Της Αναστασίας Παπαδά,
Η Οκτωβριανή Επανάσταση αποτέλεσε ένα γεγονός- σταθμό, όχι μόνο για την Ρωσική Ιστορία, αλλά και για την Παγκόσμια Ιστορία γενικότερα. Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση από το 1917 έως το 1922 ξέσπασε Εμφύλιος Πόλεμος στη Ρωσία, μεταξύ του Ερυθρού Στρατού, δηλαδή εκείνων που υποστήριζαν τον Κομμουνισμό, και του Λευκού Στρατού, οι οποίοι ήταν αντικομμουνιστές. Στον Ρωσικό Εμφύλιο έλαβαν μέρος και οι Δυτικές Μεγάλες Δυνάμεις, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, στο πλευρό του Λευκού Στρατού, κάτι που όπως φάνηκε στοίχησε στην Ελλάδα, καθώς επικράτησε ο Ερυθρός Στρατός. Οι Σοβιετικοί αναμείχθηκαν στην Μικρασιατική Εκστρατεία και συνεπώς έπαιξαν κάποιο ρόλο στη Μικρασιατική Καταστροφή.
Η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου ήταν σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από τους Αγγλογάλλους και γι’ αυτό το λόγο ανέλαβε το βάρος της συμμετοχής στην στρατιωτική επέμβαση στην Ουκρανία και στη συνέχεια το ρόλο του «χωροφύλακα» στη Μικρά Ασία. Με αυτή του την υποστήριξη, ο γάλλος πρωθυπουργός Κλεμανσώ του υποσχέθηκε σε αντάλλαγμα να υποστηρίξει τις ελληνικές αξιώσεις Θράκη και στη Σμύρνη. Η εκστρατεία στην Ουκρανία κράτησε μόνο δύο μήνες και είχε οικτρό τέλος. Παράλληλα, η ελληνική κυβέρνηση δεν αναγνώρισε την επικράτηση των Κομμουνιστών στη Ρωσία.
Το όραμα των Ρώσων από τις αρχές του 18ου αιώνα ήταν να μετατραπεί η Μαύρη Θάλασσα σε Ρωσική λίμνη έτσι ώστε να μπορούν τα ρωσικά πλοία να διέρχονται τα Στενά των Δαρδεναλλίων προς το Αιγαίο και τη Μεσόγειο ελεύθερα. Με την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών το 1920 οι Ρώσοι ήταν δυσαρεστημένοι, καθώς προέβλεπε την ελεύθερη ναυσιπλοΐα όλων των πλοίων από το Αιγαίο προς τη Μαύρη Θάλασσα και το αντίστροφο. Έτσι, η Συνθήκη των Σεβρών μετέτρεπε τη Μαύρη Θάλασσα σε διεθνή λίμνη και έθετε σε κίνδυνο την ασφάλεια της Ρωσίας από το Νότο, πράγμα που δεν εξυπηρετούσε καθόλου τα συμφέροντά της.
Ο Βλαντιμίρ Λένιν είδε στο πρόσωπο του Κεμάλ Ατατούρκ τον γείτονα φίλο που θα βοηθούσε στην προώθηση των ρωσικών συμφερόντων στο Αιγαίο και τη Μαύρη Θάλασσα. Επιπλέον, οι Ρώσοι πίστευαν ότι μέσω του Κεμάλ θα εμπόδιζαν την περαιτέρω διείσδυση των Αγγλογάλων στην Ανατολή. Για το λόγο αυτό, το 1921, υπεγράφη η Συνθήκη της Μόσχας μεταξύ των Κομμουνιστών της Ρωσίας και των Νεότουρκων. Αξίζει να σημειωθεί ότι τη στιγμή που υπογράφηκε η συνθήκη ούτε οι Κομμουνιστές, ούτε οι Νεότουρκοι είχαν εδραιωθεί στην εξουσία. Οι Ρώσοι εκπρόσωποι συμφώνησαν ότι δεν αναγνωρίζουν τη Συνθήκη των Σεβρών και κήρυξαν άκυρες όλες τις συμφωνίες που είχαν υπογραφεί μεταξύ της τσαρικής κυβέρνησης και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Επιπλέον, οι Κομμουνιστές στήριξαν υλικά τους Νεότουρκους, προσφέροντάς τους πολεμοφόδια και χρυσό, με σκοπό να ισχυροποιήσουν τη θέση τους στην Τουρκία, εκδιώκοντας τους φιλοδυτικούς Έλληνες.
Αργότερα το 1921, υπογράφηκε και δεύτερη συμφωνία, η Συμφωνία του Καρς μεταξύ της Τουρκικής Προσωρινής Κυβέρνησης και της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία επικύρωσε, εκ νέου, τους όρους της προγενέστερης Συνθήκης της Μόσχας. Μεταξύ άλλων, η Συνθήκη όριζε και τα κοινά σύνορα μεταξύ της Τουρκίας και των τριών υπερκαυκάσιων δημοκρατιών της Σοβιετικής Ένωσης, της Αρμενίας, του Αζερμπαϊτζάν και της Γεωργίας.
Οι Σοβιετικοί πίστευαν ότι με το να βοηθήσουν τον Κεμάλ θα εγκαθίδρυαν και μια φιλο-σοβιετική κυβέρνηση, γι’ αυτό και προχώρησαν στη σύναψη των Συνθηκών και τον βοήθησαν υλικά. Η υλική βοήθεια της Σοβιετικής Ένωσης αποδείχθηκε μοιραία για την Μικρασιατική Εκστρατεία και συνετέλεσε αναπόφευκτα σε σημαντικό βαθμό στην τελική ήττα των ελληνικών στρατευμάτων και τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Πηγές:
- Δ.Ι. Λοΐζος, Οι Μεγάλες Δυνάμεις, η Μικρασιατική Καταστροφή και η Εγκατάσταση των Προσφύγων στην Ελλάδα (1920-1930), Αθήνα 1994
- Barbara Jelavich, History of the Balkans, Twentieth Century, Cambridge University Press 2009
- «Εκστρατεία στην Ουκρανία, Η ελληνική συμμετοχή στον ρωσικό εμφύλιο», Πόλεμος & Ιστορία, Τεύχος 210
