Του Μανώλη Στυλιανάκη,
Η πολιτική επικαιρότητα βομβαρδίζεται από αναλύσεις επί αναλύσεων διαφόρων δημοσιολόγων, αναφορικά με το πού βαίνουν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ ΕΕ-ΗΒ εν όψει του Brexit. Οι αναλύσεις αυτές ταλαντώνονται μεταξύ καταστροφολογικών σεναρίων, όπως ότι το Brexit συνιστά ένα σεισμό, που θα γκρεμίσει συθέμελα το ευρω-ενωσιακό οικοδόμημα, θα οδηγήσει σε νέο παγκόσμιο κραχ ή θα σημάνει την αρχή του τέλους για το Ηνωμένο Βασίλειο. Η χρυσή μετριοπαθής τομή απέχει παρασάγγας από τα αφηγήματα πυρηνικής καταστροφής και σίγουρα τα εσχατολογικά σενάρια των μαθητευόμενων προφητών θα κατοχυρωθούν στο ράφι του science fiction. Τα περισσότερα απ’ αυτά είναι ευσεβείς πόθοι, εκπορευόμενοι από μία υποβόσκουσα ρεβανσιστική διάθεση ένθεν κακείθεν.
Η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση. Όχι, το Brexit δε θα φέρει τον Αρμαγεδδώνα. Ούτε το Ηνωμένο Βασίλειο θα καταστραφεί, ούτε η ΕΕ θα διαλυθεί εις τα εξ ων συνετέθη. Το Brexit θα ταρακουνήσει κάπως τις τεκτονικές πλάκες του πολιτικού στερεώματος, αλλά μέχρι εκεί, διότι αμφότερες οι οντότητες διαθέτουν μαξιλάρια ικανά να απορροφήσουν τους όποιους τρανταγμούς. Στο πλαίσιο του παρόντος άρθρου, θα επιχειρήσω να προσδώσω μια αλλιώτικη διάσταση στους ποικίλους ισχυρισμούς που συνθέτουν τη brexitολογία.
ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΣ Νο1: Η ΕΕ είναι μία οικονομική υπερδύναμη. Αν το Ηνωμένο Βασίλειο αποχωρήσει, θα είναι σα να πριονίζει το κλαδί του από το ζωοποιό δέντρο της ΕΕ.
Σύμφωνα με το Index of economic freedom του Heritage Foundation, πρώην αποικίες του ΗΒ τα κατάφεραν πολύ καλύτερα από την ΕΕ. Η «ξεχασμένη κοινοπολιτεία» αποτελείται από χώρες όπως η Σιγκαπούρη, που είναι η δεύτερη πιο καπιταλιστική χώρα παγκοσμίως, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία και ο Καναδάς, των οποίων τη σκόνη τρώει η Γερμανία, που βρίσκεται στην 24η θέση. Αν η μεγάλη και ισχυρή Γερμανία, που λογίζεται ως ηγεμονεύουσα δύναμη και στα μάτια της Ελλάδας φαντάζει μεγάλη και τρανή οικονομική υπερδύναμη, κατατάσσεται στην 24η θέση, τότε πώς θα πρέπει να λογίζεται το ΗΒ, που βρίσκεται στην 7η θέση; Συνεπώς, μάλλον θα ήταν ορθότερο να πούμε ότι η ΕΕ θα είναι φτωχότερη μετά την αποχώρηση μιας τόσο πλούσιας και παραγωγικής χώρας σαν το ΗΒ.
ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΣ Νο2: Και τι θα κάνει το ΗΒ αν εγκαταλείψει την κοινή αγορά; Με ποιον θα κάνει εμπόριο;
Το Ηνωμένο Βασίλειο, άμα τη αποχωρήσει του από την ΕΕ, θα προχωρήσει γοργά στη σύναψη μίας διατλαντικής συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου με τις ΗΠΑ. Επίσης, το ότι το ΗΒ θα φύγει από την ΕΕ δε σημαίνει ότι δε θα μπορεί να έχει πρόσβαση στην κοινή αγορά. Μπορεί κάλλιστα να εισέλθει στην ευρωκαναδέζικη συμφωνία, επικυρώνοντας την CETA. Ακόμα, μπορεί να κάνει unilateral free trade, καταργώντας μονομερώς τα trade barriers, όπως έκανε ο Richard Cobden με τους δασμούς του εισαγόμενου καλαμποκιού τον 19ο αιώνα.
