Της Ιωάννας Νεστορίδη,
Η σημερινή ανάλυση είναι διεπιστημονική, βασιζόμενη σε μεγάλο βαθμό στο ιστορικό, νομικό και πολιτικό της υπόβαθρο και ως συνήθως, φέροντας μια υγιή δόση ποπ κουλτούρας και χιούμορ. Κι ενώ θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω το Handmaid’s Tale ως εισαγωγή, κρίνω σκόπιμο να αναφερθούμε πρώτα στο origin story του κεντρικού villain: στο Grand Old Party.
Ιστορική αναδρομή
Υπήρξε μια εποχή που το GOP αντιπροσώπευε τον πλέον προοδευτικό άξονα στις ΗΠΑ, γεγονός που το έθετε διαμέτρου αντίθετα από το συντηρητικό κόμμα των Δημοκρατικών. Από το 1856, οπότε και ιδρύθηκε, το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα ανέπτυξε έντονα φιλελεύθερη πολιτική και μεταξύ άλλων, αντιτάχθηκε στην επέκταση της δουλείας και ζήτησε περισσότερες δαπάνες για τη δημόσια εκπαίδευση και υγεία. Από το 1896 κι έπειτα, ωστόσο, μια αλληλουχία γεγονότων που θυμίζουν τις πρώτες (καλές) σεζόν του Game of Thrones, αντέστρεψε τον πυρήνα της πολιτικής ταυτότητας των δύο κομμάτων.
Η άνοδος του φιλελεύθερου William Jennings Bryan στο Δημοκρατικό κόμμα, η διαδοχή του Theodore Roosevelt από τον συντηρητικό William Howard Taft στο Ρεπουμπλικανικό κόμμα, η εν συνεχεία ίδρυση του Προοδευτικού κόμματος (Bull Moose Party) από τον Roosevelt και η τελική διάλυσή του με την ενσωμάτωση των πολιτικών του στο Δημοκρατικό κόμμα επέφεραν την ολοκληρωτική αντιστροφή των ιδεολογικών πόλων των δύο κομμάτων. Έτσι, λοιπόν, αυτοί που πρώτοι υπερασπίστηκαν τα δικαιώματα των γυναικών, ως άλλες Khaleesi, κατέληξαν να είναι εκείνοι που με τη νομοθετική τους εξουσία πλέον τα υπονομεύουν.
Ας μιλήσουμε λοιπόν για τους διαβόητους περί Αμβλώσεων Νόμους (Abortion Laws).
Νομική βάση
Το 1971 εμφανίστηκε ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ μια υπόθεση [ Roe v. Wade, 410 US 113, 1973 ] που έμελλε να αποτελέσει σταθμό για την αμερικανική δικαιοσύνη εν γενεί και για αμφότερα τα κινήματα pro-life (υπέρ της ζωής = κατά του δικαιώματος των αμβλώσεων) και pro-choice (υπέρ της επιλογής = υπέρ του δικαιώματος των αμβλώσεων).
Η απόφαση του Supreme Court έκρινε ότι η ρήτρα περί δίκαιης διαδικασίας (Due Process Clause) της δέκατης τέταρτης τροποποίησης (Fourteenth Amendment) του αμερικανικού συντάγματος παρέχει ένα θεμελιώδες “δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή” το οποίο προστατεύει την ελευθερία της εγκύου να επιλέξει εάν θα προχωρήσει σε άμβλωση ή όχι. Ωστόσο, έκρινε ότι αυτό το δικαίωμα δεν είναι απόλυτο και πρέπει να εξισορροπηθεί με τα συμφέροντα της κυβέρνησης για την προστασία της υγείας των γυναικών και την προστασία της προγεννητικής ζωής.
Το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι κατά το πρώτο τρίμηνο οι κυβερνήσεις δεν μπορούσαν να απαγορεύσουν τις αμβλώσεις. Κατά το δεύτερο τρίμηνο, οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να απαιτήσουν λογικούς υγειονομικούς κανονισμούς. Κατά τη διάρκεια του τρίτου τριμήνου, οι αμβλώσεις θα μπορούσαν να απαγορευθούν εξ ολοκλήρου εφόσον οι νόμοι περιείχαν εξαιρέσεις για περιπτώσεις όπου η άμβλωση ήταν απαραίτητη για τη διάσωση της ζωής της μητέρας.
