Της Στεφανίας Αρβανιτάκη,
Όταν αποκαλύφθηκε η επιβουλή, ο Ιωάννης Β΄ Κομνηνός δεν επέβαλε καμία σωματική τιμωρία στους συνωμότες. Εκείνο τον καιρό, συνηθιζόταν να υποβάλλονται οι αποστάτες σε φριχτά βασανιστήρια, όπως το μαστίγωμα, η τύφλωση, ο ακρωτηριασμός, ακόμα και ο θάνατος. Παρόλα τα κρυφά σχέδια που οργανώθηκαν εναντίον του αυτοκράτορα, ο ίδιος δεν επέβαλλε καμία από αυτές τις τιμωρίες. Προχώρησε σε δήμευση των περιουσιών των συμμετεχόντων, πολλές από τις οποίες, μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, επεστράφησαν στους κατόχους τους. Ο αυτοκράτορας προχώρησε, επίσης, σε δήμευση της περιουσίας της Άννας Κομνηνής, την οποία ήθελε να παραχωρήσει στον Ιωάννη Αξούχο, αλλά, τελικά, επέστρεψε την περιουσία στην ίδια. Η Άννα Κομνηνή αποσύρθηκε στη Μονή της Κεχαριτωμένης και άρχισε τη συγγραφή της Αλεξιάδας, έργο το οποίο αφιερώθηκε στη ζωή του πατέρα της. Η μητέρα της, Ειρήνη Δούκαινα, κλείστηκε σε μονή, ενώ ο σύζυγος της Νικηφόρος Βρυέννιος παρέμεινε στη βασιλική αυλή και συνέχισε να προσφέρει τις υπηρεσίες του στον Ιωάννη Β’, καθώς δεν είχε καμία ανάμειξη στο κίνημα εναντίον του.
Οι επόμενες προσπάθειες ανατροπής του Ιωάννη έγιναν από τον αδερφό του Ισαάκιο Κομνηνό, από το 1130 και εξής. Έλαβε τον τίτλο του σεβαστοκράτορα και στην αρχή της εξουσίας του Ιωάννη, τον υποστήριξε. Μετέπειτα, όμως, αυτό άλλαξε και ο Ισαάκιος επεδίωξε να καταλάβει τον θρόνο. Θέλοντας, λοιπόν, να ανατρέψει τον Ιωάννη, ήρθε σε συνεννόηση κρυφά με άλλους διακεκριμένους άνδρες, ώστε να εκθρονίσουν τον αυτοκράτορα, ο οποίος έλειπε σε εκστρατεία. Ο τελευταίος, όταν πληροφορήθηκε για τη συνωμοσία, επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη και εξόρισε τους συμμετέχοντες στο κίνημα. Ο Ισαάκιος, όμως, με τους γιους του κατάφεραν να διαφύγουν στη Μικρά Ασία. Αρχικά, κατευθύνθηκαν στον Γαζή, εμίρη της Καππαδοκίας. Το έτος 1130/1131, συναντήθηκαν στη Μελιτηνή ο σεβαστοκράτορας, ο Γαζής και ο Macoud A’, ο οποίος ήταν σουλτάνος του Ικονίου. Ο Ισαάκιος, μάλλον, είχε ως στόχο να ενώσει τους δυνάστες της Μικράς Ασίας για να ενισχύσουν τη δύναμη τους και να αποτελέσουν κίνδυνο για τον Ιωάννη.
Έπειτα, το 1131-1132, ο σεβαστοκράτορας άρχισε ένα ταξίδι περιπλάνησης που κέντρο είχε την Ανατολή. Ο αδελφός του Ιωάννη επεδίωκε να ενώσει τους Μουσουλμάνους, τους Λατίνους και τους Αρμένιους, δηλαδή τους εχθρούς του Βυζαντίου, εναντίον του. Αυτό θα το έκανε πραγματικότητα, βρίσκοντας συμμάχους στη Μικρά Ασία, στην Παλαιστίνη και στη Συρία, τα μέρη, δηλαδή, όπου περιπλανήθηκε αυτά τα έτη.
Δύο χρόνια μετά την πρώτη προσπάθεια του Ισαακίου να ανατρέψει τον αδελφό του το 1132, έγινε η δεύτερη επιβουλή. Οι συνωμότες που υποστήριζαν τον Ισαάκιο εκμεταλλεύτηκαν την απουσία του Ιωάννη σε μια εκστρατεία και επιχείρησαν να ανεβάσουν στο θρόνο τον Ισαάκιο. Ο αυτοκράτορας πληροφορήθηκε για το κρυφό σχέδιο εναντίον του, με αποτέλεσμα και αυτή η συνωμοσία εναντίον του να αποτύχει.
