (β) ΠΚ, θα του επιβληθεί κατ’ εξαίρεση η ποινή που θα αντιστοιχούσε στην τέλεση περισσοτέρων του ενός εγκλημάτων με περισσότερες από μια παράνομες πράξεις/παραλείψεις (α. 94 παρ. 1 ΠΚ), σύμφωνα με τους κανόνες της αληθινής πραγματικής συρροής.
Έτσι, μπορεί να παρατηρήσει κανείς ότι με το εδ. (β) της παρ. 2 του α. 94 ΠΚ (το οποίο προστέθηκε δυνάμει του Ν.3346/2005), εισάγεται για το έγκλημα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια (α. 302 ΠΚ) εξαίρεση στον κανόνα επιμέτρησης του εδ. (α) του κώδικα, εξαίρεση που επιτρέπει στο δικαστή να ξεπεράσει το ανώτατο όριο των 5 ετών για τη συνολική ποινή, διευρύνοντας το στα 10 έτη (α. 302 σε συνδυασμό με α. 53 και α 94 παρ. 1,2). Ratio της εν λόγω ρύθμισης αποτέλεσε, τόσο η αυξημένη απαξία του εγκλήματος της ανθρωποκτονίας κατά συρροή, ειδικά σε περιπτώσεις πλειάδας θυμάτων, όσο και η αποδυνάμωση της εντύπωσης ότι οι υπαίτιοι μένουν ατιμώρητοι, ή «πέφτουν στα μαλακά».
Σχετικά με την ορθότητα της ποινικής αντιμετώπισης με την ανωτέρω πρακτική, δεν έλειψαν αντιρρήσεις, οι οποίες εστίαζαν κυρίως στο ενδεχόμενο η ποινική μεταχείριση του δράστη να διαφοροποιείται «ανάλογα με τυχαία περιστατικά που ανάγονται εκτός του πεδίου της γνώσης και της βούλησής του». Θεωρήθηκε, παραδείγματος χάριν, άδικη η αυστηρότερη ποινική μεταχείριση ενός οδηγού, που συγκρούεται με αντίθετα διερχόμενο αυτοκίνητο θανατώνοντας από αμέλεια ένα άτομο σε σύγκριση με τη μεταχείριση που ο ίδιος οδηγός θα είχε, αν τύχαινε στο αυτοκίνητο να επέβαιναν και να θανατώνονταν τελικά περισσότερα άτομα.
Ανεξάρτητα από τις τοποθετήσεις και από το κατά πόσο είναι δίκαιη ή μη η εφαρμογή της ρύθμισης, είναι αναντίρρητο ότι αυτή υπήρξε απόρροια της ανάγκης της σωστής ποινικής αντιμετώπισης των υπαιτίων για πολύνεκρα δυστυχήματα, που έπληξαν τα τελευταία χρόνια την Ελλάδα. Υποθέσεις, όπως αυτές των ναυαγίων του «Ηράκλειον» και του «ΣΑΜΙΝΑ ΕΞΠΡΕΣ» (ΑΠ 1530/2008), της συντριβής του αεροσκάφους «Σινούκ» ή του δυστυχήματος των Τεμπών (ΑΠ 2313/2004), συγκλόνισαν την κοινή γνώμη, προκαλώντας την οργή για την υπερβολικά επιεική αντιμετώπιση των υπαιτίων. Οι υπαίτιοι, στις περισσότερες περιπτώσεις, επέδειξαν σοβαρή παραβίαση των κανόνων επιμέλειας, η οποία συνέβαλε αιτιωδώς στο μοιραίο αποτέλεσμα.
Στο κείμενο του α. 94 του νέου ΠΚ, δεν υπάρχει η εξαίρεση που εισήχθη με το Ν.3346/2005. Ανώτατο όριο συνολικής ποινής για τον δράστη ανθρωποκτονίας εξ αμελείας κατά συρροή είναι πλέον τα 5 και όχι τα 10 έτη, ενώ βάσει των νέων ρυθμίσεων για επιβληθείσα συνολική ποινή που δεν ξεπερνά τα 2 έτη, υπάρχει η δυνατότητα παροχής κοινωφελούς εργασίας. Με βάση αυτά τα δεδομένα, ανταποκρίνεται η νέα ρύθμιση στην παραδοχή ότι οι υπαίτιοι του συγκεκριμένου εγκλήματος αρκεί να τιμωρούνται με maximum 5 έτη φυλάκισης; Η πρόσφατη τραγωδία στο Μάτι και η εκατόμβη νεκρών, τους οποίους θρήνησε η χώρα μόλις το περσινό καλοκαίρι αποδεικνύει ότι η δικαιοπολιτική ανάγκη δίκαιης μεταχείρισης των υπευθύνων για αιματηρά δυστυχήματα, μάλλον δεν έχει εκλείψει.
Στο μέτρο που μπορεί αυτή η ανάγκη να ικανοποιηθεί χωρίς σκοπός της ποινής να γίνει η εκδίκηση, αλλά πάντα με γνώμονα την κοινωνική και ειδικο-προληπτική όψη του Ποινικού Δικαίου, οι Δικαστές καλούνται, σκεπτόμενοι «σύμφωνα με το Νόμο» να μη στρέψουν την πλάτη στο ώριμα εκπεφρασμένο κοινό περί Δικαίου αίσθημα.
Πηγές
- Μ.Καϊάφα -Γκμπάντι, Ν.Μπιτζιλέκης, Ε.Συμεωνίδου-Καστανίδου, Δίκαιο των Ποινικών Κυρώσεων (2η έκδ.-2016), Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη.
- Μαρία Τσώλη, «Μεγάλες δίκες, μικρές ποινές» (2005), Το Βήμα
- Χαραλαμπάκης, Ποινικό Δίκαιο και Νομολογία (εκδ 2014)
Γεννήθηκε στο Βόλο τον Μάρτιο του 1999. Αποφοίτησε από το Μουσικό Σχολείο Βόλου το 2017. Σπουδάζει έκτοτε στη Νομική Θεσσαλονίκης. Έχει άριστη γνώση αγγλικών και γαλλικών και απλή γνώση γερμανικών. Συμμετέχει σε σεμινάρια σχετικά με το αντικείμενο των σπουδών της, ενώ έχει συμμετάσχει στο RhodesMRC 2019. Η αρθρογραφία είναι για εκείνη ένα μέσο να διευρύνει τις νομικές της γνώσεις.
