Δάνεια σε ελβετικό φράγκο

13 Αυγούστου, 2019

Του Χάρη Κωτσιορίμπα,

Μερικά χρόνια πίσω, όταν το οικονομικό μέλλον της χώρας μας φάνταζε ευοίωνο(;), περί το 2006-2009, η αρκετά υψηλή συναλλαγματική ισοτιμία του Ευρώ (EUR) με το Ελβετικό Φράγκο (CHF)[1], το δέλεαρ των χαμηλών δόσεων, οι τραπεζικές διαβεβαιώσεις για μία σταθερή διακύμανση της ισοτιμίας, καθώς επίσης και η σταθερότητα του ελβετικού νομίσματος συνδυαζόμενη με το νομισματικό κύρος του Ευρώ, συνέθεσαν το ιδανικό πλαίσιο και αποτέλεσαν το τέλειο κίνητρο αρκετών χιλιάδων (70.000) πολιτών να προβούν στη σύναψη στεγαστικών, κυρίως, δανείων στο ξένο αυτό νόμισμα.

«Το δανειακό χαρτοφυλάκιο, δηλαδή η λήψη ή η μετατροπή παλαιών δανείων από Ευρώ σε CHF, αντιστοιχεί στο 10% του χαρτοφυλακίου στεγαστικής πίστης των τραπεζών, γεγονός που αντιστοιχεί σε δάνεια ύψους άνω των 10 δις Ευρώ»: ήταν μία φράση που χρησιμοποιήθηκε τα περασμένα χρόνια αρκετά, με σκοπό να γίνει αντιληπτό το μέγεθος των δανεισθέντων κεφαλαίων και του μεριδίου της αγοράς που καταλάμβαναν.

Όταν τα τέλη του 2008, οι ισοτιμίες άρχισαν να αλλάζουν επικίνδυνα, με αποκορύφωμα τον Ιούλιο του 2011, οι συνέπειες του συναλλαγματικού κινδύνου για τους δανειολήπτες άρχισαν να γίνονται αισθητές. Η ισοτιμία CHF/EUR έφθασε σχεδόν το 1/1, αυξάνοντας έτσι, όχι μόνο το ποσό της μηνιαίως καταβαλλόμενης δόσης, αύξηση η οποία έφθασε τα τελευταία χρόνια μέχρι και το 35%, αλλά και το ίδιο το άληκτο κεφάλαιο σε επίπεδα πολύ μεγαλύτερα του αρχικού δανεισθέντος, σε ένα δάνειο μάλιστα που ήδη εξυπηρετούταν. Πλήθος καταναλωτών κατέφυγαν τότε στα δικαστήρια με στόχο τη δικαίωσή τους και την αποφυγή αποπληρωμής κεφαλαίων, που ουσιαστικά δεν είχαν ποτέ δανειστεί.

ΠΡΩΤΟΔΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ:

Το 2016, με την υπ’ αριθμόν 334/2016 απόφαση[2] του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, κρίθηκαν καταχρηστικοί και απαγορεύθηκε η από πλευράς των τραπεζικών ιδρυμάτων χρήση ορισμένων όρων των επίμαχων συμβάσεων δανείων. Οι όροι αυτοί αφορούσαν την υποχρέωση των δανειοληπτών να καταβάλλουν την οφειλή τους βάσει της τρέχουσας ισοτιμίας, απαγορεύοντας στις τράπεζες να μην δέχονται την καταβολή των δόσεων σε ελβετικό φράγκο στο ισόποσό τους ευρώ, βάσει της κατά το χρόνο εκταμίευσης του δανείου υφιστάμενης ισοτιμίας. Με αυτόν τον τρόπο, οι τράπεζες θα έπρεπε να επιδιώκουν την εξόφληση των δανείων επί της ισοτιμίας του χρόνου εκταμίευσης του δανείου, ενώ όφειλαν να παραλείπουν τη μετατροπή του χρεωστικού υπολοίπου σε ευρώ, με βάση την τρέχουσα τιμή πώλησης του ελβετικού φράγκου εκείνη την ημέρα, κατόπιν καταγγελίας από μέρους του δανειολήπτη.

Η απόφαση ήταν ξεκάθαρη: οι τράπεζες δεν μπορούν να εφαρμόζουν διαφορετική συναλλαγματική ισοτιμία από την αρχικώς και κατά το χρόνο χορήγησης των δανείων ισχύουσα, υποχρεούμενες σε υπολογισμό των δόσεων των συγκεκριμένων δανείων μόνο βάσει της κατά την ημέρα της υπογραφής της δανειακής συμβάσεως ισχύουσας ισοτιμίας, αδιαφορώντας για την μετέπειτα διαφορετικώς διαμορφωμένη.