Επειδή το Δικαστήριο κατέταξε το δικαίωμα επιλογής της άμβλωσης ως “θεμελιώδες“, η απόφαση απαιτούσε από τα δικαστήρια να αξιολογήσουν τους υπό αμφισβήτηση νόμους περί αμβλώσεων σύμφωνα με το πρότυπο “αυστηρής εξέτασης” (“strict scrutiny”), το υψηλότερο επίπεδο δικαστικού ελέγχου στις Ηνωμένες Πολιτείες, το οποίο συμπίπτει με τα στάδια στάθμισης της αναλογικότητας στο ελληνικό δίκαιο κατά τη διαδικασία ελέγχου της συνταγματικότητας ενός νόμου.
Η απόφαση Roe v. Wade κατέστησε σχεδόν αδύνατη την απαγόρευση των αμβλώσεων εφόσον τηρούνται οι βασικές προϋποθέσεις. Οποιαδήποτε αντίθετη νομοθεσία σε πολιτειακό επίπεδο θα καθίστατο αντισυνταγματική κι ως εκ τούτου δεν θα εφαρμοζόταν.
Το 1992, ωστόσο, το Ανώτατο Δικαστήριο επανεξέτασε και τροποποίησε τις νομικές του θέσεις με την υπόθεση Planned Parenthood v. Casey, 505 U.S. 833. Στην εν λόγω υπόθεση, το Δικαστήριο επιβεβαίωσε την άποψη που εξέφρασε επί της Roe v. Wade ότι το δικαίωμα της γυναίκας να διακόψει την κύηση ενός μη βιώσιμου εμβρύου είναι συνταγματικά προστατευόμενο, αλλά εγκατέλειψε το πλαίσιο τριμήνου υπέρ ενός προτύπου που βασίζεται στην εμβρυϊκή βιωσιμότητα και ανέτρεψε την απαίτηση οι κυβερνητικοί κανονισμοί για την άμβλωση να υπόκεινται σε αυστηρή εξέταση. Με αυτόν τον τρόπο, το δικαστήριο επέτρεψε την θέσπιση περιορισμών εφόσον δεν θέτουν υπερβολικό βάρος (undue burden) που με τη σειρά του θέτει σημαντικά εμπόδια στην πορεία μιας γυναίκας που επιδιώκει την άμβλωση.
Η ασάφεια της απόφασης, ωστόσο, άνοιξε το δρόμο για την ψήφιση των λεγόμενων TRAP-νόμων (Targeted Regulation of Abortion Providers). Οι TRAP-νόμοι είναι μια σειρά από δαπανηρές και ιατρικά περιττές απαιτήσεις που επιβάλλονται στους παρόχους αμβλώσεων και στα κέντρα υγείας των γυναικών, με τους οποίους εισάγονται συνεχώς μεταβαλλόμενες γραφειοκρατικές προϋποθέσεις. Παράλληλα, από το 1976 ως σήμερα το Ηyde Amendment σε κάποια αναθεωρημένη έκδοσή του εξακολουθεί να εμποδίζει τη χρήση ομοσπονδιακών κονδυλίων για την κάλυψη των εξόδων άμβλωσης, εκτός αν κινδυνεύει από την κύηση η ζωή της γυναίκας ή αν η εγκυμοσύνη προέρχεται από αιμομιξία ή βιασμό.
Τον τελευταίο μήνα, μια σειρά από νόμους κατά των αμβλώσεων ψηφίστηκε από οχτώ πολιτείες της Αμερικής. Οι πολιτείες Georgia, Kentucky, Mississippi και Ohio θέσπισαν το λεγόμενο “Heartbeat Bill” (νομοσχέδιο καρδιακού παλμού) με το οποίο απαγορεύονται αποτελεσματικά οι αμβλώσεις μετά από έξι εβδομάδες εγκυμοσύνης και το Missouri μετά από οχτώ εβδομάδες, όταν δηλαδή οι γιατροί συνήθως μπορούν να ξεκινήσουν να ανιχνεύουν τον καρδιακό παλμό του εμβρύου. Οι πολιτείες Utah και Arkansas ψήφισαν υπέρ του περιορισμού της διαδικασίας στη μέση του δεύτερου τριμήνου (18 εβδομάδες).
