Της Έλενας Ίσαρη,
Μια νέα εποχή ξημερώνει για τα μέλη της LGBT+ κοινότητας, για τους ανθρώπους που αγωνίστηκαν και θα συνεχίσουν να αγωνίζονται για να προασπίσουν την ταυτότητά τους. Μια ταυτότητα που δε συμφωνεί με τις κοινωνικά καθορισμένες νόρμες, που αποκλίνει από τα επιβαλλόμενα «φυσιολογικά πρότυπα», που φέρει την ομορφιά της διαφορετικότητας, της ελεύθερης έκφρασης, του ασυμβίβαστου πνεύματος. Ο Ιούνης του ‘19, ντυμένος στα χρώματα του ουράνιου τόξου, αναγγέλλει την έναρξη του μηνιαίου εορτασμού της «gay υπερηφάνειας» ανά τον κόσμο. Αυτή τη φορά, όμως, τα φεστιβάλ που θα λάβουν χώρα, δε θα έχουν αποκλειστικά χαρακτήρα διεκδίκησης και πρόκλησης αλλά και κλίμα νίκης και δικαίωσης.
Λίγες ημέρες πριν, στις 25 Μαΐου του 2019, μια ιστορική απόφαση επικυρώθηκε. Η Γενική Συνέλευση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (World Health Organization-WHO) κατοχύρωσε την αποπαθολογιοποίηση της ταυτότητας φύλου, μετά από δεκαετίες ψυχιατρικοποίησης και παραβίασης των θεμελιωδών δικαιωμάτων των τρανς ατόμων. Ειδικότερα, το ευρωπαϊκό σύστημα ταξινόμησης των ψυχοπαθολογικών καταστάσεων ICD (International Classification of Diseases), στην αναθεωρημένη του έκδοση (ICD-11) δε διακρίνει, πλέον, τα διεμφυλικά άτομα ως ψυχικά νοσούντα. Ωστόσο, η ιδιαιτέρως σημαίνουσα αναγνώριση των τρανς ταυτοτήτων, οφείλουμε να παραδεχθούμε, ότι επιτελέστηκε πολύ καθυστερημένα. Για του λόγου το αληθές, κάνοντας μια ιστορική αναδρομή, διαπιστώνουμε, ότι η διάγνωση της ομοφυλοφιλίας ως ασθένειας εξαλείφθηκε από το ICD το 1990, ενώ η Αμερικανική Ένωση Ψυχιατρικής (American Psychiatric Association) την είχε αφαιρέσει από το αντίστοιχο αμερικανικό διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο, DSM, ήδη από το 1970.
Εντούτοις, και το ζήτημα της ομοφυλοφιλίας δε διευθετήθηκε εν μία νυκτί. Τα γκέι δικαιώματα δεν ήταν ποτέ δεδομένα. Επί αιώνες, ομοφυλόφιλοι υφίσταντο τρομοκρατική καταπίεση και απάνθρωπες ποινές εξαιτίας του ισχύοντος Βικτωριανού «Θείου Νόμου». Μόνο μετά τη Γαλλική Επανάσταση, ομοφυλόφιλοι πολίτες ζήτησαν από το νομοθετικό σώμα να τροποποιήσει τη νομοθεσία. Το 1791 η επαναστατημένη, ναπολεόντεια Γαλλία έγινε η πρώτη χώρα που αποποινικοποίησε την ομοφυλοφιλία. Την ίδια εποχή, στην υπόλοιπη Ευρώπη εξακολουθούσαν να επικρατούν μεσαιωνικές συνθήκες, με τους ομοφυλόφιλους να τιμωρούνται παραδειγματικά με την εσχάτη των ποινών. Για τα επόμενα εκατό περίπου χρόνια, σποραδικές φωνές, κρυμμένες πίσω από την ανωνυμία, ψέλλιζαν υπερασπιστικά λόγια για τους ομοφυλόφιλους. Όσοι από αυτούς γίνονταν γνωστοί, ταμπελοποιούνταν ως αναρχικοί, μέλη «ανήθικων» περιθωριακών ομάδων και σκόρπιζαν σάλο και αποτροπιασμό στο πέρασμά τους.
Περίπου δύο αιώνες αργότερα, το 1952, ο Sigmund Freud ανοίγει το δρόμο στην ψυχιατρική να συνδεθεί στενά με την ομοφυλοφιλία. Ο ψυχιατρικός κλάδος ανακαλύπτει μια τεράστια ομάδα επικείμενων πελατών και κατατάσσει αυθαίρετα, δια ψηφοφορίας, την ομοφυλοφιλία στο DSM 1 ως ψυχική διαταραχή. Η «θεραπεία μετατροπής» καθιερώνεται ως επιστημονικός και προτεινόμενος τρόπος «θεραπείας» του σεξουαλικού προσανατολισμού. Η «επανόρθωση» συμπεριλάμβανε ψυχανάλυση για την εύρεση βαθύτερων «εσωτερικών συγκρούσεων» και συμβουλευτική προσέγγιση για την υιοθέτηση μιας κοινωνικής συμπεριφοράς που ταιριάζει στο δοτό έμφυλο ρόλο του εκάστοτε «ασθενούς». Πέραν αυτών, το σημαντικότερο και συνάμα πιο απάνθρωπο βήμα της διαδικασίας ήταν η υποβολή των υποκειμένων σε μια σειρά συμπεριφοριστικών βασανιστηρίων, με στόχο τη διαμόρφωση αισθημάτων αποστροφής και απέχθειας για την ομοφυλοφιλική επιθυμία και την χάραξη της αντίθετης σεξουαλικής κατεύθυνσης.