Ολοφάνερα η απόφαση δικαίωνε τους δανειολήπτες.

ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ Ε.Ε.:

Στο μεταξύ, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφάνθηκε πως «όταν ένα χρηματοπιστωτικό ίδρυμα χορηγεί δάνειο σε ξένο νόμισμα, πρέπει να παρέχει στο δανειολήπτη επαρκή πληροφόρηση, ώστε αυτός να είναι σε θέση να λάβει συνετή και εμπεριστατωμένη απόφαση». Αφορμή στάθηκε προδικαστικό ερώτημα, το οποίο του απεύθυναν τα ρουμανικά δικαστήρια, όταν κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν παρόμοιες υποθέσεις με αυτές της ελληνικής δικαιοσύνης.

Ομοίως, με τις ελληνικές τράπεζες, κατά τα έτη 2007 και 2008, ρουμανικές τράπεζες προχώρησαν στη σύναψη παρόμοιων δανειακών συμβάσεων σε ελβετικό φράγκο. Οι δανειολήπτες, αποδεχόμενοι τον κίνδυνο από ενδεχόμενες διακυμάνσεις της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ρουμανικού Λέι και του ελβετικού Φράγκου, υποχρεώθηκαν σε εξόφληση των δόσεων του δανείου σε ελβετικά Φράγκα.

Όταν η συναλλαγματική ισοτιμία μεταβλήθηκε σε βάρος των δανειοληπτών, αυτοί προσέφυγαν στη ρουμανική δικαιοσύνη, ζητώντας από τα δικαστήρια «να κρίνουν ότι η ρήτρα, κατά την οποία το δάνειο πρέπει να εξοφληθεί σε ελβετικά φράγκα χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η ζημία, την οποία ενδέχεται να υποστούν οι δανειολήπτες, λόγω του συναλλαγματικού κινδύνου, συνιστά καταχρηστική ρήτρα η οποία δεν τους δεσμεύει, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα σε οδηγία της ΕΕ.».

Παράλληλα, η από μέρους των δανειοληπτών επισήμανση για μεροληπτικό τρόπο παρουσίασης του εν λόγω τραπεζικού προϊόντος από μέρους της τράπεζας, μέσω της εντυπωσιακής παρουσίασης των οφειλών και τη σχεδόν αποσιώπηση των δυνητικών κινδύνων, οδήγησαν τα ρουμανικά δικαστήρια να απευθύνουν σχετικό προδικαστικό ερώτημα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Στην απόφασή του[3] το τελευταίο αναφέρει ότι: «αφενός, ο δανειολήπτης πρέπει να ενημερώνεται σαφώς για το ότι, συνάπτοντας σύμβαση δανείου σε ξένο νόμισμα, εκτίθεται σε ορισμένο συναλλαγματικό κίνδυνο, στον οποίο ενδέχεται να δυσκολευτεί οικονομικά να ανταπεξέλθει σε περίπτωση υποτιμήσεως του νομίσματος στο οποίο λαμβάνει τα εισοδήματά του. Αφετέρου, η τράπεζα πρέπει να εκθέτει τις δυνητικές διακυμάνσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών και τους κινδύνους, που ενέχει η σύναψη δανείου σε ξένο νόμισμα, ιδίως στην περίπτωση που ο δανειολήπτης δεν λαμβάνει τα εισοδήματά του στο εν λόγω ξένο νόμισμα».

Το ίδιο το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εναποθέτει στην κρίση του εθνικού δικαστή την εξέταση του καταχρηστικού χαρακτήρα της επίδικης ρήτρας, μέσω της αξιολόγησης της ενδεχόμενης μη συμμόρφωσης με την απαίτηση περί καλής πίστης αφενός και την ύπαρξη ενδεχόμενης ανισορροπίας μεταξύ των συμβαλλομένων, σε περίπτωση που η τράπεζα δεν έχει εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της.

ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΦΕΤΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ:

Το 2017 (29/12/2017) και με την υπ’ αριθμόν 791/2017 απόφαση του Τριμελούς εφετείου του Πειραιά, δικαιώθηκε, σε δεύτερο βαθμό, ένα ζευγάρι δανειοληπτών[4] και υποχρεώθηκε η τράπεζα από την οποία είχαν λάβει συγκεκριμένα δάνεια με ρήτρα αποπληρωμής σε ελβετικό Φράγκο, να δεχτεί την εξόφληση των δανειακών τους υποχρεώσεων με την ισχύουσα κατά την ημέρα εκταμίευσης των δανείων τους ισοτιμία, ενώ ο όρος της σύμβασης που προέβλεπε την αποπληρωμή των δανειακών υποχρεώσεων, δυνάμει της τρέχουσας ισοτιμίας, κρίθηκε τελεσίδικα άκυρος και καταχρηστικός λόγω της αδιαφάνειάς του.

