Του Θεοχάρη Χατζημανώλη,
Στις 5 Σεπτεμβρίου 1638 γεννιέται στο Σεν Ζερμέν εν Λε, η μεγαλύτερη χαρά των βασιλέων της Γαλλίας Λουδοβίκου ΙΓ΄ και της Άννας της Αυστρίας, ένας αρσενικός διάδοχος. Το μωρό αυτό επρόκειτο να αναδειχθεί ο μακροβιότερος μονάρχης της Γαλλίας και της έως τότε Ευρώπης. Ήταν ο Λουδοβίκος ο ΙΔ’, που ονομάστηκε αργότερα και «βασιλιάς ήλιος», καθώς ο ίδιος πίστευε πως ο ήλιος αντιπροσωπεύει την τάξη και την ζωοδόχο πηγή επί της γης και τον επέλεξε για σύμβολό του.
Ο πατέρας του πέθανε ενώ ο Λουδοβίκος ήταν μόλις 4 ετών, αφήνοντας το νήπιο, που τότε ήταν Δελφίνος να στεφθεί βασιλιάς, μάλιστα εν μέσω του σκληρού Τριακονταετούς πολέμου κατά τον οποίο η Γαλλία, ενώ πέτυχε σημαντικές νίκες, αποδυναμώθηκε οικονομικά. Την βασιλεία της χώρας ανέλαβε πάραυτα ο καρδινάλιος Μαζαρίνο, νονός του μικρού Λουδοβίκου, ο οποίος κυβέρνησε ως αντιβασιλέας την χώρα, μέχρι την ενηλικίωση του νεαρού μονάρχη.
Όταν ο Λουδοβίκος ανέλαβε τον θρόνο, αμέσως κατήργησε το αξίωμα του πρωθυπουργού και μείωσε της αρμοδιότητες του υπουργού οικονομικών. Η αλήθεια για τον χαρακτήρα του μονάρχη ήταν πως επρόκειτο για εγωιστή, μεγαλομανή και φιλόδοξο. Μπορούμε να πούμε ότι συσπείρωσε την διάρθρωση του κράτους γύρω από το πρόσωπο και τη βούληση του (η φράση l’état, c’est moi [το κράτος είμαι εγώ] που υποθετικά του αποδίδεται, αποτυπώνει δυναμικά μία πολιτική πραγματικότητα). Όμως παρά τα ενδεχόμενα κίνητρα του για απόκτηση φήμης και αίγλης, ο Λουδοβίκος ήταν μία ενάρετη παρουσία στην πολιτική σκηνή της Γαλλίας του δεύτερου μισού του 17ου αιώνα. Επέλεγε κατάλληλους ανθρώπους στις κατάλληλες θέσεις με ρεαλιστικά και αξιοκρατικά κριτήρια και άκουγε με προσήλωση τις συμβουλές τους. Ήταν εργατικός (σε επίπεδο εργασιομανίας) και τον περισσότερο χρόνο του τον σπαταλούσε σε κρατικές υποθέσεις. Επρόκειτο για άνδρα ευγενή, φιλόμουσο, θαρραλέο και στέρεο στις θέσεις του και συν τοις άλλοις, είχε λόγω της εξωτερικής του εμφάνισης και του γοητευτικού του στυλ, μεγάλη απήχηση στον γυναικείο πληθυσμό.
Ο Λουδοβίκος αμέσως γίνεται ο ανώτατος κυβερνήτης της χώρας και κάθε εξουσία εξετάζεται από τον ίδιο. Γρήγορα προβαίνει σε μία σειρά νομικών μεταρρυθμίσεων που αναπροσαρμόζουν την οργάνωση της Γαλλίας σε θέματα αστικού και ποινικού δικαίου, εμπορίου και ναυτικών υποθέσεων. Αργότερα στην κυβερνητική του πορεία, επιτρέπει την χρήση δούλων για οποιαδήποτε δουλειά, με ελάχιστα ανθρώπινα δικαιώματα για τον δούλο, παρόλα αυτά υπαρκτά.
Στην οικονομία η επιτυχία της κυβέρνησης Λουδοβίκου οφείλεται στον ικανότατο Υπουργό Οικονομικών Ζαν Μπατίστ Κολμπέρ. Ο Κολμπέρ εφάρμοσε τον μερκαντιλισμό απαγορεύοντας σε μεγάλο βαθμό της εισαγωγή προϊόντων στην Γαλλία. Παράλληλα για να αυξήσει τις εξαγωγές της χώρας εξασφάλισε ότι οι γαλλικές αποικίες θα απορροφούν περισσότερα γαλλικά προϊόντα, δημιούργησε ισχυρή εσωτερική βιομηχανία για να αποκτήσει περισσότερη αυτάρκεια και συγκέντρωσε εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό από όλη την Ευρώπη για να εντατικοποιήσει την παραγωγή και να αυξήσει την ποιότητά της. Ακόμα, φρόντισε ο γαλλικός στόλος, τον οποίο ανέλαβε ο ίδιος, να πολλαπλασιαστεί, κατορθώνοντας να εξισορροπήσει την κατάσταση μεταξύ Γαλλίας και της πανίσχυρης Αγγλίας στον ναυτικό κόσμο. Έκανε λιμάνια και αύξησε τα πολεμικά πλοία που θα προστάτευαν τα εμπορικά. Ίδρυσε εταιρίες (Γαλλική Εταιρία Ανατολικών Ινδιών) και προώθησε την δημιουργία νέων γαλλικών αποικιών. Μέχρι τον θάνατό του η Γαλλία απέκτησε 117 πλοία, από τα 12 που είχε πριν αναλάβει τα οικονομικά, ενώ μέχρι τον θάνατο του Λουδοβίκου το γαλλικό ναυτικό αριθμούσε 381 πλοία.
