Του Αθανάσιου Μαντζώλα,
Tα τελευταία 10.000 χρόνια της ύπαρξης του, ο homo sapiens (άνθρωπος σοφός), το ον εκείνο που διαθέτει γνωστική συνείδηση και παράγει πολιτισμό, συνεχώς έρχεται αντιμέτωπος με κρίσεις. Πρόκειται για έναν νομοτελειακό κύκλο στην ανθρώπινη ιστορία. Υπήρξε, όμως, εποχή που ο ανθρώπινος πολιτισμός έφτασε σε τέτοιο σημείο αποσύνθεσης, σαν αυτό που βιώνουμε σήμερα;
Σήμερα, είναι ίσως η μόνη εποχή στην ιστορία που ο άνθρωπος δεν έχει όραμα. Αδυνατεί να νοηματοδοτήσει την ύπαρξή του, καθώς έχει αποκοπεί από τις μεταφυσικές του πηγές και έχει χάσει την πίστη του σε ένα επέκεινα. Τον τελευταίο μισό αιώνα έχει διαμορφωθεί ένας καινούργιος ανθρωπολογικός τύπος, ο καταναλωτής, ο άνθρωπος της ανάγκης. Οι Έλληνες πρώτοι αντιλήφθηκαν την δύναμη της ανάγκης και έβαλαν ακόμα και τους θεούς να την υπακούν. «Ανάγκα δ΄ουδέ θεοί μάχονται», διαβάζουμε στον Σιμωνίδη. Σε ένα από τα πιο ωραία βιβλία του ευρωπαϊκού πολιτισμού, στον Αιμίλιο ή Περί αγωγής, ο Ζαν Ζακ Ρουσώ γράφει ότι όσο περισσότερο μειώνεις τις ανάγκες του παιδιού, τόσο περισσότερο αυξάνεις την δύναμή του. Ποτέ άλλοτε ο άνθρωπος δεν είχε τόσες ανάγκες, όσες έχει σήμερα. Και αυτό συμβαίνει, διότι ο σύγχρονος δυτικός έχει αφαιρέσει από το επίκεντρο της κοσμοθεωρίας του τον άνθρωπο. Έχει αναγάγει την ύλη από απαξία σε αυτοσκοπό και αδυνατεί να κοιτάξει πέρα και γύρω από το εγώ του.
Έχει εδραιωθεί, έτσι, μια νοοτροπία μέσα στην κοινωνία η οποία πηγάζει από την παρηκμασμένη αντίληψη, ότι ο άνθρωπος δεν αποτελεί μέρος μιας ενιαίας ολότητας. Η ατομικότητα δρα διαλυτικά για την κοινωνία, καθώς δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνία χωρίς κοινωνούς, χωρίς μονάδες που διαθέτουν την ενσυναίσθηση του συνανήκειν σε κάτι ενιαίο και απεριόριστο ταυτόχρονα. Αν εκλείψει η συμπάγεια, η συνοχή, τότε δεν υφίστανται κοινωνίες, παρά μόνο τρήματα αυτών που δεν επικοινωνούν μεταξύ τους, αλλά συρρικνώνονται σε μικρές, κλειστοφοβικές κοινότητες. Απόρροια αυτής της αποσπασματικότητας είναι η καταθλιπτική ατμόσφαιρα που επικρατεί γύρω μας ως αντικατοπτρισμός πάντοτε μιας παγκόσμιας πραγματικότητας.
Όλα είναι θέμα παιδείας θα πούμε και θα ρίξουμε αμέσως την ευθύνη στο σύστημα, στους εκπαιδευτικούς, στους δασκάλους. Έχουμε αναρωτηθεί ποιος είναι ο πραγματικός δάσκαλος στις μέρες μας; Μέχρι πρότινος ήταν το βιβλίο. Ποιός, όμως, αγοράζει βιβλία σήμερα; Πολλώ δε μάλλον ποιός τα διαβάζει; Το βιβλίο πλέον θεωρείται ξεπερασμένο. Έχει παραχωρήσει την θέση του στο smartphone, στο tablet, στην τηλεόραση. Αυτή χτίζει την νέα αγωγή και διαμορφώνει το αξιακό μας σύστημα. Αυτή μπαίνει σε κάθε σπίτι και διαπλάθει συνειδήσεις. Έχει κάποιος άλλος μεγαλύτερο κοινό από την τηλοψία; Οι δημοσιογράφοι, οι τηλεπαρουσιαστές και οι πάσης φύσεως τηλεπερσόνες είναι οι σύγχρονοι δάσκαλοι. Αυτοί διδάσκουν. Αυτούς δεν παρακολουθούμε καθημερινά να κάνουνε επίδειξη των «γνώσεων» τους; Αυτούς δεν έχουμε ως πρότυπα στις μέρες μας; Μέχρι και στο ευρωκοινοβούλιο τους στέλνουμε!
