Του Βασίλη Χατζή,
Η εξέγερση των αποίκων των δεκατριών αγγλικών αποικιών της Βορείου Αμερικής αποτέλεσε για την Παγκόσμια Ιστορία ένα σημείο σταθμό που, δίχως αντίρρηση, επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την ροή της. Η ανεξαρτητοποίηση των αποίκων αυτών, και στη συνέχεια η ένωση τους και η ίδρυση των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, έφερε στο προσκήνιο ένα νέο ισχυρό κράτος με αδιάκοπη επιρροή στην ανθρωπότητα, μία παγκόσμια δύναμη που διατηρεί την μεγάλη της ισχύ ακόμη και σήμερα. Εκτός αυτού, η ίδια η Επανάσταση των αποίκων έθεσε τα θεμέλια και αποτέλεσε την αφορμή για την ανάδειξη ενός κύματος φιλελεύθερων και εθνικών επαναστατικών κινημάτων στην Ευρώπη και την Λατινική Αμερική, με κύρια αιτήματα τους την ανεξαρτησία και την παραχώρηση συντάγματος στο οποίο θα κατοχύρωναν πολιτικά, και όχι μόνο, δικαιώματα. Άλλωστε, δεν πρέπει να παραλείπεται η κρίση που προκάλεσε η Αμερικανική Επανάσταση στην αποικιοκρατία, καθώς ήταν η πρώτη ενέργεια κατά του αποικιακού ελέγχου της μητρόπολης και οδήγησε στην πρώτη παγκόσμια απόσχιση αποικίας από μητροπολιτικό έλεγχο ή όπως αλλιώς αποκαλείται, την πρώτη «αποαποικιοποίηση».
Οι αποικίες των Βρετανών απολάμβαναν μια πολιτική αυτονομία, κάτι που τους επέτρεπε την ανάπτυξη ποικίλων οικονομικών δραστηριοτήτων. Η ανοχή της διοίκησης σε ζητήματα θρησκείας, η ελεύθερη διακίνηση ιδεών, η ευελιξία που παρεχόταν για τις οικονομικές πρωτοβουλίες, καθώς και η ασφάλεια που απέπνεε η παρουσία του αγγλικού στρατού, καθιστούσαν τις αποικίες της Βορείου Αμερικής έναν επιχειρηματικό παράδεισο που προσέλκυε ανθρώπους από τη μητρόπολη να δραστηριοποιηθούν επαγγελματικά σε αυτές. Ωστόσο, η αυστηρότητα και οι περιορισμοί που έθετε η Μεγάλη Βρετανία στη διακίνηση των αποικιακών προϊόντων και η συνεχής παρέμβαση της στο εμπόριο, είχε αρχίσει ήδη από τον 18ο αιώνα να αποδοκιμάζεται από τους αποίκους. Οι Βρετανοί δυσκόλευαν την διακίνηση των προϊόντων στις κοντινές ισπανικές και γαλλικές αποικιακές κτήσεις με αποτέλεσμα η ακμάζουσα αποικιακή αγορά να ασφυκτιά. Επιπλέον, ο δισταγμός των Βρετανών για την αποικιακή επέκταση στα δυτικά της ηπείρου, λόγω της απροθυμίας τους να εμπλακούν εκ νέου πολεμικά με ινδιάνικα φύλα, καθώς το κόστος συντήρησης των αποικιών ήταν ήδη αρκετά υψηλό, περιόριζε εδαφικά τις δραστηριότητες του πληθυσμού των αποικιών, ο οποίος συνεχώς αυξανόταν.
Ο Επταετής Πόλεμος του 1756- 1763 αποτέλεσε την αρχή του κακού για την Μεγάλη Βρετανία. Αν και η ίδια εξήλθε νικήτρια από τον πόλεμο, λαμβάνοντας τις γαλλικές κτήσεις του Καναδά υπό τον έλεγχο της, το κόστος του πολέμου ήταν τέτοιο που, προκειμένου η Μεγάλη Βρετανία να καλύψει το οικονομικό κενό που δημιουργήθηκε, προέβη στην υπερφορολόγηση των αποικιών της αλλά και στην επιβολή νέων άμεσων και έμμεσων φόρων σε αυτές, που αφορούσαν τόσο τα ίδια τα πρόσωπα των αποικιών όσο και τα προϊόντα τους. Η αύξηση της φορολογίας και του αριθμού των φόρων δυσαρέστησε τους κατοίκους των αποικιών και τους οδήγησε να συσπειρωθούν και να οργανωθούν, με σκοπό την ανατροπή της νέας φορολογικής κατάστασης που επέβαλε η πολιτική της μητρόπολης. Η επιδίωξη όμως της ανεξαρτησίας των δεκατριών βρετανικών αποικιών της Βορείου Αμερικής δεν ήταν ο πρωταρχικός στόχος της εξέγερσης των αποίκων. Η στάση ωστόσο της μητρόπολης, να αντιμετωπίζει τους κατοίκους των αποικιών ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας αλλά και κατά συνέπεια η βίαιη αντιμετώπιση και καταστολή των εξεγερμένων αποίκων από τους Βρετανούς στρατιώτες, με αποκορύφωμα τη σφαγή στη Βοστώνη (The Boston Massacre), στις 5 Μαρτίου του 1770, σύντομα μετέτρεψε την αντίδραση των αποίκων προς τη νέα φορολογική πολιτική της Μεγάλης Βρετανίας σε έναν εκτεταμένο Πόλεμο Ανεξαρτησίας, σε μία πολεμική σύγκρουση που διήρκεσε περίπου μια δεκαετία.