Το 1137/1138, η κατάσταση άλλαξε και αυτοί που έρχονταν σε επικοινωνία κρυφά με τον Ισαάκιος, τάχθηκαν στο πλευρό του Ιωάννη Β’, του νόμιμου, δηλαδή, διαδόχου. Αιτία για αυτό στάθηκε η νίκη του στη Συρία και η απόκτηση φήμης. Το 1138, ακολούθησε η συμφιλίωση μεταξύ των δύο αδελφών, καθώς ο Ισαάκιος κατάλαβε πως είναι προτιμότερο να επανασυνδεθεί με τον αδελφό του, εφόσον όσες φορές είχε επιχειρήσει να τον εκθρονίσει, απέτυχε. Η συμφιλίωση δε διήρκησε για πολύ, καθώς ο Ιωάννης Κομνηνός (γιος του Ισαακίου) το 1139, διέφυγε στους Δανισμενίδες, παντρεύτηκε μία από τις κόρες του σουλτάνου και εξισλαμίστηκε. Το 1143, πέθανε ο Ιωάννης Β’ Κομνηνός, οπότε ο Ισαάκιος συνέχισε τις αποστασίες εναντίον του Μανουήλ Α’ Κομνηνού.
Συμπερασματικά, οι συνωμότες είχαν προσωπικά συμφέροντα, από τα οποία ενισχυόταν η τάση τους για αποστασία. Καταλυτικό ρόλο στη μη πραγματοποίηση των στόχων των συνωμοτών έπαιξε η ικανότητα του αυτοκράτορα να καταπνίγει όλα τα εγκλήματα καθοσιώσεως επιτυχώς, αλλά και η στάση που κράτησε απέναντι στους αποστάτες, καθώς δεν εμφανιζόταν σαν τιμωρός, αλλά σαν ένας άνθρωπος με ανεκτικότητα που έδειχνε συγχώρεση, όντας πιστός χριστιανός. Συνεπώς, οι προσπάθειες για σφετερισμό της εξουσίας αποδείχθηκαν ατελέσφορες. Το σημαντικότερο για τον βυζαντινό αυτοκράτορα ήταν να επικρατεί η ευημερία στο εσωτερικό της πόλης του και η ηρεμία. Γι’ αυτόν το λόγο, επέλεξε συνειδητά να διασφαλίσει την Ειρήνη, αλλά και να τη διατηρήσει. Παρόλο που βρέθηκε αντιμέτωπος με επιβουλές, κατάφερε να τις καταπνίξει και να είναι ένας αρκετά ικανός ηγέτης, ο οποίος ήταν αρκετά προσεκτικός στη διανομή των αξιωμάτων, επέδειξε εξαιρετικές ικανότητες σε διπλωματικό επίπεδο και είχε ως στόχο να διατηρήσει τα εδάφη που είχε η Βυζαντινή αυτοκρατορία στην κατοχή της, αλλά και να αναγνωριστεί η κυριαρχία της στα σταυροφορικά κρατίδια της Ανατολής.
Βιβλιογραφία
Πηγές
- Νικήτας Χωνιάτης, Ιστορία, έκδ. Jan Louis van Dieten, [CFHB 11], Βερολίνο – Νέα Υόρκη 1975
- Ιωάννης Κίνναμος, Επιτομή κατορθωμάτων τω Ιωάννη τω Κομνηνώ, Charles M. Brand (μτφρ.), Deeds of John and Manuel Comnenus by John Kinnamos, Νέα Υόρκη 1976
Βοηθήματα
- Κέλλυ Μπουρδάρα, Καθοσίωσις και τυραννίς…Το πολιτικό αδίκημα στο Βυζάντιο 8ος – 13οςαιώνας, Αθήνα 2015
- Αικατερίνη Χριστοφιλοπούλου Βυζαντινή Ιστορία, τ. Γ΄ (1081-1204), Αθήνα 2001
- Ιωάννης Καραγιαννόπουλος, Ιστορία βυζαντινού κράτους. Ιστορία υστέρας βυζαντινής περιόδου (1081-1453), Μέρος πρώτο: Τελευταίες λάμψεις (1081-1204), Θεσσαλονίκη 1999
- Ιωάννης Καραγιαννόπουλος, Το βυζαντινό κράτος. Μέρος πρώτο: Τελευταίες
λάμψεις (1081-1204), Θεσσαλονίκη 2001 - Κάρολος Ντιλ, Βυζαντινές μορφές, (μτφρ. Στέλλα Βουρδούμπα), Αθήνα 1969
- Georg Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού κράτους, München 1963 (ελλ. μτφρ. Ι. Παναγόπουλος, επιστ. επιμ. Ε. Χρυσός, τ. 3, Αθήνα 2012)
Γεννημένη το 1997 στη Θεσσαλονίκη. Προπτυχιακή φοιτήτρια του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου με κατεύθυνση Ιστορίας. Έχει επιλέξει να ασχοληθεί με Βυζαντινές σπουδές και ξενάγηση. Τα τελευταία χρόνια ασχολήθηκε με το Θέατρο και συμμετείχε σε διαγωνισμούς εκφραστικής ανάγνωσης στους οποίους και διακρίθηκε. Στόχος της να χρησιμοποιήσει το Θέατρο ως μέσο διδασκαλίας της Ιστορίας.