Αν μάλιστα μετεξελιχθεί σε φορολογικό παράδεισο, προσφέροντας άσυλο στα φοροχειμαζόμενα κεφάλαια, θα καταφέρει να παραμείνει ελκυστικός τόπος εισροής κεφαλαίων. Για ποιο λόγο μια διμερής εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ ή μία πολυμερής συμφωνία ελεύθερου εμπορίου μεταξύ των πιο φιλελεύθερων χωρών του πλανήτη, που συγκροτούν τη Βρετανική Κοινοπολιτεία, που υπερκεράζουν κατά πολύ τη Γερμανία, να μη λειτουργήσει; Αν μάλιστα προχωρήσει σε μονομερές ελεύθερο εμπόριο, δεν υπάρχει πιθανότητα να ανταγωνιστεί επάξια την ΕΕ και να συνεχίσει να εισάγει από αυτή; Όπως βλέπουμε, το θέμα είναι πιο πολύπλοκο και δε μπορεί να περιοριστεί σε κουτάκια.
ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΣ Νο3: Η μεγάλη Γερμανία είναι φοβερή εξαγωγική δύναμη. Η βαριά βιομηχανία της Γερμανίας θα «συντρίψει» την αποβιομηχανοποιημένη Αγγλία. Το ΗΒ θα απωλέσει την ανταγωνιστικότητά του αν φύγει απ’ την ΕΕ.
Αυτό είναι ένα παρωχημένο και πεπαλαιωμένο επιχείρημα, το οποίο έχει τις ρίζες του στο μερκαντιλισμό των περασμένων αιώνων. Ότι και καλά “αν έχεις εμπορικά πλεονάσματα και εξάγεις πράγματα, είσαι πανίσχυρος, αλλά αν έχεις εμπορικό έλλειμμα, είσαι εξαρτημένος και αδύναμος”. Αυτή η αντιεπιστημονική προσέγγιση του διεθνούς εμπορίου, όπως δείξαμε και σε παλαιότερο άρθρο (https://www.offlinepost.gr/2019/07/29/ανασκευάζοντας-τα-anti-market-biases-του-μέσου-ανθρώ/ ), παρομοιάζει τις εισαγωγές με βόμβες, αφού αντιμετωπίζει τα ξένα αγαθά σαν επιδημία, βομβιστική επίθεση και γενικά σαν κάτι κακό, που πρέπει να περιοριστεί με δασμούς και κυρώσεις, όπως φερειπείν πράττει ο Αμερικανός πρόεδρος.
Στην παγκόσμια αγορά ο καθείς ασχολείται μ’ αυτό που κάνει καλύτερα. Από την εποχή των Smith και Ricardo, των θεωρητικών του ελεύθερου εμπορίου, δηλαδή, μάθαμε ότι οι χώρες πρέπει να εστιάζουν εκεί που έχουν προσαρμοστικό πλεονέκτημα. Η Γερμανία έχει εξαγωγική βιομηχανία και το ΗΒ διαθέτει ένα πολυσχιδές και αναπτυγμένο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Όταν οι Άγγλοι θα θέλουν ν’ αγοράσουν μια BMW, θα την εισάγουν ελεύθερα δίχως δασμούς μέσω του ελεύθερου εμπορίου, έστω και μονομερούς!
Στην παγκόσμια διεθνοποιημένη αγορά δεν έχει τόσο σημασία αν είσαι εξαγωγική ή εισαγωγική δύναμη. Όπως δε μας ενδιαφέρει το εμπορικό ισοζύγιο μεταξύ Κρήτης-Θεσσαλονίκης, έτσι δε μας ενδιαφέρει ποιος εξάγει και ποιος εισάγει, διότι στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, στις «Ηνωμένες Αγορές του Κόσμου» τα αγαθά κυκλοφορούν ελεύθερα, σα να μην υπάρχουν σύνορα. Μπράβο στους Γερμανούς που εξάγουν, οι Άγγλοι με χαρά θα εισάγουν, για να καταναλώσουν ό,τι οι Γερμανοί έχουν παραγάγει γι’ αυτούς. Η αγγλική ζήτηση πλούσιων Άγγλων για Audi, Mercedes και BMW θα συνεχίσει να υπάρχει και post-brexit.