Μέχρι και το 1775, όποτε και η εξέγερση έλαβε τη μορφή του ενόπλου αγώνα για απόσχιση από τη μητρόπολη και την ανεξαρτησία, στις αποικίες σημειώνονται έντονες αντιδράσεις των αποίκων κατά της φορολογικής πολιτικής που επέβαλε η Μεγάλη Βρετανία. Σημαντικότερη εξ αυτών αποτελεί το Boston Tea Party του 1773, που θεωρείται ως το εναρκτήριο λάκτισμα της Αμερικανικής Επανάστασης, καθώς λογίζεται ως το πρώτο επίσημο γεγονός της. Ως αντίδραση στην επιβολή νέου δασμού για το εισαγόμενο από τις Ινδίες τσάι, οι κάτοικοι της Βοστώνης, ντυμένοι ως ιθαγενείς εισέβαλαν σε βρετανικά πλοία και έριξαν όλο το φορτίο του τσαγιού στο λιμάνι της πόλης.
Η κίνηση αυτή θεωρήθηκε ως πολεμική ενέργεια από τους Βρετανούς, οι οποίοι ως αντίποινα απέκλεισαν το λιμάνι της Βοστώνης με τον στόλο τους. Οι άποικοι αποφάσισαν στην Συνέλευση της Φιλαδέλφειας (6/9/1774), την πρώτη εθνική αμερικανική συνέλευση που συγκλήθηκε, να μποϊκοτάρουν εντελώς τα αγγλικά προϊόντα. Ο αγγλικός στρατός εστάλη κατά της Βοστώνης με σκοπό να επαναφέρει τον έλεγχο, η πολιτοφυλακή όμως της πόλης τον παρεμπόδισε και τον απώθησε, προκαλώντας του μάλιστα μεγάλες υλικές καταστροφές. Σε νέα συνάντηση τους στη Φιλαδέλφεια το 1775, η άμυνα της Βοστώνης θεωρήθηκε κοινός σκοπός όλων των αποίκων και οργανώθηκε επαναστατικός στρατός ώστε να αντιμετωπίσει τις επικείμενες επιθέσεις της Μεγάλης Βρετανίας. Επικεφαλής του αμερικανικού επαναστατικού στρατού ορίστηκε ο George Washington (1732- 1799), μια από τις πιο σημαντικές φιγούρες της αμερικανικής ιστορίας.
Η αποστολή εκ νέου βρετανικών στρατευμάτων εξόργισε ακόμη περισσότερο τους αποίκους και τους ώθησε να διακηρύξουν την πλήρη ανεξαρτησίας τους. Την 4η Ιουλίου του 1776 οι αντιπρόσωποι του αμερικανικού έθνους υπέγραψαν την ομόφωνη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας (Declaration of Independence) των δεκατριών αποικιών της Βορείου Αμερικής. Αυτή η διακήρυξη, όχι μόνο αποτελεί την ληξιαρχική πράξη της ίδρυσης του κράτους των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, αλλά ως κείμενο υιοθετεί πιστά το πνεύμα και τις ιδέες του Διαφωτισμού, ενώ επίσης είναι εμποτισμένο με όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που διαμορφώνουν μια σύγχρονη δημοκρατία. Άλλωστε, τόσο η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, όσο και η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (1775) αποτέλεσαν τα πρότυπα για τις επαναστάσεις και τα συντάγματα που προέκυψαν από τα επαναστατικά κινήματα σε Ευρώπη και Λατινική Αμερική τον 19ο αιώνα, αλλά και που έθεσαν τα θεμέλια του συγχρόνου κόσμου.
Ο πόλεμος για την αμερικανική ανεξαρτησία συνεχίστηκε έως και το 1783, ενώ με το πλευρό των Αμερικάνων αποίκων τάχθηκαν και εθελοντές, κυρίως από την Γαλλία, την Ισπανία και την Ολλανδία, ενισχύοντας τους αποίκους με χρήματα, όπλα αλλά και εθελοντές στρατιώτες. Οι Αμερικάνοι επαναστάτες κατάφεραν να επικρατήσουν και να υποχρεώσουν τους Άγγλους σε παράδοση στο Yorktown της Virginia το 1781, δίνοντας ένα οριστικό τέλος στον πόλεμο και επιτυγχάνοντας την πλήρη χειραφέτηση τους από τη Μεγάλη Βρετανία. Το 1783, αναγνωρίζεται και επίσημα η ανεξαρτησία των δεκατριών αποικιών της Βορείου Αμερικής και η ίδρυση του κράτους των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, με την υπογραφή της συνθήκης των Βερσαλλιών από τους εκπροσώπους της Μεγάλης Βρετανίας, της Γαλλίας, της Ισπανίας και των νεοσύστατων Η.Π.Α.
Βιβλιογραφία
- Λ. Α. Φλιτούρης, Αποικιακές Αυτοκρατορίες, Η Εξάπλωση της Ευρώπης στον Κόσμο 16ος– 20ος αι., Αθήνα 2016.
- K. Geiter, W. A. Speck, Colonial America, From Jamestown to Yorktown, 2002.
- Zinn, People’s History of the United States of America, 1492- present, 2010.
Γεννηθείς το 1996. Μεγάλωσε και σπούδασε στην Αθήνα. Είναι απόφοιτος του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με ειδίκευση στη Νεότερη Ιστορία. Κύρια ενδιαφέροντα του αποτελούν η πολιτική, κοινωνική και πολιτισμική ιστορία του 19ου και 20ου αιώνα, καθώς επίσης και ζητήματα της Μεταπολεμικής περιόδου. Γνωρίζει Αγγλικά, Ιταλικά και Ισπανικά.
