Της Σοφίας Βογά,
Πρόκειται για αναφαίρετο και απόλυτο δικαίωμα των ανθρώπων; Συνιστά προσβολή των θρησκευτικών πεποιθήσεων, των ηθών και των παραδόσεων της κοινωνίας μέσα στην οποία έχουμε μάθει και συνηθίσει να ζούμε; Απ’ όποια οπτική γωνία κι αν το δει κανείς, η αποτέφρωση των νεκρών είναι ένα ζήτημα που απασχολεί και θα απασχολήσει τη σύγχρονη πραγματικότητα.
Εδώ και δεκαετίες η θέσπιση ενός νομοθετικού και ρυθμιστικού πλαισίου, εντός του οποίου θα καθίσταται δυνατή η αποτέφρωση των νεκρών, που προτιμούν την καύση της σορού τους και όχι την παραδοσιακή ταφή αυτής, αποτελεί ζήτημα δαιδαλώδες, που προσκρούει σε πάμπολλες γραφειοκρατικές διαδικασίες.
Οι φορείς της Ορθόδοξης εκκλησίας μολονότι ομολογούν ότι η αποτέφρωση των νεκρών δεν αντίκειται σε κανένα δογματικό κανόνα της Ορθοδοξίας, ισχυρίζονται ότι η ταφή των νεκρών αποτελεί έθος, δηλαδή συνήθεια και παράδοση αιώνων, που είναι αναγκαίο να διαφυλαχθεί. Οι ιερείς υποστηρίζουν ότι η ταφή ως σύμβολο, ως εικόνα και παράσταση μας φέρνει πιο κοντά στην πίστη της ανάστασης των νεκρών, αφού σύμφωνα με την χριστιανική αντίληψη ο άνθρωπος ουδέποτε πεθαίνει, αλλά μόνο κοιμάται, μέχρις ότου αναστηθεί. Το γεγονός της ενσώματης ταφής του Χριστού, η αντίληψη ότι το σώμα των ανθρώπων, που έχει καθαγιασθεί με τη Βάπτιση και τη Θεία Ευχαριστία, πρέπει να χαίρει απόλυτου σεβασμού, αλλά και η άποψη ότι η ταφή είναι μια πράξη φυσικότερη από την καύση, με την έννοια ότι στην φύση ό,τι δεν ζει αποσυντίθεται και ουδέποτε καίγεται, αποτελούν μερικά μόνο από τα επιχειρήματα που επικαλείται η Εκκλησία, προκειμένου να αντιταχθεί στην αποτέφρωση των νεκρών.
Στον αντίποδα των ανωτέρω οι υποστηρικτές της αποτέφρωσης προβάλλουν τον ισχυρισμό ότι είναι αδιανόητο εν έτει 2019, μια χώρα ευρωπαϊκή και πολυπολιτισμική, να στερεί από τους πολίτες της τη δυνατότητα να αποτεφρωθούν εντός του κράτους τους. Η ανυπαρξία μάλιστα ενός ειδικά διαμορφωμένου χώρου αποτέφρωσης φαίνεται να προσβάλλει βάναυσα τη θρησκευτική ελευθερία των Ελλήνων πολιτών και των λοιπών διαμενόντων στη χώρα αυτή, οι θρησκείες των οποίων επιτρέπουν ή ακόμα και επιτάσσουν την αποτέφρωση της σορού των νεκρών. Παράλληλα, συχνά διατυπώνεται η άποψη των ειδικών ότι η αποτέφρωση είναι μια μέθοδος οικονομικότερη, οικολογικότερη και πιο υγιεινή σε σχέση με την ταφή. Επισημαίνεται ότι η εξοικονόμηση των χώρων που χρησιμοποιούνται ως κοιμητήρια, θα μπορούσε να συμβάλει αποφασιστικά στη δημιουργία κοινόχρηστων χώρων πρασίνου, ενώ ταυτόχρονα οι υποστηρικτές της μεθόδου της αποτέφρωσης τονίζουν ότι η διαδικασία της εκταφής των νεκρών, μόλις τρία χρόνια μετά την ταφή τους είναι μια διαδικασία εξαιρετικά ψυχοφθόρα και επώδυνη για τους συγγενείς του ταφέντος. Παράλληλα, πώς είναι δυνατόν να ευαγγελιζόμαστε ότι στην Ελλάδα υφίσταται πλήρης και απόλυτη προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας των προσώπων, όταν εξαναγκάζουμε στη πραγματικότητα τους συγγενείς των θανόντων, που επιθυμούσαν την αποτέφρωσή τους να ξενιτεύονται, άμεσα μετά το χαμό του ανθρώπου τους, να υποβάλλονται σε εξαντλητικές γραφειοκρατικές διαδικασίες και σε ανείπωτη ταλαιπωρία, προκειμένου να μεταβούν σε κάποια γειτονική χώρα για να εκπληρώσουν την τελευταία επιθυμία του εκλιπόντος συγγενή τους; Πράγματι, υπολογίζεται ότι περίπου 3.000 σοροί μεταφέρονται κάθε χρόνο από την Ελλάδα στην Βουλγαρία, προκειμένου να αποτεφρωθούν, με αποτέλεσμα τη διαρροή τεράστιων κεφαλαίων προς το εξωτερικό, κεφαλαίων δηλαδή που θα μπορούσαν να είχαν παραμείνει στο εσωτερικό της χώρας μας, αν υπήρχαν εντός αυτής ειδικοί χώροι αποτέφρωσης.