Η νομοθεσία που ψηφίστηκε στην Alabama ωστόσο προχωρά σε ολοκληρωτική απαγόρευση της άμβλωσης, από την πρώτη κιόλας στιγμή σύλληψης του εμβρύου ακόμη και αν αυτό είναι προϊόν σεξουαλικής κακοποίησης ή αιμομιξίας. Η ποινές για παραβίαση της εν λόγω νομοθεσίας διαφέρουν ανά πολιτεία, επιβάλλονται ωστόσο σχεδόν αποκλειστικά στους γιατρούς/παρόχους αμβλώσεων.
Άξιο μνείας είναι ότι οι τελευταίες απαγορεύσεις δεν έχουν ακόμη τεθεί σε ισχύ (στο Kentucky η εφαρμογή σταμάτησε από δικαστή) και αναμένονται πολύκροτες δικαστικές μάχες. Μάλιστα, οι υποστηρικτές των νέων νόμων ελπίζουν να φτάσουν στο Ανώτατο Δικαστήριο, ένα γεγονός που είναι τόσο προμελετημένο όσο και ανησυχητικό.
Πολιτική ανάλυση
Κάθε Αμερικανός Πρόεδρος που σέβεται τον εαυτό του και την υστεροφημία του έχει ξεκινήσει κάποιου είδους αποστολικό πόλεμο. Δεν μιλούμε για τον συμβατικό πόλεμο καθώς δεν έχει υπάρξει περίοδος στη σύγχρονη ιστορία κατά την οποία οι ΗΠΑ δεν βρίσκονταν σε εμπόλεμη διαμάχη με τουλάχιστον τέσσερις άλλες χώρες. Πρόκειται για τους ιδεολογικούς πολέμους, με έντονο τον χαρακτήρα της επικείμενης σωτηρίας. Ο Richard Nixon ξεκίνησε τον γνωστό πλέον χάριν του Narcos “War on Drugs”, o George W. Bush τον περιττό σχεδόν “War on Terror” και ο Donald Trump πρωτοστατώντας, ξεκίνησε δύο: τον War on Truth και τον War on Abortion. Στην περίπτωση δε του Justice (πλέον) Brett Kavanaugh οι δύο εκστρατείες του Trump ταυτίζονται.
Κι ενώ, λοιπόν, πριν έναν σχεδόν χρόνο ο Kavanaugh απασχολούσε τον παγκόσμιο τύπο με τον πρότερο ανέντιμο frat-βίο του, ξεκίνησε η υλοποίηση της πολιτικής ατζέντας του Trump σχετικά με το δικαίωμα άμβλωσης σε παγκόσμιο επίπεδο. Στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ σήμερα υπάρχουν πέντε Δικαστές διορισμένοι από Ρεπουμπλικάνους Προέδρους και τέσσερις Δικαστές διορισμένοι από Δημοκρατικούς Προέδρους. Η συντηρητική σύνθεση του “Roberts Court” δεν θα είχε σημασία αφενός αν ο νόμος της Alabama δεν υπήρξε υπέρμετρα αυστηρός με κύριο στόχο να φτάσει στο Ανώτατο Δικαστήριο και να ανατραπεί η απόφαση Roe v. Wade και αφετέρου αν η pro-life εκστρατεία δεν είχε σχεδόν ταυτιστεί με το ίδιο το Ρεπουμπλικανικό κόμμα.
Σε αυτό το σημείο εντοπίζεται και το πρώτο πολιτικό πρόβλημα. Οι ΗΠΑ ανέκαθεν υπήρξαν πιο συντηρητικές συγκριτικά με άλλες δυτικές χώρες. Η απαγόρευση της άμβλωσης ωστόσο εν ονόματι του Θεού αντιβαίνει στην ίδια την πολιτική ταυτότητα της χώρας, την οποία οι Founding Fathers κατέγραψαν ως κοσμική (secular). Η δε ηγεμονική τάση των ΗΠΑ σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των πολυάριθμων συστημάτων και πακέτων χρηματοδότησης, είναι το δεύτερο πρόβλημα.