Στη σύγχρονη εποχή, τα κράτη της δύσης, στην πλειονότητά τους, έχουν θεσπισμένη νομοθεσία για την προστασία των ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων και τη νομιμοποίηση των γάμων ομόφυλων συντρόφων. Επίσης, πολλές είναι οι χώρες που έχουν ήδη κατοχυρώσει το δικαίωμα στην υιοθεσία παιδιών από μέλη της LGBT+ κοινότητας. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Επιτροπή, το Δικαστήριο και ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης συγκαταλέγονται στα θεσμικά όργανα που εμπλέκονται στους τομείς της καταπολέμησης των διακρίσεων. Σε διεθνές επίπεδο, όργανα επιφορτισμένα με την προάσπιση των αναπαλλοτρίωτων ανθρώπινων δικαιωμάτων και δικαιωμάτων των μειονοτήτων είναι ο ΟΗΕ και το Συμβούλιο της Ευρώπης. Παρ’ όλα αυτά, χώρες της ασιατικής και αφρικανικής ηπείρου συνεχίζουν να διατηρούν αυστηρότατα νομικά πλαίσια που επιβάλλουν ποινές ισόβιας φυλάκισης ή ακόμα και το θάνατο σε άτομα με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό ή ταυτότητα φύλου.
Πέραν όσων προαναφέρθηκαν, οφείλουμε να επισημάνουμε πως η θεσμική κατοχύρωση των ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων δε συνεπάγεται την αποδοχή τους από την κοινή γνώμη και την ανεμπόδιστη ενσωμάτωσή τους στον κοινωνικό ιστό. Λαμβάνοντας ως παράδειγμα τη χώρα μας, μπορούμε να διαπιστώσουμε τον ισχυρότατο, άτυπο κοινωνικό έλεγχο και το ρατσισμό που υφίστανται αυτές οι ομάδες. Αρκεί να κάνουμε μια βόλτα στο Κέντρο της Αθήνας μετά τα μεσάνυχτα. Μέσα στο σκοτάδι της Λεωφόρου Συγγρού θα απαντήσουμε πλήθος κατατρεγμένων, τρανσέξουαλ γυναικών που εκδίδουν το κορμί τους για να εξασφαλίσουν τα προς το ζην. Ωστόσο, και υπό το φως της ημέρας η κατάσταση δεν είναι καλύτερη. Πλήθος αμφιφυλόφιλων και ομοφυλόφιλων αναγκάζονται να αποκρύπτουν την πραγματική τους ταυτότητα για να μη διαταράξουν την ακαδημαϊκή και επαγγελματική τους πορεία. Στην Ελλάδα της Ευρώπης, οι ομοφοβικές και τρανσφοβικές επιθέσεις συνυφαίνουν την καθημερινότητα. Ο αποκλεισμός των LGBT+ ατόμων από την εκπαίδευση και την εργασία είναι ένα φαινόμενο που δεν αμβλύνεται ανάλογα με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο.
Συνεπώς, αντιλαμβανόμαστε πως το “γράμμα του νόμου” και οι επιστημονικές εξελίξεις επιφέρουν την αλλαγή αποκλειστικά σε τυπικό επίπεδο. Η οριστική καταδίκη και απαξίωση όλων των μορφών εκδήλωσης ρατσιστικής συμπεριφοράς και η ανάδειξη και προαγωγή των αξιών του πολιτισμού μας, αποτελεί δικό μας χρέος. Η παιδεία, η ευαισθητοποίηση και η δυναμική εμπλοκή μας στα κοινά είναι τα όπλα μας για να μπορέσουμε να προσδιορίσουμε νέες αφετηρίες στην κοινωνική και πολιτική πρακτική. Εμείς καθορίζουμε την κοινωνική δομή. Μόνο η ενεργός μας δράση θα θέσει την οριστική ταφόπλακα στη ρητορική μίσους και τις σκοταδιστικές ιδεολογίες. Ας μην παρέχουμε, λοιπόν, άλλο πρόσφορο έδαφος για την καλλιέργεια του φόβου και του μίσους ενάντια στη διαφορετικότητα…
Γεννημένη το Μάιο του 1999 στην Αθήνα, σπουδάζει στο Τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Το ενδιαφέρον της επικεντρώνεται κυρίως στην κοινωνική ψυχολογία, την κοινωνιολογία και την κοινωνική πολιτική ενώ παράλληλα ασχολείται και με τις ξένες γλώσσες. Έχει λάβει μέρος σε πλήθος συνεδρίων και σεμιναρίων ποικίλης θεματολογίας.