Εκεί όπου παράγεται πλήθος αγαθών, εκεί θα πληθαίνουν και αυτοί που θα τα γεύονται. Διότι σε τι ωφελείται ο εξαγωγέας αυτών των αγαθών, αν όχι να βλέπει τους ξένους να εισάγουν τα αγαθά του! Είναι ένα πράγμα να είσαι μέλος της ΕΕ κι άλλο να χτίσεις μια UK-EU εμπορική σχέση. Μπορείς να έχεις εμπόριο δίχως να είσαι μέλος. Ένα πράγμα που μπερδεύει καμιά φόρα ο κόσμος, είναι ότι νομίζει ότι εμπορεύονται τα κράτη μεταξύ τους και όχι τα άτομα. Λένε ότι “Η Γερμανία κάνει εξαγωγές και η Αγγλία εισάγει”. Οι άνθρωποι είναι αυτοί που παράγουν, καταναλώνουν και φτιάχνουν επιχειρήσεις. Η BMW δεν ανήκει στη Γερμανία, δεν ανήκει στη Μέρκελ, δεν ανήκει στο γερμανικό κράτος. Ανήκει στους μετόχους της, οι οποίοι μπορούν κάλλιστα να έχουν άλλη εθνικότητα. Αυτό που θέλω να πω είναι να μη μπλέκουμε τις διακρατικές με τις διανθρώπινες σχέσεις, οι οποίες υπάρχουν έτσι κι αλλιώς.
Το Ηνωμένο Βασίλειο θα παραμείνει ανταγωνιστική οικονομία, διότι, αφενός συνιστά το χρηματοπιστωτικό πνεύμονα της Ευρώπης, και αφετέρου αποτελεί την ακαδημαϊκή πρωτεύουσα της Ευρώπης, που κάθε χρόνο προσελκύει χιλιάδες Ευρωπαίους φοιτητές να σπουδάσουν στα περισπούδαστα πανεπιστήμιά του. Το City του Λονδίνου είναι η Wall Street της Ευρώπης, το Oxbridge αποτελεί την ακαδημαϊκή ατμομηχανή του R&D στην ΕΕ και η Βρετανική πανεπιστημιακή αριστεία προσφέρει τα μέγιστα στην ευρωπαϊκή οικονομία της γνώσης. Αυτοί είναι και οι στρατηγικοί πυλώνες που στηρίζουν την Βρετανική οικονομία και αποτελούν τους τομείς στους οποίους το ΗΒ κατέχει συγκριτικό πλεονέκτημα.
Μπορεί η Γερμανία να είναι η Βιομηχανία της Ευρώπης (διότι ο Νότος κρατάει υποτιμημένο το ευρώ), ωστόσο το ΗΒ είναι η χώρα που κατέχει τα σκήπτρα της βαριάς βιομηχανίας στη γνώση και την καινοτομία. Μην πιστεύετε εμένα, τσεκάρετε καλύτερα τις διεθνείς κατατάξεις πανεπιστημίων, όπως τα Times Higher Education World University Rankings & QS World University Rankings, που βγάζουν τα rankings των πανεπιστημίων, βάσει impact, reputation κλπ. Σε επίπεδο Ευρώπης, μάλιστα, τη μερίδα του λέοντος κατέχουν τα βρετανικά ιδρύματα. Παρενθετικά, ένας υποδείκτης, μεταξύ πολλών άλλων, για να κρίνουμε αν ένα πανεπιστήμιο είναι καλό είναι να κοιτάξουμε τα tuition fees, που ορίζονται βάσει προσφοράς και ζήτησης. Για να χρεώνει αστρονομικά ποσά σε διεθνείς φοιτητές κι αυτοί να τα προτιμούν από άλλα πανεπιστήμια, μάλλον είναι υψηλής προστιθέμενης αξίας.