Ο συνήγορος των δανειοληπτών, Γ. Καλτσάς, είχε αναφέρει σε σχετική δήλωσή του πως: «Η συγκεκριμένη απόφαση, ως τελεσίδικη, δηλαδή απόφαση εκτελεστή πλέον και μάλιστα η πρώτη από μεγάλο Εφετείο της Επικράτειας, συνιστά ισχυρό νομολογιακό προηγούμενο για 70.000 συμπολίτες μας, που τυγχάνουν δανειολήπτες αντίστοιχων προϊόντων, δηλαδή δανείων με ρήτρα αποπληρωμής σε ελβετικό φράγκο», ενώ θα προσθέσει πως «οι παραδοχές της υπ’ αριθμόν 791/2017 απόφασης του Τριμελούς Εφετείου Πειραιά είναι αποκαλυπτικές για τη συνθετότητα των συγκεκριμένων προϊόντων, […], την έλλειψη προσυμβατικής ενημέρωσης των δανειοληπτών για τους κινδύνους που ελλοχεύει η επιλογή τέτοιου είδους δανείων, αλλά και για την αδιαφάνεια που ενέχει ο συγκεκριμένος επίμαχος Γενικός Όρος Συναλλαγών, δηλαδή ο ΓΟΣ αποπληρωμής με βάση την τρέχουσα ισοτιμία και όχι την ισοτιμία της εκταμίευσης».

ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΦΕΤΕΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ:

Η υπ’ αριθμόν 911/2018 απόφαση του Εφετείου Αθηνών, ανέτρεψε τα δεδομένα, που είχε διαμορφώσει η υπ’ αριθμόν 334/2016 απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, η οποία δικαίωνε τους δανειολήπτες.

Το Εφετείο έκρινε ότι οι επίμαχοι όροι της σύμβασης δεν υπόκεινται καθόλου σε έλεγχο καταχρηστικότητας, διότι εντάσσονται στους «δηλωτικούς όρους» της σύμβασης, αφού επαναλαμβάνουν την ενδοτικού δικαίου διάταξη του άρθρου 291 του Αστικού Κώδικα. Εξ’ ορισμού, οι ΓΟΣ αυτοί δεν μπορεί να είναι καταχρηστικοί, αφού η ρύθμισή τους συμπίπτει με το νόμο, ώστε να εκφεύγουν του δικαστικού ελέγχου.

Επιπλέον, ο συναλλαγματικός κίνδυνος, τον οποίο ανέλαβαν οι δανειολήπτες, ήταν επακόλουθο της επιλογής τους στο πλαίσιο της συμβατικής ελευθερίας. Άλλωστε, η ρήτρα ελβετικού φράγκου ήταν, τόσο κατά την σύναψη των δανείων, όσο και κατά το μετέπειτα χρονικό διάστημα, ευνοϊκή για τους δανειολήπτες, χωρίς να συντρέχει καταχρηστική άσκηση της συμβατικής ελευθερίας για τους δανειοδότες και χωρίς να αντίκειται η σύμβαση στις αντιλήψεις του μέσου χρηστού και εμφρόνως σκεπτόμενου ανθρώπου για τις επιταγές της κοινωνικής ηθικής. Θα ήταν, συνεπώς, μάλλον ειρωνικό να ενεργοποιείται η καταχρηστική άσκηση της συμβατικής ελευθερίας μόνο όταν οι όροι αντιστράφηκαν σε βάρος των δανειοληπτών.

ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ:

Σύμφωνα με την υπ’ αριθμόν 4/2019 απόφαση[5] του Αρείου Πάγου, κρίθηκε ότι ο επίμαχος όρος των συμβάσεων επαναλαμβάνει διάταξη του Αστικού Κώδικα και ως εκ τούτου δεν μπορεί να ελεγχθεί ως προς τη νομιμότητά του, και, συνεπώς, δεν είναι καταχρηστικός.

Η απόφαση υιοθετεί την άποψη των τραπεζών και αφαιρεί το δικαίωμα των δανειοληπτών να ζητήσουν τον επανακαθορισμό των δόσεων τους στην αρχική ισοτιμία ελβετικού φράγκου και ευρώ.

Έτσι, οι 70.000 περίπου δανειολήπτες, που έχουν υπογράψει δανειακές συμβάσεις σε ελβετικό φράγκο, θα συνεχίσουν την αποπληρωμή των δανειακών τους δόσεων σε ελβετικό φράγκο, χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να καταβάλουν τις δόσεις τους σε ισόποσες και ισότιμες με νόμισμα του ευρώ, βάσει της ισοτιμίας που υφίστατο κατά το χρόνο εκταμίευσης του δανείου.