Η κυβέρνηση Trump δεν επανέφερε απλώς το Mexico City Policy αλλά το επέκτεινε σε ανησυχητικό βαθμό. Η Πολιτική του Μεξικό που ονομάστηκε και “Global Gag” (παγκόσμιο φίμωτρο) αρνείται τα ομοσπονδιακά κεφάλαια των ΗΠΑ σε κάθε οργανισμό που εμπλέκεται στην παροχή υπηρεσιών άμβλωσης στο εξωτερικό ή συμβουλεύει τις γυναίκες για αυτές.
Τον Μάρτιο, οι ΗΠΑ επέκτειναν το ζήτημα, αναφέροντας ότι κάθε οργάνωση που συμβουλεύει τις γυναίκες σχετικά με τις αμβλώσεις και χρησιμοποιεί χρήματα από άλλες πηγές – ακόμη και από τη δική της κυβέρνηση ή από δωρητή σε άλλη χώρα – δεν θα είναι πλέον επιλέξιμη για χρηματοδότηση από τις ΗΠΑ. Η νέα αυτή πολιτική ισχύει για όλες τις παγκόσμιες οργανώσεις υγείας, συμπεριλαμβανομένων και των ιδρυμάτων που αφορούν τον ιό HIV καθώς και τα φιλανθρωπικά ιδρύματα των παιδιών, τα οποία πρέπει να υπογράψουν τη δέσμευση, παράλληλα με τις κλινικές σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας.
Στην πράξη αυτή η πολιτική αποτελεί μηχανισμό εκφοβισμού που αγγίζει τα όρια του εξαναγκασμού ενώ ταυτόχρονα αυξάνει τα ποσοστά θνησιμότητας, καθώς προτιμώνται εναλλακτικές μέθοδοι άμβλωσης. Στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου το ποσοστό θνησιμότητας λόγω του ιού HIV παραμένει υψηλό και η γενική πρόσβαση στις ήδη μη επαρκείς εγκαταστάσεις υγείας είναι οικονομικά απρόσιτη για πολλούς, η επέκταση του Global Gag θα έχει καταστροφικές συνέπειες. Στον δυτικό κόσμο, και δη σε ευρωπαϊκές χώρες, η άνθηση των ακροδεξιών κινημάτων συμπίπτει με την υπογεννητικότητα της ηπείρου και την εισδοχή μεταναστευτικών ροών. Ο φόβος ισλαμοποίησης της Ευρώπης, εν όψει μάλιστα της έντονης αποσχιστικής τάσης που εκδηλώθηκε τα τελευταία έτη, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και μας υπενθυμίζει: η Γκιλιαντική δυστοπική ιστορία της Margaret Atwood απέχει από την πραγματικότητα όσο εμείς δεν ανάγουμε την κύηση σε ύψιστο θεόσταλτο αγαθό.
Καταληκτικά, θα σταθώ σε κάτι που ειπώθηκε στο podcast “Pod Save America”: Η απόφαση Roe v. Wade δεν ήταν νίκη per se αλλά συμβιβασμός [sic.]. Ο Trump σε tweet αντέτεινε ότι θεωρεί τον νόμο της Alabama υπερβολικό και δέχεται την άμβλωση σε περίπτωση βιασμού, αιμομιξία ή κινδύνου της μητέρας. Με την θέσπιση ενός υπερβολικού νόμου, οι συγκριτικά ηπιότεροι -πλην όμως, εξίσου υπερβολικοί- νόμοι κινδυνεύουν να αντιμετωπιστούν ως προοδευτικοί.
Η αλήθεια όμως παραμένει μία: Blessed are the “self-determined”, not the meek.
Ολοκλήρωσε το minor της στη δημιουργική γραφή με ειδικότητα στην ποίηση και τη συγγραφή λόγων και είναι τελειόφοιτη του double major “Law and Political Science”. Στο παρελθόν εργάστηκε για την Καναδική εταιρία λογοτεχνίας Wattpad ενώ δραστηριοποιείται στο χώρο του εθελοντισμού μέσω ομίλου Rotaract. Στον ελεύθερο χρόνο της συμμετέχει σε ακαδημαϊκά συνέδρια, ερευνητικά προγράμματα, ταξιδεύει και φυσικά γράφει.
