Μετά το Άσυλο η ουσία

Tου Ραφαήλ Νικόλαου Μπελενιώτη,

Ο νόμος της κατάργησης του ασύλου ενός θεσμού – μνημείο – στο ελληνικό παράδοξο, δε φαίνεται ότι θα οδηγήσει, τελικά, στις αντιδράσεις που αναμενόταν να οδηγήσει. Αυτό, ενδεχομένως και να μας εντυπωσιάσει, καθώς έχουμε ένα δείγμα γραφής της αντίδρασης που προκλήθηκε από ετερόκλητα κομμάτια της κοινωνίας – τόσο πανεπιστήμια, όσο και εξωπανεπιστημιακά – με το νόμο της Διαμαντοπούλου, όταν η Υπουργός προσπαθούσε να κάνει μια καίρια λεξιλογική απαλοιφή από το νόμο περί λειτουργίας των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων. Tην απαλοιφή της λέξης Άσυλο. Πλέον ώριμη η ελληνική κοινωνία – περισσότερο ο φοιτητικός και ακαδημαϊκός κόσμος – ζητά απεγνωσμένα την πολιτική εντολή από την κυβέρνηση στις αρχές, έτσι ώστε να επιτελούν ανενόχλητα το έργο τους εντός των ΑΕΙ.

Κατά τη διάρκεια της διαβούλευσης, δεν έλειψαν οι έντονες εκφράσεις και αντεγκλίσεις, σε μια συζήτηση η οποία είχε έντονο ιδεολογικό φορτίο. Από τη μεριά της, η κυβερνώσα παράταξη υπερασπίστηκε το σχέδιο νόμου, με το επειχείρημα ότι δε διώκει και δεν ποινικοποιεί ιδέες και πεποιθήσεις, ότι προασπίζει την ακαδημαϊκή ελευθερία και τη διακίνηση των ιδεών. Όμως, λύνει τα χέρια στα δημόσια και αρμόδια όργανα, ώστε να επιτελούν το έργο τους «με ένα τηλέφωνο», παρεμβαίνοντας στο χώρο των πανεπηστημίων όταν συντελούνται έκνομες ενέργειες. Ο ΣΥΡΙΖΑ απείχε απο την ψηφοφορία για το νόμο της κατάργησης του ασύλου, καταλογίζοντας ιδεολογική εμμονή στην κυβέρνηση και σημειώνοντας πως δεν αποτελεί, ο νόμος του ασύλου, πρόβλημα στην καταπολέμηση παραβατικών συμπεριφορών, ενώ υπεραμύνθηκε το νόμο Γαβρόγλου που ρύθμιζε το θέμα του Ασύλου επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Το Κίνημα Αλλαγής έκανε την έκπληξη. Έκπληξη, μάλλον, δυσάρεστη, σε πολλούς φίλους και σε πολλά στελέχη του κόμματος, τα οποία θεώρησαν ακατανόητο το «παρόν» του.  Η Φώφη Γεννηματά διατύπωσε την άποψη ότι το παρόν σχέδιο νόμου είναι μια κακή αντιγραφή του νόμου Διαμαντοπούλου, θέση που υπεραμύνθηκαν και λοιπά στελέχη του κόμματος, όπως, επίσης, και ότι η παρούσα πρόταση δεν είναι ρεαλιστικά εφαρμόσιμη, άρα δε λύνει το πρόβλημα. Η Νέα Δημοκρατία δέχθηκε να κάνει μια τροποποίηση στην πρόταση, μια τροποποίηση που πρότεινε το ΚΙΝΑΛ, η οποία αντικαθιστά τα «αρμόδια όργανα» με το χαρακτηρισμό «δημόσια». Η Ελληνική Λύση υπερψήφισε το νομοσχέδιο, ενώ το ΚΚΕ καταψήφισε. Το Μέρα25, το οποίο, εκτός των άλλων, πρότεινε την ύπαρξη ενός πανεπιστημιακού σώματος περιφρούρισης του Ασύλου απείχε, από την ψηφοφορία.

