Του Κωνσταντίνου – Ειρηναίου Σταμούλη,
Αμέτρητες προσεγγίσεις έχουν γίνει και τόνοι μελανιού έχουν χυθεί αναφορικά με το πολυδιάστατο και πολυτάραχο ζήτημα των Ελληνοτουρκικών σχέσεων ανά τα χρόνια. Φυσικά οι εξελίξεις εξακολουθούν να είναι απανωτές και αλληλένδετες, ενώ τα δεδομένα συνεχώς αλλάζουν. Στο παρόν άρθρο θα επικεντρωθούμε στις εξελίξεις των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας και ΗΠΑ–Τουρκίας, καθώς και με ποιόν τρόπο αλλά και σε ποιο βαθμό αυτές επηρεάζουν την Ελληνική πλευρά. Πάμε όμως πρώτα στα γεγονότα πριν ασχοληθούμε με την αποκωδικοποίησή τους.
Γεγονός πρώτο: Οι Τουρκικές προκλήσεις και παραβιάσεις στην Κυπριακή ΑΟΖ δεν έμειναν ατιμώρητες από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία πριν από σχεδόν μια εβδομάδα επέβαλλε στην Τουρκία κυρώσεις οικονομικού, πολιτικού και στρατηγικού χαρακτήρα. Πιο συγκεκριμένα αυτές περιλάμβαναν το «πάγωμα» την προενταξιακής βοήθειας ύψους 145 εκατομμυρίων ευρώ, το «πάγωμα» στην υπογραφή νέας συμφωνίας στον τομέα των αεροπορικών μεταφορών, την αναβολή του πολιτικού διαλόγου για θέματα οικονομικής ενεργειακής και στρατηγικής φύσεως καθώς και την αναστολή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων για την Τουρκία ενώ αναστέλλεται ταυτόχρονα και η χορήγηση δανείων από την Κεντρική Ευρωπαϊκή Τράπεζα.
Γεγονός Δεύτερο: Η Τουρκία προχώρησε κανονικά στην αγορά των οπλικών συστημάτων S-400 από την Ρωσία παρά τις Αμερικανικές προειδοποιήσεις για κυρώσεις. Η απάντηση των ΗΠΑ στην Τουρκία ήταν ο αποκλεισμός της από το αμυντικό πρόγραμμα των F-35. Μία κίνηση τόσο τιμωρητικού χαρακτήρα προς έναν Νατοϊκό σύμμαχο που παραβίασε την Αμερικανική επιταγή, όσο και κίνηση ασφαλείας καθώς δεν δύναται μια χώρα και μάλιστα τόσο απρόβλεπτη όπως η Τουρκία να έχει ταυτόχρονα πληροφορίες για τα αμυντικά συστήματα δύο υπερδυνάμεων στην παγκόσμια σκακιέρα.
Ποικιλοτρόπως μπορεί κανείς να ερμηνεύσει τα προαναφερθέντα γεγονότα. Ορισμένα συμπεράσματα και παραδοχές ωστόσο είναι κοινώς αποδεκτά. Αρχικά, κανείς δεν μπορεί να μην χαρακτηρίσει τις κυρώσεις που ο Ευρωενωσιακός κόσμος επέβαλλε στη Τουρκία ως «ήπιες» . Γιατί πράγματι οι κυρώσεις αυτές δεν πλήττουν παρά μόνο επιφανειακά την Τουρκία. Όχι ουσιαστικά. Όχι εκεί που πονά. Πολλοί άλλωστε είναι οι διεθνολόγοι και οι πολιτικοί αναλυτές, οι οποίοι θεωρούν πως τα συμφέροντα της Ευρώπης στην Τουρκία ή τα συμφέροντα που εξαρτώνται από την γείτονα χώρα υπερνίκησαν της θέλησης για αποφασιστική, αυστηρή και ενιαία στάση απέναντι στις Τουρκικές παραβιάσεις. Η πραγματικές κυρώσεις οι οποίες θα μπορέσουν να πλήξουν την Τουρκία στο βαθμό που θα σταματήσει να παραβιάζει τόσο την Κυπριακή ΑΟΖ όσο και τον Ελληνικό εναέριο χώρο χρειάζονται την απαραίτητη πολιτική βούληση η οποία ως τώρα δεν έχει υπάρξει από τους Ευρωπαϊκούς μηχανισμούς.
