Του Στέφανου Σταγάκη,
Όλοι μας λίγο-πολύ μιλάμε μια ξένη γλώσσα. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων μαθαίνουμε τα αγγλικά ως παγκόσμια γλώσσα, για να μπορούμε να συνεννοηθούμε αν παραστεί ανάγκη. Ιδιαίτερα τα αγγλικά, είναι αναπόσπαστο κομμάτι της σχολικής ζωής. Μαθαίναμε στο σχολείο, μετά πηγαίναμε και στο φροντιστήριο, ίσως το καλοκαίρι δίναμε και εξετάσεις για να πάρουμε κάποιο πτυχίο. Συνήθως, μαζί με τα αγγλικά έχουμε ασχοληθεί και με κάποια άλλη μια γλώσσα. Είτε από πίεση των γονέων που θέλουν να εξοπλίσουν τα παιδιά τους με επαγγελματικά εφόδια, είτε γιατί είδαμε ότι οι φίλοι μας πήγαιναν σε ωραίο φροντιστήριο και ζηλέψαμε, είτε γιατί τα ξαδέλφια μας πήγαν στο εξωτερικό και πέρασαν τέλεια, είτε για χίλιους άλλους λόγους. Το θέμα όμως δεν είναι τι μάθαμε, αλλά ο στόχος. Ποιος είναι ο σκοπός για τον οποίο καθόμασταν σε αυτή την καρέκλα κάθε δεύτερο απόγευμα και μαθαίναμε λεξιλόγιο; Εν τέλει, τι είχαμε να κερδίσουμε;
Μεγαλώνοντας, ίσως διαπιστώσαμε ότι το «καταναγκαστικό» της σχολικής μας ζωής, τελικά μας φάνηκε χρήσιμο. Ίσως μπορέσαμε να καταλάβουμε τους στίχους ενός ξένου τραγουδιού, ίσως βοηθήσαμε έναν τουρίστα να βρει πώς να πάει στο κέντρο της πόλης. Ίσως να μην έγινε και τίποτα από αυτά. Όμως η ουσία είναι ότι πλέον είμαστε συνειδητοποιημένοι απέναντι στη σχέση μας με τις ξένες γλώσσες. Επιλέγουμε πλέον οι ίδιοι αν θα καταπιαστούμε με μια ξένη γλώσσα, τι θα μάθουμε, πώς θα τη χρησιμοποιήσουμε, και στην τελική, ακόμα και αν θα την εξασκήσουμε ή όχι. Γενικώς τώρα μπορούμε να αναγνωρίσουμε μια γλώσσα σαν εργαλείο ή σαν προσόν, και όχι σαν μια απογευματινή «υποχρέωση».
Ωστόσο ακόμα τείνουμε να ξεχνάμε τις διαστάσεις που έχει μια ξένη γλώσσα. Δεν είναι μόνο αυτό που βλέπουμε, αλλά κυρίως είναι αυτό που δεν βλέπουμε. Είτε μεταφέρει έννοιες που μας βοηθούν να εκφραστούμε στον καθημερινό μας λόγο, είτε αποδίδει μια διαφορετική αντίληψη για τον κόσμο των ομιλητών της, μια γλώσσα αντικατοπτρίζει μια κουλτούρα διαφορετική από τη δική μας. Εντελώς διαφορετική; Όχι. Πολλές φορές, ηθελημένα ή αθέλητα, κάνουμε σύγκριση της ξένης με την ελληνική γλώσσα. Συχνά μπορεί να εκπλαγούμε από την ομοιότητα μεταξύ των γλωσσών: για παράδειγμα, ίσως μας εκπλήξει η ομοιότητα στη δομή της γραμματικής στη γερμανική σε σχέση με την ελληνική γλώσσα, ή θα χαμογελάσουμε ικανοποιημένοι όταν μπορούμε να καταλάβουμε τι σημαίνει enthusiasm στα αγγλικά (Enthusiasmus στα γερμανικά, enthousiasme στα γαλλικά, κ.ο.κ).
Όπως και να έχει, η γλώσσα είναι κώδικας επικοινωνίας. Όταν κάποιος μαθαίνει μια ξένη γλώσσα, σιγά σιγά ανακαλύπτει και μια ξένη κουλτούρα, μια διαφορετική θεώρηση των πραγμάτων. Ο πολιτισμός ενός λαού μεταφέρει τη γλώσσα του, και η γλώσσα μεταφέρει την ιστορία, την τέχνη, τα ήθη και έθιμά του. Μεταφέρει ακόμα την καθημερινότητά του, τη γαστρονομία του, τη ζωή του σε όλες της τις εκφάνσεις. Με μία λέξη, μεταφέρει τον ίδιο τον πολιτισμό του λαού. Η στενή και αμφίδρομη σχέση γλώσσας-πολιτισμού είναι στην εκμάθηση ξένων γλωσσών είναι αυτή που μας επιτρέπει μια πρώτη «γνωριμία» με το διαφορετικό.
Εκτός αυτού, η διαμόρφωση κάθε γλώσσας επηρεάζεται από τις άλλες. Μέσα από την αλληλεπίδραση των ανθρώπων, οι γλώσσες εξελίσσονται, αποκτούν νέους όρους και νέα νοήματα. Με «δάνεια» και «αντιδάνεια», οι γλώσσες δίνουν και παίρνουν υλικό, και προχωρούν στο χρόνο. Και αυτό δεν μπορούν να το κάνουν μόνες τους. Αυτό γίνεται μόνο μέσω των ομιλητών. Και ιδιαίτερα μέσω των ανθρώπων που μαθαίνουν άλλες γλώσσες, που ανακαλύπτουν τις ομοιότητες και αναζητούν τις διαφορές – μέσω των ανθρώπων οι οποίοι δεν μαθαίνουν επιφανειακά μια γλώσσα, αλλά χάρη σε αυτήν ανακαλύπτουν λαούς και ταυτότητες.
Κλείνοντας, καθένας μαθαίνει για δικούς του λόγους και με το δικό του σκεπτικό. Δεν υπάρχουν σωστοί και λάθος λόγοι να μάθει κανείς μια ξένη γλώσσα. Από τον πιο απλό στον πιο σύνθετο, κάθε λόγος έχει τη χρησιμότητά του. Το να θέλουμε να καταλάβουμε τι λένε οι ηθοποιοί σε μια σειρά που βλέπουμε είναι εξίσου σημαντικό με το να μπορούμε να συνεννοηθούμε σε ένα διεθνές περιβάλλον μιας πολυεθνικής, αν αυτό αναζητάμε από την εκμάθηση μιας γλώσσας. Παρόλα αυτά, όποιοι και αν είναι αυτοί οι λόγοι, είναι σημαντικό να είμαστε διατεθειμένοι να μάθουμε. Όχι μόνο το λεξιλόγιο, αλλά και ό,τι βρίσκεται πίσω από αυτό. Άλλωστε, όταν μαθαίνουμε μια ξένη γλώσσα, θέλουμε να μπορούμε να κατανοούμε τον άλλο. Και το να κατανοούμε έχει πολλές περισσότερες έννοιες πέρα από το να μεταφράσουμε τα λόγια του.