Αξίζει πάντως να επισημανθεί ότι σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως για παράδειγμα στην Τσεχία, στην Μεγάλη Βρετανία, στην Δανία, στην Σουηδία και στην Ελβετία, η αποτέφρωση των νεκρών αποτελεί εδώ και δεκαετίες συνήθη πρακτική, με γνώμονα πάντοτε τη βούληση του θανόντος. Στην Γαλλία, μάλιστα, η αποτέφρωση των νεκρών επιτράπηκε για πρώτη φορά με διάταγμα από το 1789, αλλά ρυθμίστηκε πληρέστερα με νόμο το 1887, ενώ στην Γερμανία διασφαλίζεται νομοθετικά ο σεβασμός στη βούληση του αποθανόντος και με νόμο του 1934 περί Αποτέφρωσης των Νεκρών εξισώνεται με την ταφή. Εντύπωση, παράλληλα, προκαλεί και το γεγονός ότι οι Ορθόδοξες Εκκλησίες χωρών του εξωτερικού, όπως επί παραδείγματι της Ρωσίας, της Βουλγαρίας και των Η.Π.Α. αποδέχονται και εξισώνουν την αποτέφρωση με την παραδοσιακή ταφή, ενώ εν Ελλάδι ακόμη και μέχρι σήμερα, η Εκκλησία αντιδρά σθεναρά.
Σε κάθε περίπτωση και ανεξάρτητα από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις και τα πιστεύω του καθενός, το δικαίωμα επιλογής της μοίρας του άψυχου σώματος ανήκει -ή τουλάχιστον θα έπρεπε να ανήκει- αποκλειστικά στον θανόντα. Όλοι μας πιστεύουμε ότι μέσα από τις επιλογές μας, μπορούμε να καθορίσουμε το μέλλον μας και να ελέγξουμε τη ροή της ζωής μας. Κάποιες φορές, φτάνουμε εμείς οι άνθρωποι σε τέτοια επίπεδα υπεροψίας, ώστε αφελώς να νομίζουμε ότι είμαστε οι κυρίαρχοι της ζωής μας και ότι μπορούμε να ελέγξουμε τα πάντα. Γελιόμαστε όμως οικτρά! Το μόνο βέβαιο για όσους έχουμε γεννηθεί στον κόσμο αυτό είναι ότι σίγουρα κάποτε θα φύγουμε από αυτόν. Και όταν έρθει η ώρα εκείνη, συνειδητοποιούμε πόσο «μικροί» και ασήμαντοι είμαστε, τότε καταλαβαίνουμε ότι ο έλεγχος που νομίζαμε ότι είχαμε ήταν ανούσιος και ανώφελος. Ο θάνατος «εισβάλλει» στην ζωή μας χωρίς να μας πάρει την άδεια, χωρίς να μας ρωτήσει αν προτιμούμε να ζήσουμε ή να πεθάνουμε. Αν όμως, ο τελικός προορισμός της ύπαρξής μας είναι γνωστός, αναπόφευκτος και προδιαγεγραμμένος, τουλάχιστον ας έχουμε εμείς οι άνθρωποι το δικαίωμα να επιλέξουμε τη μοίρα του τρωτού και πλέον άψυχου σώματός μας. Τουλάχιστον αυτό, ας μπορέσουμε να το ελέγξουμε…
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1996, όπου και διαμένει μέχρι και σήμερα. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Νομικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ήδη σήμερα δικηγόρος, ενώ πραγματοποιεί μεταπτυχιακές σπουδές με ειδίκευση στο Δημόσιο Δίκαιο στο Εθνικό και Καποδιαστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μιλάει αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά και αραβικά, και στον ελεύθερό της χρόνο ασχολείται με την ανάγνωση βιβλίων κλασικής λογοτεχνίας, τη μουσική, τον κινηματογράφο και τη γυμναστική.