Αυτός είναι καλύτερος δείκτης από οποιαδήποτε αξιολόγηση, διότι το σύστημα των τιμών σηματοδοτεί αυθόρμητα τις προτιμήσεις των φοιτητών-καταναλωτών των ακαδημαϊκών υπηρεσιών των Βρετανικών πανεπιστήμιων, που επιλέγουν το ΗΒ για τις σπουδές τους. Δε λέω ότι η υπόλοιπη ΕΕ δεν έχει καλά πανεπιστήμια, αλλά δε φιγουράρουν στα τοπ 10. Post-Brexit, λοιπόν, θα συνεχίσουν οι επιστήμονες να κάνουν έρευνα, τα επιστημονικά ιδρύματα στην Ευρώπη θα συνεχίσουν να συνεργάζονται μεταξύ τους και το ΗΒ δε θα χάσει τίποτα. Σε επίπεδο γενικότερων εμπορικών σχέσεων, το ΗΒ θα διεξάγει τις εμπορικές του σχέσεις κατά τον ίδιο τρόπο που το κάνει ο Καναδάς, οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία κλπ. Ουδέν πρόβλημα.
Μια ανταγωνιστική οικονομία, πλήρως απελευθερωμένη από τα δεσμά, τις κανονιστικές ρυθμίσεις, τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών θα εξανάγκαζε την ΕΕ να γίνει επιχειρηματικά πιο φιλική, να μειώσει τους φόρους, καθώς επίσης και τη δική της γραφειοκρατία, προκειμένου να κρατήσει τα κεφάλαια εντός των συνόρων της. Η ΕΕ θέλει να αποτύχει το Brexit και δε διαπραγματεύεται καλή τη πίστη, διότι αν το Brexit πετύχει και η Αγγλία αποδείξει ότι μπορεί, εφαρμόζοντας μια θατσερική ατζέντα απορρύθμισης και φορολογικού ανταγωνισμού, να ανταγωνιστεί επάξια την ΕΕ, τότε χώρες όπως η Ιρλανδία, που δε γουστάρουν τις υποδείξεις της ΕΕ για φορολογική εναρμόνιση, ή ανταγωνιστικά κράτη όπως αυτά της Βαλτικής, ίσως ακολουθήσουν το παράδειγμα του ΗΒ. Όπως στην Ελλάδα λέμε ότι χρειαζόμαστε τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, ώστε μέσω του ανταγωνισμού να βελτιωθούν και τα δημόσια, έτσι και το Brexit, δηλαδή μία θατσερική Αγγλία είναι το αντίδοτο στη σοσιαλίζουσα ΕΕ.
Σε κάθε περίπτωση, η επιτυχία του Brexit εξαρτάται από την πολιτική που θα εφαρμόσει ο νέος πρωθυπουργός, Boris Johnson. Το Brexit θα πετύχει μόνο αν το Ηνωμένο Βασίλειο, εξερχόμενο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εισέλθει στις Ηνωμένες Αγορές του Κόσμου, αγκαλιάζοντας την παγκοσμιοποίηση και στέλνοντας σαφές μήνυμα στις διεθνείς αγορές ότι η Αγγλία είναι «open for business»! Ας μην λογαριάζουμε χωρίς τον ξενοδόχο κι ας περιμένουμε να δούμε την πορεία πλεύσης, που θα χαράξει η νέα ηγεσία του Ηνωμένου Βασιλείου. Όλα τα ενδεχόμενα είναι στο τραπέζι και τίποτα δεν είναι προκαθορισμένο.
Γεννήθηκε στην Κρήτη και είναι τελειόφοιτος φοιτητής Φαρμακευτικής στο Πανεπιστήμιο Πατρών με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις πολιτικές υγείας και φαρμακευτικής περίθαλψης. Ακραιφνής Φιλελεύθερος και υπέρ της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Στον ελεύθερο χρόνο του ασχολείται με το Debate και το MUN, έχοντας συμμετάσχει σε σχετικούς διαγωνισμούς και προσομοιώσεις. Αγαπημένο ρητό: «Όσο αξίζει ένα άτομο, δεν αξίζει ο κόσμος όλος!»