Το ερώτημα είναι τι έπεται. Μια διαφαινόμενη απαλοιφή της λέξης «άσυλο» μαζί με την παράλληλη κατοχύρωση της προστασίας της ακαδημαϊκής ελευθερίας (ιδέες και έρευνα) στο νέο νόμο, είναι το αυτονόητο. Η ασφάλεια, επί της ουσίας, θα είναι το μεγάλο διακύβευμα.

Σε ιδεολογικό επίπεδο

Σε μια δυτική ευνομούμενη πολιτεία, η ασφάλεια είναι – και οφείλει να είναι – ένα κοινωνικό αγαθό στο οποίο έχουν πρόσβαση όλοι οι πολίτες του κράτους, ανεξαρτήτως τάξης, κοινωνικού εισοδήματος, επαγγέλματος, θρησκεύματος κ.τ.λ. Χωρίς ασφάλεια δεν μπορούν να γεννηθούν οι αναγκαίες προϋποθέσεις για την παραγωγικότητα, τη δημιουργία πλούτου και, εν τέλει, την πρόοδο. Ιστορικά, οι  κοινωνίες που οπισθοχωρούν, είναι εκείνες στις οποίες οι πολίτες νιώθουν, πρώτα απ’ όλα, ανασφαλείς μέσα στην οικία τους, στη γειτονιά και στη δουλειά τους. Οι Σοβιετικοί πολίτες, μαζί με την οικονομική ελευθερία, απώλεσαν και την ασφάλειά τους, το «άσυλο» στην οικία τους, την εργασιακή και βιοποριστική εξασφάλισή τους, όταν άντρες της ΝΚVD μπορούσαν, οποιαδήποτε στιγμή, να τους συλλάβουν και να τους εξορίσουν στη Σιβηρία, δίχως καμία παρακώληση από κανέναν θεσμικό παράγοντα. Στη Ναζιστική Γερμανία, επίσης, οι Εβραίοι ένιωθαν καταρρακωμένοι όταν έπρεπε να φορούν το κίτρινο αστέρι στο πέτο ή να δέχονται μόνιμους εκφοβισμούς και τραμπουκισμούς από τα πρωτοπαλίκαρα της RSHA – Reichssicherheitshauptamt – και του Χάιντριχ.

Όλα τα παραδείγματα συγκλίνουν, λοιπόν, σε ένα συμπέρασμα: ότι η ασφάλεια οφείλει να είναι εγγυημένη σε μια δημοκρατία που έχει ως πυρήνα της την ελευθερία του ατόμου. Ανασφαλή καθεστώτα δημιουργούν ανασφαλείς πολίτες και παραπαίουσες κοινωνίες. Στους χαλεπούς Ναζιστικούς καιρούς που προαναφέραμε, τα Ακαδημαϊκά Ιδρύματα στη Γερμανία διαδραμάτισαν καίριο ρόλο στην οργάνωση του δημοκρατικού κόσμου, ενάντια στην ολοκληρωτική λαίλαπα που ερχότανε μέσα από τις εκκαθαρίσεις αντιφρονούντων και εθνοτικών ομάδων. Το πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης στη Βυρτεμβέργη, αποτέλεσε κέντρο διαμαρτυρίας φοιτητικών ομάδων, κυρίως φοιτητών αριστερών πεποιθήσεων. Η ασφάλεια και η ακεραιότητα, όμως, των φοιτητών ήταν – και είναι – αδιαπραγμάτευτη, ενώ διέπονταν – και συνεχίζουν να διέπονται – από αυστηρούς εσωτερικούς κανονισμούς ασφαλείας.

