Του Χρήστου Αμανατίδη,
Ένας από τους πιο δίσημους ανθρώπους της δυτικής ιστορίας. Κυβέρνησε τη Γαλλία για 15 χρόνια με σιδηρά πυγμή και από πολλές απόψεις, θα μπορούσε να είναι συνεχιστής των απόλυτων Ευρωπαίων μοναρχών.
Ο Ναπολέων γεννήθηκε το 1769 στην Κορσική και ακολούθησε στρατιωτική καριέρα. Ξεκίνησε μάλιστα τη φοίτησή του στην Ανώτατη Πολεμική Σχολή στο Παρίσι, λίγο πριν την κήρυξη της Γαλλικής Επανάστασης. Δημιουργικός και ικανός να αλλάξει τις θέσεις του όταν η κατάσταση το επέβαλλε, ήταν γνώστης των διαφωτιστικών ιδεών. Η πεποίθησή του ότι η σωτηρία της Γαλλίας βρισκόταν στους ώμους του ήταν η κινητήρια δύναμή του, το μεγάλο του όραμα.
Βλέποντας τα σχέδιά του για μονιμοποίηση της γαλλικής κυριαρχίας στην Ιταλία και το Βέλγιο να απειλούνται από τους Γάλλους πολιτικούς που πρότειναν τερματισμό του πολέμου που διεξήγαγε η Γαλλία με τα δυτικά ευρωπαϊκά βασίλεια, δέχτηκε να βοηθήσει το εκτελεστικό σώμα που διοικούσε τη Γαλλία, το Διευθυντή Ρίο, να αποκαταστήσει την τάξη.
Από το 1799 ως το 1804, ο Ναπολέων κυβερνούσε ως Πρώτος Ύπατος, αλλά πρακτικά ήταν δικτάτωρ. Το 1802 έγινε ισόβιος ύπατος και το 1804, υπό τις επευφημίες του λάου, στέφθηκε αυτοκράτωρ της Γαλλίας. Πριν ακόμα τη στέψη του, είχε προβεί σε μια σειρά μεταρρυθμίσεων που προήγαγαν τις θέσεις της Γαλλικής Επανάστασης. Βασικές καινοτομίες του ήταν η επιβολή του δημοψηφίσματος, η κατάργηση των φοροαπαλλαγών της αριστοκρατίας και του Κλήρου, η προώθηση της εκπαίδευσης και η ίδρυση εθνικού Πανεπιστημίου και τέλος, το κίνημα της «Συμφιλίωσης»: προκειμένου να εγγυηθεί τη βέλτιστη λειτουργία του κράτους και να προβάλλει την αξία της αξιοκρατίας, ο Ναπολέων μεριμνούσε για τη συνεργασία των πιο ικανών ανθρώπων, ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθέτησης.
Τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά έθνη, παρακολουθούσαν με προσήλωση τη δράση του Ναπολέοντα. Με την απόσυρση της Πρωσίας από τον αντιγαλλικό συνασπισμό το 1795 και την ήττα της Αυστρίας το 1797, η Βρετανία αναγκάστηκε να δημιουργήσει έναν νέο συνασπισμό με τους Ρώσους και τους Αυστριακούς, αλλά και αυτός δεν πέτυχε να σταματήσει τον Ναπολέοντα και διαλύθηκε το 1801. Η συνθήκη του Λυντεβίλ επιβεβαίωνε τα γαλλικά κέρδη από τη συνθήκη του Κάμπο Φόρμο του 1797 και νομιμοποιούσε τις δημοκρατίες που είχε ιδρύσει ο Ναπολέων σε περιοχές των Κάτω Χωρών, της Ιταλίας, του Πεδεμοντίου και της Ελβετίας. Η συνθήκη με τη Βρετανία επέστρεψε στη Γαλλία όλες τις υπερπόντιες αποικίες της, με εξαίρεση την Κεϋλάνη και το Τρινιδάτ.
Και στην ευρωπαϊκή πολιτική του, ο Ναπολέων έδειξε την ίδια δραστηριότητα και πάθος. Αξιοποίησε προικισμένα άτομα στη διοίκηση, εκσυγχρόνισε το φορολογικό σύστημα, κωδικοποίησε τους νόμους, επέβαλλε ισότητα απέναντι στο νόμο και κατάργηση των παλιών προνομίων. Βέβαια, όλες αυτές οι μεταρρυθμίσεις δεν έγιναν από ανθρωπιστικά ή εκσυγχρονιστικά κίνητρα. Ο Ναπολέων επιζητούσε ένα ορθολογικό και αποτελεσματικό σύστημα διοίκησης και φορολογίας, έτσι ώστε να μπορεί να εγγυηθεί την καλύτερη και ταχύτερη είσπραξη κονδυλίων για το στρατό του. Αποπειράθηκε να αποκλείσει την εισαγωγή βρετανικών προϊόντων στην ηπειρωτική Ευρώπη, αλλά αυτό έμελλε να είναι το πρώτο σοβαρό του λάθος. Η Βρετανία αντέδρασε με ναυτικό αποκλεισμό της Ευρώπης και διατήρησε την κυριαρχία των θαλασσών. Τέλος, ο βασικότερος λόγος αποτυχίας του Ηπειρωτικού Αποκλεισμού που μπήκε σε εφαρμογή από το 1806, ήταν πως η ηπειρωτική Ευρώπη έχασε περισσότερα από τη Βρετανία με την εφαρμογή του, αφού το εμπόριο μειώθηκε, και τα βιομηχανικά κέντρα και τα λιμάνια χτυπήθηκαν από ανεργία.