Ανάμεικτα είναι τα συναισθήματα και για τις Αμερικανικές κυρώσεις προς τους γείτονές μας. Αναλυτικότερα, παρατηρείται πως οι ΗΠΑ κρατούν μία αμφιλεγόμενη στάση χαμηλών τόνων και δεν προβαίνουν στην απόλυτη ρήξη με την Τουρκία. Η πολιτική της μη επιβολής κυρώσεων, πέραν φυσικά από τον αποκλεισμό από τα οπλικά συστήματα F-35, σηματοδοτεί την Αμερικανική πεποίθηση πως η Τουρκία αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα στρατηγικής σημασίας στην ευρύτερη περιοχή και έναν καθοριστικό σύμμαχο στο ΝΑΤΟ. Στο σημείο αυτό κατανοούμε ότι οι στρατηγικές σχέσεις ΗΠΑ- Τουρκίας ενδεχομένως να βρίσκονται σε απόλυτη προτεραιότητα για τις δύο πλευρές. Τόσο που να θέτουν σε δευτερεύοντα ρόλο επιμέρους ασυμφωνίες και αντιπαλότητες. Άλλωστε η δεδομένη χρονική στιγμή δεν αναδεύεται ως η καταλληλότερη για να εγκαταλείψουν οι ΗΠΑ έναν σημαντικό σύμμαχό τους στην ταραχώδη αυτή περιοχή, πόσο μάλλον να τον αφήσουν απλόχερα να στραφεί στην αγκαλιά της Ρωσίας.
Η διαλλακτική στάση ΗΠΑ και ΕΕ απέναντι στην Τουρκία αναμφίβολα ανησυχεί την Ελλάδα. Πράγματι είναι ανησυχητικό οι άμεσοι σύμμαχοί σου να μην έχουν μία ξεκάθαρη και απόλυτη θέση απέναντι στην νούμερο ένα στρατηγική απειλή σου. Οι επιλογές ωστόσο της Ελλάδας παραμένουν οι ίδιες: να συνεχίσει, δηλαδή, να υπερασπίζεται σε επίπεδο πολιτικού λόγου στα όργανα της διεθνούς κοινότητας την Κύπρο και παράλληλα να υπογραμμίζει τις παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου από την Τουρκία πιέζοντας για μια σκληρότερη στάση απέναντι της. Να τονίσουμε όμως, ότι σημαντικό είναι να υπάρχει και ένας δίαυλος επικοινωνίας με την γείτονα χώρα, ώστε οι πολιτικές και στρατηγικές αντιπαραθέσεις να επιλυθούν με βάση τον εποικοδομητικό και ειλικρινή διάλογο στα πλαίσια μιας ειρηνικής και φυσικά επωφελούς και για τους δύο συνύπαρξης. Φυσικά, αυτό είναι κάτι ιδιαίτερα δύσκολο όταν μάλιστα επιχειρείται να γίνει με έναν τόσο απρόβλεπτο ηγέτη, όπως ο Ερντογάν, τη στιγμή μάλιστα που καλείται να διαχειριστεί τις ανοιχτές εσωτερικές πληγές.
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 2000. Σπουδάζει Πολιτική Επιστήμη και Διεθνείς Σχέσεις στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Ασχολείται ενεργά με το αντικείμενο των σπουδών του, αρθρογραφώντας και συμμετέχοντας σε συνέδρια και εκδηλώσεις σχετικά με την Πολιτική, τη Διεθνή διπλωματία και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.
