Της Αναστασίας Παπαδά,
Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος αποτελεί έναν από τους αιματηρότερους που έχει γνωρίσει ποτέ η ανθρωπότητα. Το γεγονός που πυροδότησε την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν η δολοφονία του Αρχιδούκα της Αυστροουγγαρίας και διαδόχου του θρόνου, Φραγκίσκου Φερδινάνδου και της συζύγου του Σοφίας, κατά την επίσκεψή τους στο Σεράγεβο από τον Σέρβο εθνικιστή Γκραβρίλο Πρίντσιπ στις 28 Ιουνίου 1914. Ωστόσο, όπως προείπα αυτή αποτέλεσε την αφορμή και όχι τα αίτια του Πολέμου. Στο παρόν άρθρο θα ασχοληθούμε με τον Εθνικισμό, τον Ιμπεριαλισμό, τις Συμμαχίες και τον Μιλιταρισμό ως τις βασικές αιτίες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο εθνικισμός μπορεί να ενώσει ή να διχάσει τους ανθρώπους μιας περιοχής. Για παράδειγμα, το 1871 τα επιμέρους μικρά Γερμανικά βασίλεια ενώθηκαν και σχημάτισαν την Γερμανική Αυτοκρατορία. Επίσης, ένα αίσθημα εθνικισμού ενθάρρυνε τη συνεργασία μεταξύ Γερμανίας και Αυστροουγγαρίας, καθώς και τις δύο αυτοκρατορίες τις κυβερνούσαν γερμανόφωνοι. Από την άλλη μεριά, ένα έθνος που επιδίωκε την ελευθερία του ήταν η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η οποία πριν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν υπό τον έλεγχο της Αυστροουγγαρίας. Ωστόσο, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη αποτελούταν από διάφορες εθνοτικές ομάδες, μεταξύ των οποίων Βόσνιοι, Σέρβοι και Κροάτες, οποίοι δεν ταυτίζονταν ούτε με την Αυστρία, ούτε με την Ουγγαρία. Αντίθετα, επιθυμούσαν την ένωση με τη Σερβία για να σχηματίσουν το δικό τους έθνος. Τέλος, η Ρωσία υποστήριζε τις κινήσεις της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, να γίνει ανεξάρτητη και να ενωθεί με τη Σερβία, καθώς είχε ενστερνιστεί την ιδέα του πανσλαβισμού.
Όσον αφορά τον ιμπεριαλισμό θα πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε τι σημαίνει ως έννοια. Ιμπεριαλισμός είναι η πολιτική που ακολουθεί ένα κράτος επεκτείνοντας τα εδάφη του για να δημιουργήσει μια αυτοκρατορία, συνήθως για οικονομικούς ή στρατηγικούς λόγους. Από τον 15ο έως τον 19ο αιώνα, η Βρετανία, η Γαλλία, η Ισπανία και η Πορτογαλία είχαν δημιουργήσει αποικίες σε διάφορα μέρη του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων της Βόρειας και Νότιας Αμερικής, της Ασίας και της Αυστραλίας. Στο τέλος του 20ου αιώνα ξεκίνησε ένα δεύτερο κύμα ιμπεριαλισμού στην Αφρική. Οι χώρες που ανταγωνίζονταν για τις αποικίες της Αφρικής ήταν η Γαλλία, η Γερμανία και η Βρετανία, η οποία είχε και τις περισσότερες αποικίες στον κόσμο. Όμοια και η Γαλλία είχε αρκετές αποικίες, όμως η Γερμανία, καθώς ιδρύθηκε το 1871, προσπαθούσε να ιδρύσει αποικίες όταν ο πόλεμος ξέσπασε. Το 1905 και το 1911, στη Βόρεια Αφρική, η Γερμανία προσπάθησε να εμποδίσει την γαλλική αποικιακή επέκταση. Και στις δύο περιπτώσεις, η Γαλλία, με την υποστήριξη της Βρετανίας, αντιστάθηκε στις γερμανικές προσπάθειες με αποτέλεσμα την ήττα της Γερμανίας.
Οι συμμαχίες που εμφανίστηκαν τον 19ο και στις αρχές του 20ου αιώνα έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην έκβαση του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1882 η Γερμανία, η Αυστροουγγαρία και η Ιταλία σύναψαν την Τριπλή Συμμαχία και το 1907 η Βρετανία, η Γαλλία και η Ρωσία δημιούργησαν την Τριπλή Συνεννόηση. Κάθε συμμετέχον μέλος δεσμεύτηκε να παρέχει στρατιωτική βοήθεια εάν κάποιο από τα μέλη δεχόταν επίθεση. Επίσης, αυτές οι συμμαχίες δημιουργήθηκαν για να αποτρέψουν τον πόλεμο. Παράλληλα, όλες οι βρετανικές αποικίες έγιναν μέρος της Τριπλής Συνεννόησης, ενώ η Ιαπωνία το 1902 σύναψε συνθήκη με τη Βρετανία. Όπως προαναφέρθηκε, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη υποστηριζόταν από τη Ρωσία και συνεπώς κατά ένα τρόπο θεωρούταν μέλος της Τριπλής Συνεννόησης. Αυτό σήμαινε ότι όλοι θα οδηγούνταν σε πόλεμο σε περίπτωση που ξεσπούσε.
Η βιομηχανική επανάσταση βοήθησε στην ανάπτυξη των ενόπλων δυνάμεων και των στρατιωτικών μέσων. Για παράδειγμα, στις αρχές του 20ου αιώνα τα θωρηκτά και τα υποβρύχια θεωρούνταν αναγκαία όπλα για πόλεμο. Η Γερμανία και η Βρετανία ήταν οι ηγετικές δυνάμεις στην κούρσα των εξοπλισμών. Η Βρετανία είχε την μεγαλύτερη ναυτική δύναμη, ενώ η Γερμανία ήταν οικονομικά ισχυρή και είχε μεγάλο στρατό ξηράς. Η Γερμανία επιθυμούσε να γίνει μια παγκόσμια δύναμη και γι’ αυτό το λόγο ο Κάιζερ Γουλιέλμος Β’ επένδυσε πόρους για την ενίσχυση των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων.
Για το παρόν κείμενο χρησιμοποιήθηκε η παρακάτω πηγή:
Oxford Big Ideas History 9, Australian Curriculum, Oxford 2012