Ακόμα και οι θαυμαστές του άρχισαν να αναρωτιούνται μήπως η αυτοκρατορία που εγκαθίδρυσε ο Ναπολέων δεν ήταν παρά μια πιο αποτελεσματική και σε τελική ανάλυση πιο επικίνδυνη απολυταρχία από τις αντίστοιχες του 18ου αιώνα. Οι εχθροπραξίες ξεκίνησαν πάλι το 1805 και ο συνασπισμός περιλάμβανε τις Πρωσία, Αυστρία, Ρωσία και Βρετανία. Ο Ναπολέων νίκησε και τους τρεις ηπειρωτικούς αντιπάλους του, αλλά ηττήθηκε στη Ναυμαχία του Τραφάλγκαρ. Το 1808, ο Ναπολέων εισέβαλε στην Ισπανία, αλλά οι Ισπανοί δε δέχτηκαν τον νέο ζυγό και οι διαρκείς επαναστατικές κινήσεις τους, στερούσαν από τον Ναπολέοντα τόσο συμβολικό, όσο και κοσμικό κεφάλαιο. Η μεγαλύτερη αποτυχία του, όμως, ήταν η εκστρατεία του στη Ρωσία. Καθώς η Ρωσία ήταν αγροτική χώρα, αντάλλασε το σιτάρι της με βρετανικά βιομηχανικά προϊόντα. Εξαιτίας του Ηπειρωτικού Αποκλεισμού, όμως, αυτή η εμπορική κίνηση δεν ήταν εφικτή και κατά συνέπεια, μόνο η κατάργησή του θα έθετε πάλι τα γρανάζια εν κινήσει. Μη μπορώντας να ανεχθεί αυτή την απροκάλυπτη επίθεση στο κύρος του, ο Ναπολέων συγκέντρωσε μια δύναμη 600.000 ανδρών και εκστράτευσε εναντίον της Ρωσίας. Οι Ρώσοι, όμως, αρνήθηκαν να δώσουν μάχη και τραβούσαν όλο και πιο βαθιά το Ναπολέοντα, στο εσωτερικό της επικράτειάς τους. Ακόμα και η κατάληψη της Μόσχας δε σήμαινε κάτι. Τα περισσότερα κτήρια κάηκαν σε μια αμφίβολης αιτίας πυρκαγιά και δεν έμεινε σχεδόν τίποτα για να στεγαστεί το εκστρατευτικό σώμα των Γάλλων. Ακόμα, η μηνιαία αναβολή της γαλλικής υποχώρησης άφησε τους Γάλλους ευάλωτους στις επιθέσεις του «Στρατηγού Χειμώνα»: τα φουσκωμένα ποτάμια, οι ατέρμονες χιονοθύελλες και η απύθμενη λάσπη ακινητοποιούσαν τις δυνάμεις του Ναπολέοντα και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, οι έφιπποι Κοζάκοι έκαναν αιφνιδιαστικές επιθέσεις και αποδεκάτιζαν τους Γάλλους στρατιώτες. Μόνο μερικές χιλιάδες στρατιώτες τα κατάφεραν μέχρι τα ρωσογερμανικά σύνορα, φαντάσματα αξιολύπητα της Μεγάλης Στρατιάς που κίνησε να τιμωρήσει τον τσάρο Αλέξανδρο.
Τον Μάρτιο του 1814, ο Ναπολέων αναγκάστηκε από τους συμμάχους να εξοριστεί στο νησί Έλβα. Όμως, την άνοιξη του 1815 επέστρεψε στη Γαλλία, αλλά στις 18 Ιουνίου της ίδιας χρονιάς ηττήθηκε στο Βατερλώ του Βελγίου και αναγκάστηκε να εξοριστεί στο νησί της Αγίας Ελένης, όπου και πέθανε το 1821.
Ο Ναπολέων ήταν ένας ικανός άνθρωπος που ήξερε να περιμένει την κατάλληλη στιγμή για να κάνει την κίνησή του. Σε αυτά τα στοιχεία όφειλε και την άνοδό του στην εξουσία. Φρόντιζε πάντοτε να δίνει έμφαση στη λεπτομέρεια, να πείθει τους άλλους να ακολουθούν τις απόψεις του και να χορηγεί στη Γαλλία γενναίες δόσεις αυτοπεποίθησης. Βέβαια, ήταν υπερβολικά φιλόδοξος και έδινε μεγάλη πίστη στη σπουδαιότητα του εαυτού του, στοιχεία που οδήγησαν στην πτώση του. Αλλά, ακόμα και με αυτά τα ελαττώματά, δε δύναται να υποτιμηθεί το έργο του: για πρώτη φορά στην ευρωπαϊκή ιστορία, ένας μονάρχης αγκάλιασε τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης και τις διοχέτευσε στην πολιτική του. Οι ιδέες της ελευθερίας, της ισότητας απέναντι στους νόμους και της εθνικής υπερηφάνειας που οδήγησε στην εθνική ταυτότητα, έγιναν ο ένας εκ των δύο πυλώνων της ανόδου της αστικής τάξης στην εξουσία και οφείλουν την νομιμοποίησή τους στον «μικρό δεκανέα», Ναπολέοντα Βοναπάρτη.
Βιβλιογραφία
- E.M. Burns. Ευρωπαϊκή Ιστορία. Ο δυτικός πολιτισμός: Νεώτεροι χρόνοι
Γεννημένος το 1999 και μόνιμος κάτοικος Θεσσαλονίκης, είναι απόφοιτος Γενικού Λυκείου και φοιτητής Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης από τον Οκτώβριο του 2017. Ασχολείται με τον εθελοντισμό, συμμετέχει σε επιμορφωτικά σεμινάρια, ενώ σε μικρότερη ηλικία είχε κάνει και μαθήματα σε θεατρική ομάδα. Ενδιαφέρεται σε μεγάλο βαθμό για την σύγχρονη ιστορία και τη ζωολογία.