ΞΑΝΑ ΣΤΟ ΔΕΕ:

Κατόπιν της απόφασης του Αρείου Πάγου, η οποία δικαίωνε τα τραπεζικά ιδρύματα, οι ενώσεις καταναλωτών πρόκειται να ζητήσουν από τον Άρειο Πάγο να απευθύνει προδικαστικό ερώτημα στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) προκειμένου να κρίνει ποιο είναι το εύρος εφαρμογής της οδηγίας 93/13[6].

Οι ενώσεις καταναλωτών βασίζουν το αίτημά τους σε παρόμοιες προσφυγές άλλων ευρωπαϊκών χωρών, προσφυγές που τελικά δικαίωσαν τους καταναλωτές. Ειδικότερα το αίτημα, εφόσον αποσταλεί, θα αφορά το κατά πόσον υπάρχει αδιαφάνεια στους ΓΟΣ στα δάνεια σε ελβετικό Φράγκο και εάν μέσω αυτών παραβιάζεται το δίκαιο του καταναλωτή, όπως το ορίζει η σχετική ευρωπαϊκή οδηγία. Remaining Time-0:00

Επαναφορά στο σήμερα: το «ΚΟΥΡΕΜΑ»:

Στο μεταξύ, σε ό,τι αφορά τη ρύθμιση των δανείων αυτών, η πλειοψηφία των οποίων παραμένουν απλήρωτα τα τελευταία τέσσερα χρόνια, η απόφαση του Αρείου Πάγου άνοιξε το δρόμο προς το «κούρεμά» τους.

Τα δάνεια αυτά έχουν σχέση οφειλής προς αξία ακινήτου στο 170%. Το «κούρεμα» θα υπολογιστεί με βάση loan to value στο 120%. Στο πλαίσιο αυτό, οι τράπεζες προτείνουν στους δανειολήπτες σε ελβετικό Φράγκο δύο οδούς: (α) την επιλογή του split balance, με την οποία το δάνειο «σπάει» σε δύο κομμάτια, εκ των οποίων το ένα πληρώνεται με την τρέχουσα δόση που του αντιστοιχεί και το υπόλοιπο θα αποπληρωθεί κάποια χρόνια μετά, και (β) την επιλογή frozen, η οποία συνδυάζει “πάγωμα” του δανείου για κάποια περίοδο με “κούρεμα” κάποιου ποσού.

[1] 8.11.2006: 1EUR/1.595CHF, 16.07.2019: 1EUR/1.108CHF

[2] Η απόφαση εκδόθηκε κατόπιν συλλογικής αγωγής κατατεθειμένης από την Γενική Ομοσπονδία Καταναλωτών Ελλάδος και από τις Ενώσεις Καταναλωτών Κρήτης και Αιτωλοακαρνανίας, ενώ ασκήθηκαν 1.900 πρόσθετες παρεμβάσεις. Η συλλογική αγωγή αφορούσε περίπου 35.000 πολίτες.

[3] 20/09/2017: απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στην υπόθεση c-186/16 Ruxandra Paula Andriciuc κ.λπ. κατά Banca Românească SA

[4] Στις αρχές του 2015 είχαν προσφύγει στο Πολυμελές Πρωτοδικείο Πειραιά, το οποίο με την υπ’ αριθμόν 619/2016 απόφασή του, τους δικαίωσε, ελλείψει ενημέρωσής τους για τον κίνδυνο στην μεταβολή της συναλλαγματικής ισοτιμίας από το τραπεζικό ίδρυμα.

[5] Η απόφαση εκδόθηκε κατόπιν αίτησης αναίρεσης της υπ’ αριθμόν 8713/2016 απόφασης του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης.

[6] Οδηγία που αφορά στις καταχρηστικές ρήτρες σε συμβάσεις επαγγελματιών και καταναλωτών.

Πηγές

Χάρης Κωτσιορίμπας

Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Τρίπολη, Αρκαδίας και σπουδάζει στη Νομική σχολή του ΕΚΠΑ. Έχει συμμετάσχει σε δεκάδες προσομοιώσεις οργανισμών, διαγωνισμούς εικονικών δικών και ρητορικούς αγώνες. Παράλληλα ασχολείται με τον εθελοντισμό.

Δάνεια σε ελβετικό φράγκο

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

TA ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ

ΑΠΟΨΕΙΣ

ΕΚΤΟΣ ΓΡΑΜΜΗΣ

ΔΗΜΟΦΙΛΕΙΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ

Ακολουθήστε μας

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΜΑΣ