Της Αθηνάς – Νεφέλης Βούκουνα,
Όλοι, λίγο πολύ, έχουμε ακούσει, έστω μια φορά στην ζωή μας, έναν μύθο για μια «μυστική εταιρία» που υποδαυλίζει την καταστροφή του κόσμου ή μια θεωρία για μια «κλειστή μυστική ομάδα» που ενεργεί υπόγεια για να εξουσιάσει τους λαούς. Με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, οι «θεωρίες συνωμοσίας» κατακλύζουν την καθημερινότητα μας, αναπαράγονται παντού γύρω μας και αποτελούν κομμάτι της πολιτικής μας κουλτούρας. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Ως «θεωρίες συνωμοσίας» ορίζονται οι αφελείς εκείνες προσπάθειες εξήγησης των τεκταινόμενων γεγονότων και ανάδειξης στο προσκήνιο ατόμων που δρουν «στην σκιά» για να κυριαρχήσουν. Για να αναπτυχθεί μια «θεωρία συνωμοσίας» χρειάζονται τρείς βασικοί δρώντες: οι φαύλοι « συνωμότες» , που ενεργούν παρασκηνιακά με απώτερο σκοπό να χειραγωγήσουν, οι άβουλες μάζες, που ετεροκατευθύνονται και πείθονται από τους συνωμότες και οι «γνωσιοκράτες» ειδήμονες που ξεσκεπάζουν την μυστική συνωμοσία.
Σε αυτό το τρίπτυχο, οι «ειδικοί της συνωμοσίας» που κατέχουν την γνώση και την αλήθεια παρουσιάζονται ως σωτήρες στις τυφλές μάζες και τις πείθουν να πιστέψουν σε μια «θεωρία συνωμοσίας» καλλιεργώντας τους το μίσος εναντίον αυτών που «συνωμότησαν». Μια «θεωρία συνωμοσίας» ξεκινάει να δομείται πάνω στον ΦΟΒΟ των λαών για έναν υποτιθέμενο εχθρό, συνεχίζει με ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ για τις δράσεις αυτού του εχθρού και όταν οι υποθέσεις αυτές μετατραπούν σε ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ τότε πλάθεται ένας ολόκληρος ΜΥΘΟΣ, που αποτελεί το βασικό εργαλείο εξάπλωσης μιας «θεωρίας συνωμοσίας».
Οι συνωμοσιολόγοι βρίσκουν κάθε φορά έναν διαφορετικό «τεχνητό» αντίπαλο, τον ανάγουν σε «εχθρό», τον δαιμονοποιούν και προσπαθούν να δημιουργήσουν στις μάζες «τεχνητά συναισθήματα», όπως αυτά του τρόμου, του μίσους, της οργής. Η τεράστια δύναμη και επιρροή μιας « θεωρίας συνωμοσίας» έγκειται στο γεγονός ότι χρησιμοποιεί επιλεγμένα και χρησιμοθηρικά πραγματικά γεγονότα , τα οποία συνδέει και αναμειγνύει με πλαστά στοιχεία, πλάθοντας έτσι μια νέα πραγματικότητα, που αν και επίπλαστη καταλήγει να είναι απολύτως πειστική. Η συνωμοσιολογία είναι τόσο έντεχνα πλασμένη που καταντάει μια «ρουτινοποιημένη παράνοια».
Η «θεωρία συνωμοσίας» αποτελούσε ανέκαθεν ένα ισχυρό όπλο στα χέρια του εκάστοτε φορέα εξουσίας, που εντέχνως προσπαθούσε να δημιουργήσει τεχνητά πάθη και έριδες, μέσω της κινδυνολογίας και της παραπληροφόρησης. Ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα, είναι το ολοκληρωτικό Χιτλερικό καθεστώς, όπου οι «θεωρίες συνωμοσίας» σε συνδυασμό με την απροκάλυπτη και στυγνή προπαγάνδα συνέθεσαν μια, γιγαντιαίου μεγέθους, συνωμοσιολογία με στόχαστρο τους Εβραίους. Τα γεγονότα και τα αποτελέσματα των πρακτικών αυτών είναι γνωστά και έως σήμερα μας προκαλούν αποστροφή και αηδία. Οι Εβραίοι μετατράπηκαν σε «αποδιοπομπαίο τράγο» και αποτέλεσαν τον μισητό εχθρό του καθεστώτος, γεγονός που νομιμοποίησε την παρανοϊκή και απάνθρωπη τακτική του «όλα επιτρέπονται».
Από την άλλη, ούτε η Ελλάδα κατόρθωσε να ξεφύγει και να μείνει ανεπηρέαστη από τις «θεωρίες συνομωσίας». Η συνωμοσιολογική σκέψη είναι βαθιά εμποτισμένη στην ελληνική πολική κουλτούρα και έχει ριζώσει στην πολιτική συμπεριφορά των Ελλήνων, πολλά χρόνια τώρα. Από την εποχή του ελληνικού εμφυλίου και μετά, διαχέεται, για παράδειγμα, η ιδέα ότι οι κομμουνιστές πρεσβεύουν μια ιδεολογία «ξενόφερτη» και αποτελούν απειλή για την ευταξία της, κατά τα άλλα «γονατισμένης» από τον εμφύλιο, ελληνικής κοινωνίας. Οι κομμουνιστές δεν αντιμετωπίζονται ως μέρος του ελληνικού έθνους αλλά δομείται γύρω τους μια ,ευρείας αποδοχής, «θεωρία συνωμοσίας» που τους θέλει «δάκτυλο» των σοβιετικών. Ως απόρροια, το μίσος εναντίον τους γιγαντώνεται ενώ παράλληλα περιθωριοποιούνται και στιγματίζονται για μια ζωή.
Στον σύγχρονο δυτικό κόσμο, δυο τύποι «θεωριών συνωμοσίας» θα λέγαμε ότι κυριαρχούν, η «εβραϊκή» και η «μασονική», με διάφορες παραλλαγές αναλόγως την εκάστοτε περίπτωση. Η πασίγνωστη «θεωρία συνωμοσίας» των Illuminati, εμπλέκοντας ιστορικά αληθινά γεγονότα του χθες με παρανοϊκές και αυθαίρετες υποθέσεις του σήμερα, έχει συνθέσει τον θρύλο των «φωτισμένων μασόνων», σύμφωνα με τον οποίο η μυστική αυτή ομάδα αποσκοπεί στο να εγκαθιδρύσει μια Νέα Τάξη Πραγμάτων και να εξουσιάσει τον κόσμο. Αντίστοιχες «θεωρίες συνωμοσίας» που σχετίζονται με μύθους και αυθαιρεσίες, έχουν πλαστεί για διάφορα ιστορικά γεγονότα που συντάραξαν τον πλανήτη, όπως για παράδειγμα το τρομοκρατικό χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Πιστοί σύμμαχοι της συνωμοσιολογίας είναι, φυσικά, ο σύγχρονος τύπος, τα ΜΜΕ, το διαδίκτυο, οι ταινίες, τα βιβλία που πραγματεύονται και αναπαράγουν άκριτα διάφορες τέτοιες αυθαίρετες υποθέσεις με σκοπό να σπείρουν τον πανικό.
Οι «θεωρίες συνωμοσίας» αποτελούν την άλλη όψη του ίδιου νομίσματος του λαϊκισμού. Στενά συνδεδεμένες αυτές οι δύο έννοιες μεταξύ τους, ο ίδιος ο λαϊκισμός, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε, ότι δομείται πάνω σε έναν επίπλαστο μύθο που καταλήγει να έχει τα χαρακτηριστικά της συνωμοσιολογίας. Ο λαϊκισμός, εντέχνως, αγιοποιεί τον λαό και κάνει τις μάζες να πιστέψουν ότι αποτελούν κάτι το «ξεχωριστό» και το «ιερό». Ο εκάστοτε λαοπλάνος ηγέτης γνωρίζει πολύ καλά ότι ο λαός ποθεί μια «υπόσχεση για καλύτερη μοίρα» και προσπαθεί να βρει την χαμένη του ελπίδα, επιθυμώντας να ξεφύγει από την νοσηρή πραγματικότητα που τον ταλανίζει. Σε αυτό ακριβώς το σημείο, έρχεται ο λαϊκισμός να καλλιεργήσει αισθήματα ανωτερότητας και υπεροψίας στις μάζες και να εφεύρει έναν «τεχνητό αντίπαλο», στον οποίο θα καταλογίζονται όλες οι ευθύνες για τα δεινά της κοινωνίας.
Φυσικά, για τον εκάστοτε φορέα εξουσίας, μια πειστική και διαδεδομένη «θεωρία συνωμοσίας» αποτελεί πανίσχυρο σύμμαχο, στον δρόμο για την χειραγώγηση των μαζών και την μετατροπή τους σε άθυρμα στα χέρια του. Έχοντας συνοδοιπόρο την προπαγάνδα και την παραπληροφόρηση σε συνδυασμό με την κινδυνολογία των ΜΜΕ, κατασκευάζεται μια συνωμοσιολογία που στόχο έχει να αναδείξει τον λαϊκιστή ηγέτη ως «σωτήρα» του λαού, που θα τον απαλλάξει από το «πέπλο άγνοιας» που τον περιβάλλει και θα τον οδηγήσει στην παραδειγματική τιμωρία των «ενόχων».
Συχνά, γινόμαστε και οι ίδιοι μάρτυρες τέτοιων προσπαθειών ψευδολογίας και εσκεμμένης κατασκευής «θεωριών συνωμοσίας», τόσο έντεχνα πλασμένων και απόλυτα πειστικών, που ακόμη και ο πιο ορθολογιστής θα δελεαζόταν από την «μαγεία» που αυτές ασκούν στο υποσυνείδητο. Παρ’ όλα αυτά , πάντα πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι σχεδόν ποτέ η αποκάλυψη μιας «υποτιθέμενης συνωμοσίας» σε συνδυασμό με τον μεσσιανισμό που ,κατά καιρούς, μας πλασάρουν δεν έχει αγνές προθέσεις αλλά ελλοχεύει κινδύνους και αποσκοπεί σε φαύλα συμφέροντα. Μήπως , λοιπόν, δεν «φταίνε για όλα τα δεινά της γης οι Εβραίοι» , ούτε «θέλουν οι μασόνοι να εγκαθιδρύσουν μια Νέα Τάξη πραγμάτων στον πλανήτη» , αλλά κάποιος τρίτος θέλει να μας πείσει τόσο παθιασμένα για αυτό;