Στη δημόσια ζωή επικρατεί μια κουλτούρα κιτς, lifestyle, μια κουλτούρα, ομοηχούσα και ομοιορροπούσα με την θολούρα, όπως έλεγε και ένας μεγάλος. Η επιπόλαιη ημιμάθεια, η επιφάνεια, η αμετροέπεια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά των δημόσιων θεαμάτων. Θεάματα που απάδουν της αισθητικής και διαχέουν προς τα κάτω, στην κοινωνία όχι και ότι καλύτερο, θα έλεγε κανείς. Βέβαια, οι εικόνες αυτού του χαμηλού επιπέδου σε όλες τις εκφάνσεις της δημοσίας ζωής είναι καθρέφτης μιας ευρύτερης κοινωνικής πραγματικότητας.
Το αισθητικό είναι ηθικό και το ηθικό είναι πολιτικό, έλεγαν οι αρχαίοι. Όποτε οι άνθρωποι έφτασαν σε υψηλά επίπεδα πολιτισμού, εξύψωσαν την πολιτική τέχνη, έκαναν δημοκρατίες, έχτισαν Παρθενώνες. Η υψηλή αισθητική του Παρθενώνα, για τον οποίο τόσο υπερήφανοι είμαστε εμείς οι νεοέλληνες, δεν είναι άλλο από το απαύγασμα του υψηλού επιπέδου ηθικής και πολιτικής της Κλασσικής εποχής. Αν αφαιρέσεις από αυτά τα αρχαία μνημεία το μέτρο δε μένει τίποτα άλλο παρά σπασμένες πέτρες και μάρμαρα. Η αισθητική ακριβώς αυτών των μνημείων είναι το αποτύπωμα του μέτρου που διείπε τις κοινωνίες που τα δημιούργησαν. Μια κοινωνία βρίσκει το μέτρο όταν φτάνει σε υψηλά επίπεδα πολιτισμού. Γι΄αυτόν ακριβώς τον λόγο θέλαμε να κάνουμε καφετέρια δίπλα στην Ακρόπολη. Γι’ αυτό ακούμε κατά καιρούς συζητήσεις για πασαρέλες και φωτογραφίσεις σε αυτούς τους ιερούς χώρους. Γιατί έχουμε «ξεφύγει». Γιατί είμαστε οι καναπεδάτοι μιας μαζικής κουλτούρας του φραπέ.
Μια ακαλαίσθητη κοινωνία είναι μια ανήθικη κοινωνία και μια ανήθικη κοινωνία δεν μπορεί παρά να είναι μια απολιτίκ κοινωνία, μια κοινωνία απολίτιστη. Χαρακτηριστικό δειγματικό της ελληνικής κοινωνίας, αν λάβουμε υπ΄όψιν την σύνθεση και το επίπεδο του ελληνικού κοινοβουλίου και εν γένει την εικόνα της ελληνικής πολιτικής σκηνής. Οι πολιτικοί είναι ο καθρέφτης που κοιτάμε τον εαυτό μας το πρωί μόλις ξυπνήσουμε. Δεν ευθύνεται ο καθρέφτης για την εικόνα. Αυτός απλά μας δείχνει ότι βλέπει. Και, φυσικά, η εικόνα δεν μεταβάλλεται με την αλλαγή καθρέφτη.
Γεννήθηκε το 1999 στην Βέροια Ημαθίας. Αποφοίτησε το 2017 από το Γενικό Λύκειο Μελίκης και έκτοτε φοιτά στην Νομική Σχολή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.