Τι συμβαίνει τώρα

Η ασφάλεια στα Ελληνικά ΑΕΙ, ειδικά όσα εδρεύουν στα αστικά κέντρα, είναι ανύπαρκτη. Η ανασφάλεια είναι διάχυτη και υπόκωφη. Δεν αναφέρομαι στο γενικότερο αίσθημα της ασφάλειας, αλλά στην πρακτική και καθημερινή διάστασή της. Γεννάται το ερώτημα, λοιπόν: ακόμα και με τη διατήρηση του νόμου για το Άσυλο, υπάρχει πραγματική ελευθερία στο ακαδημαϊκό έργο και στη διακίνηση των ιδεών όταν η ασφάλεια απουσιάζει; Η απάντηση είναι όχι.

Πλείστα περιστατικά φανερώνουν ότι τα Ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα πολλών χωρών, ιστορικά, έχουν καταστεί κοιτίδες κατασκοπίας. Μόλις τον περασμένο χρόνο, ο διευθυντής του FBI Christopher Wray χαρακτήρισε ότι οι Κινέζοι ακαδημαϊκοί, φοιτητές και επιστήμονες, συνιστούσαν «απειλή κατασκοπείας» για ολόκληρη την κοινωνία, με αποτέλεσμα το Υπουργείο Εξωτερικών να μειώσει τη visa από πέντε χρόνια σε ένα (!) για τους Κινέζους φοιτητές. Στην Ελληνική επικράτεια δεν έχουν δει το φως της δημοσιότητας ανάλογα περιστατικά, ούτε έχουν γίνει δημόσιες εξαγγελίες τύπου Wray, όμως, το αντικατασκοπευτικό παιχνίδι δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο για το ελληνικό κράτος μιας και, μόλις τον Ιούλιο του 2018, είχαν απελαθεί Ρώσοι διπλωμάτες από την Αθήνα και τους απαγορεύθηκε η είσοδος στη χώρα για ενέργειες «πληροφοριακής δραστηριότητας» (διπλωματικός ευφημισμός για τη συλλογή και διακίνηση πληροφοριών).

Το αυτορυθμιστικό πλαίσιο της ασφάλειας των Ελληνικών ΑΕΙ, για χρόνια παρέμενε ένα κενό γράμμα. Οι οργανισμοί λειτουργίας και εσωτερικής ασφάλειας απέχουν παρασάγγης από τις ανάλογες νομοθεσίες των Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων. Πόσο διάτρητα είναι τα ακαδημαϊκά ιδρύματά μας από κυβερνοεπιθέσεις τρίτων χωρών και δυνάμεων; Πώς διασφαλίζονται ερευνητικά δεδομένα και αποτελέσματα των ερευνητικών προγραμμάτων; Πρόκειται να υπάρξει διασύνδεση των πανεπιστημίων με την εθνική και ευρωπαϊκή άμυνα και, αν ναι, είναι έτοιμα τα Ιδρύματά μας να υποστηρίξουν μια τέτοια διασύνδεση;

Πώς;

Η ετοιμότητα, όμως, πρέπει να εξεταστεί και αυτή στη μορφή και στο περιεχόμενό της. Είναι αδύνατη η πραγματική πρόοδος στην εξέλιξη των συνεργασιών των  επιστημονικών ιδρυμάτων της χώρας μας πάνω στις σπουδές Άμυνας και Ασφάλειας, με χώρες πέραν της Ευρωατλαντικής συμμαχίας – όπως, φερ’ ειπείν, με τη Ρωσία – αν δεν αναπτύξουμε συγκεκριμένες εσωτερικές δομές ασφαλείας στα ΑΕΙ:

• Ομάδα Αντιμετώπισης Ηλεκτρονικής Δολιοφθοράς: Δυστυχώς, όλα όσα εμφανίζονται στην οθόνη του Ηλεκτρονικού Υπολογιστή, δεν είναι όπως φαίνονται ή όπως υπόσχονται. Η σύσταση της Ομάδας Αντιμετώπισης Ηλεκτρονικής Δολιοφθοράς, επανδρωμένη από κατάλληλα εκπαιδευμένους διοικητικούς υπαλλήλους, θα συνίσταται στην άμεση και αποτελεσματική αντιμετώπιση των ηλεκτρονικών απειλών και των συνηθισμένων μορφών εξαπάτησης, που μπορεί να χρησιμοποιηθούν από τρίτους ενάντια στο προσωπικό του πανεπιστημίου, σε φοιτητές ή ερευνητές. Θα είναι σε ετοιμότητα να αντιμετωπίσει το «ηλεκτρονικό ψάρεμα» (phishing), τις ψευδείς ειδήσεις (fake news), τους πλαστούς ιστότοπους, το κακόβουλο λογισμικό, τις υποκλοπές και τις λοιπές κυβερνοαπειλές. Στην παραπάνω προοπτική, πρέπει να εξεταστεί και η δημιουργία ενός Antivirus software για το ακαδημαϊκό προσωπικό και τους φοιτητές, το οποίο θα διανέμεται δωρεάν για εγκατάσταση στους προσωπικούς ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Η incognito ύπαρξη ενός μετακλητού εκπαιδευμένου στελέχους της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών στη λειτουργία της ομάδας, κρίνεται ιδιαίτερα βαρύνουσα για το επιχειρησιακό και γνωστικό σκέλος.

• Αντιτρομοκρατικά Κλιμάκια Άμεσης Επέμβασης (Πρόληψης και Αντιμετώπισης): Οι μνήμες από την αποστολή 31 παγιδευμένων φακέλων με άκρως επικίνδυνες ερεθιστικές ουσίες, τις οποίες συνόδευαν ισλαμιστικά τσιτάτα από το Κοράνι, είναι ακόμα νωπές, μιας και είχε σημάνει άμεσα συναγερμός στην πολιτική ασφάλεια. Οι φάκελοι αυτοί, είχαν καταλήξει σε μια σειρά πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, με τους αποστολείς να εντοπίζονται σε περιοχές της Ινδίας, αλλά και στη Μόρια της Λέσβου. Μάλιστα, υπήρξαν προληπτικές εισαγωγές μελών ΔΕΠ σε νοσοκομεία, μιας και είχαν παραλάβει δια χειρός τα δέματα. Όσο ο κόσμος εξελίσσεται, οι προκλήσεις αυξάνονται, με τους κινδύνους να πολλαπλασιάζονται και να λαμβάνουν πρωτόγνωρες μορφές. Καθιστούν, πλέον, ακόμη και τα ΑΕΙ της χώρας μας σε στόχους τρομοκρατικών επιθέσεων, ενώ οι εκτιμήσεις για το μέλλον δείχνουν αυτή την τάση να εντείνεται. Ακόμα, οι εκτιμήσεις φανερώνουν το ενδεχόμενο τα ΑΕΙ να μετατραπούν σε ιδιαίτερους στόχους, σε μη συμβατικούς και ασύμμετρους πολέμους μεταξύ κρατών για υποκλοπές τεχνογνωσίας και μυστικών. Ως εκ τούτου, η ανάπτυξη κι η δημιουργία αυτόνομων κλιμακίων πρόληψης και αντιμετώπισης τρομοκρατικών επιθέσεων στα ΑΕΙ είναι εκ των ων ουκ άνευ, είτε σε συνεργασία με ιδιωτικές εταιρίες ασφαλείας, είτε με την αρωγή του κράτους (μόνιμο προσωπικό της αντιτρομοκρατικής υπηρεσίας) και σε πλήρη συνεννόηση, αλλά και αγαστή συνεργασία με τις εθνικές αρχές ασφαλείας, αν θέλουμε να μιλάμε για μια σύγχρονη ασφάλεια.