Στην εξωτερική πολιτική ο Λουδοβίκος χαρακτηρίζεται πολεμοχαρής. Ίσως ήταν ο φιλοπόλεμος και εμπνευσμένος από τα επικά ιδεώδη χαρακτήρας του, ίσως ήταν και οι αντικειμενικές συνθήκες, πάντως η Γαλλία πήρε μέρος σε αρκετές ένοπλες συγκρούσεις κατά την βασιλεία του: πόλεμος της Μεταβίβασης των Δικαιωμάτων (1667 -1668), πόλεμος κατά των Ηνωμένων Επαρχιών (1667 – 1668), Εννεαετής πόλεμος (1688 – 1697) και τον πόλεμο της Ισπανικής Διαδοχής (1701 – 1712). Η Γαλλία απέκτησε σημαντικό κύρος και δύναμη, νέα εδάφη και πιο ενεργή διεκδικητική θέση στην Ευρώπη, τουλάχιστον έως τα τελευταία χρόνια της βασιλείας του Λουδοβίκου, όπου άρχισαν να εμφανίζονται οικονομικές και στρατιωτικές αδυναμίες.
Στα πολιτιστικά πράγματα ο Λουδοβίκος σίγουρα καθόρισε σε μεγάλο βαθμό την ανάδειξη του 17ου αιώνα σε «χρυσή εποχή». Προώθησε το «υψηλό πνεύμα» και την «υψηλή γλώσσα», ενώ κατακόρυφα άρχισαν να διανθίζονται νέες δυναμικές στις θετικές επιστήμες, τις εικαστικές τέχνες, το θέατρο και τη μουσική. Εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής εκείνης τόσο μέσα στο πλαίσιο του ανερχόμενου διαφωτισμού, όσο και σε αυτό της πνευματικής κίνησης των λιμπερτίνων και του επόμενου γαλλικού νεοκλασικισμού είναι σίγουρα ο φιλόσοφος και μαθηματικός Ντεκάρτ, ο δραματουργός και ηθοποιός Μολιέρος, ο δραματουργός Ζαν Ρασιν, ο δραματουργός Κορνέιγ, ο κριτικός τέχνης Μπουαλώ και ο κηπουρός Λε Νοτρ. Ο Λουδοβίκος υπήρξε μαικήνας και προώθησε με κάθε τρόπο κάποιους από τους ανωτέρω αλλά και άλλους. Ο ίδιος ενορχήστρωσε την κατασκευή του μεγαλύτερου και πολυτελέστερου παλατιού στην Ευρώπη, το οποίο κτίστηκε στις Βερσαλλίες όπου μεταφέρθηκε η νέα βασιλική έδρα.
Ο Λουδοβίκος πέθανε το 1715 και η παρακαταθήκη του ήταν τεράστια και διατηρήθηκε αναλλοίωτη καθ’όλη την διακυβέρνηση του βασιλείου της Γαλλίας μέχρι την γαλλική επανάσταση το 1789. Σίγουρα η συμβολή του στον τρόπο με τον οποίο διείσδυσε ο γαλλικός πολιτισμός στα ευρωπαϊκά πράγματα κατά του επόμενους αιώνες οφείλεται σε δύο βασικούς παράγοντες. Αφ’ ενός στο ότι ο ίδιος συγκέντρωσε καλλιτέχνες από όλη την Ευρώπη και προώθησε την καλλιτεχνική παραγωγή, όπως προαναφέραμε και αφ’ ετέρου γιατί προέβη στην κατάργηση του Διατάγματος της Νάντης, που παραχωρούσε ελευθερία συνείδησης στους Ουγενότους, δημιουργώντας εχθρικό κλίμα διωγμού για τους προτεστάντες, οι περισσότεροι εκ των οποίων εγκατέλειψαν την χώρα ή έγιναν καθολικοί. Οι προτεστάντες αυτοί ήταν συνήθως πλούσιοι, δημιουργικοί και ευρυμαθείς. Τα μεταναστευτικά τους κύματα στην υπόλοιπη Ευρώπη, την σημάδεψαν κατά ανεξίτηλο τρόπο και κατέστησαν τα γαλλικά γλώσσα της ελίτ και της διπλωματίας για πολλά από τα επόμενα χρόνια.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
- Jean-Christian Petitfils, Louis XIV, (Perrin, 2002)
- E.M.Burns, ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Ο Δυτικός Πολιτισμός: Νεότεροι Χρόνοι, (Επίκεντρο, 2006)
Γεννήθηκε στο Λιτόχωρο Πιερίας το 1999. Είναι φοιτητής του τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης από τον Οκτώβριο του 2017. Στα ενδιαφέροντα και τις δράσεις που αναπτύσσει συμπεριλαμβάνονται θεματικές ενότητες πολιτικής, ιστορίας, φιλοσοφίας, κοινωνιολογίας, οικονομίας και κριτικής της τέχνης. Συμμετέχει σε πολιτικές προσομοιώσεις, επιστημονικά συνέδρια και ημερίδες και ασχολείται από την παιδική του ηλικία με το θέατρο. Γνωρίζει αγγλικά και ιταλικά. Στο OffLine Post γράφει ιστορικά θέματα.