• Γραφείο Ανώνυμων Καταγγελιών: Σε περιπτώσεις τέλεσης αξιόποινων πράξεων εντός των ΑΕΙ, έχει σημειωθεί οι φοιτητές να μην καταγγέλλουν άμεσα το περιστατικό στις αστυνομικές αρχές ή και να αμελούν να το πράξουν, με τη λογική ότι η επέμβαση της αστυνομίας εντός του Πανεπιστημίου θα αργήσει, θα κολλήσει σε γραφειοκρατικές διαδικασίες. Ακόμη και οι ίδιοι οι φοιτητές, μπορεί να φοβούνται για την ακεραιότητα τους κι έτσι να  μην προβαίνουν σε καταγγελίες περιστατικών, υπό το φόβο ότι θα στιγματιστούν. Από την άλλη, η διαμόρφωση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων σε τύπο Campus, εμπεδώνει στους ενδοπανεπηστημιακούς ότι αποτελούν ξέχωρο σώμα από την υπόλοιπη κοινωνία/πόλη. Το Γραφείο Ανώνυμων Καταγγελιών θα δέχεται ανώνυμες (ή και επώνυμες) αναφορές (αναφορά περιστατικό, τόπος, ώρα, λεπτομερής περιγραφή). Πρόκειται για περιστατικά για τα οποία  οι φοιτητές και οι φοιτήτριες δεν προβαίνουν σε αναφορές στην αστυνομία, για δικούς τους προσωπικούς λόγους. Εκπαιδευμένο διοικητικό προσωπικό θα προβαίνει στη σύνταξη αναφορών που θα διαβιβάζονται ως φάκελοι στη διεύθυνση ασφάλειας της περιοχής, ωσάν αναφορές για τέλεση αξιόποινων πράξεων και όχι ως επίσημες καταγγελίες, ώστε η αστυνομία να λαμβάνει, έστω, γνώση των περιστατικών και να εντείνει τις περιπολίες και τις επιχειρήσεις της. Η περίπτωση του καθηγητή «Φακελάκι» στο ΤΕΙ Σερρών, είναι μια τρανταχτή απόδειξη της ανεπάρκειας στον τομέα της άμεσης αναφοράς αξιόποινων περιστατικών από οργανωμένα κυκλώματα εντός των ΑΕΙ, σε συνάρτηση με την επίσημη καταγγελία τους.

Εν κατακλείδι

Τίποτα, λοιπόν, ας μην τελειώσει με την απαλοιφή της λέξης «άσυλο». Αν θέλουμε να δώσουμε μια τονωτική ένεση ανταγωνιστικότητας στα ελληνικά πανεπιστήμια, πρέπει να ψηλαφίσουμε το ζήτημα της ελευθερίας σε ιδεολογικό και πρακτικό επίπεδο. Σημαντικότερο, όμως, όλων, είναι το πως θα αντιμετωπίσουμε τις νέες προκλήσεις των καιρών, την ανάδυση μιας νέας μορφής τρομοκρατίας – διαπολιτισμικής και διασυνοριακής – που, φυσικά, έχει στη διάθεσή της και τα μέσα που προσφέρει η ψηφιακή επανάσταση. Σε επίπεδο εθνικής Άμυνας, πάλι, νέες ανάγκες ανακύπτουν, όσο οι μέθοδοι έρευνας εξελίσσονται και ο πόλεμος της τεχνογνωσίας αρχίζει να λαμβάνει εμφανή χαρακτηριστικά. Μεθοδικά, στρατηγικά και σε συνεργασία με διεθνείς, ιδιωτικούς και μη, φορείς ασφαλείας, αλλά και με ακαδημαϊκά ιδρύματα που έχουν σε λειτουργία εσωτερικές υπηρεσίες ασφαλείας, να καταστρώσουμε ένα εθνικό σχέδιο ασφάλειας των ΑΕΙ. Με καθολική και απαράβατη ισχύ. Η συζήτηση που έχει, κιόλας, ξεκινήσει επί τούτου, πρέπει να διαρκέσει ανάμεσα σε όσους διψούν για ελευθερία, – φοιτητές, καθηγητές και γονείς – για το νέο Πανεπιστήμιο του 21ου αιώνα.

Ραφαήλ-Νικόλαος Μπελενιώτης

Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1999. Είναι τελειόφοιτος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, με κατεύθυνση στην Ιστορία. Αρέσκεται στο να αποκωδικοποιεί την τρέχουσα επικαιρότητα μέσω της αρθρογραφίας.