Της Πολυτίμης – Μαρίας Βιντζιλαίου,
Μια λέξη, χίλια συναισθήματα, πλούσιες εικόνες και μια αναδρομή στο πρόσφατο παρελθόν. Στη συνείδηση του περισσότερου κόσμου, το Μαρόκο φαντάζει σαν ένα από τα ανατολίτικα μαγικά εκείνα μέρη που ξεπηδούν από τις αφηγήσεις του Γκαλλάν Αντουάν, στις Χίλιες και Μία Νύχτες. Ταυτόχρονα όμως καλύπτεται και από την σκιά της διεθνούς πραγματικότητας που το θέλει να ανήκει στην ομάδα των κρατών του επονομαζόμενου Τρίτου Κόσμου. Η σημερινή πραγματικότητα του Μαρόκο βέβαια, παρότι συνδυάζει στοιχεία και των δύο παραπάνω αφηγήσεων, είναι αρκετά πιο περίπλοκη. Περπατώντας στα στενά της Μεδίνας στο Μαρακές , έρχεσαι αντιμέτωπος με πολλές αντιθέσεις. Όσο εξερευνάς το Κάσμπαχ, εκπλήσσεσαι από το σεβασμό των ντόπιων κατοίκων στους ξένους επισκέπτες αλλά και το πλήθος των διαφορετικών γλωσσών που ακούγονται καθώς διασχίζεις την πλατεία Τζαμάλ Ελ Φνα, τη μεγαλύτερη πλατεία της Αφρικανικής Ηπείρου!
Το Μαρόκο μοιράζεται αρκετά κοινά στοιχεία με τα υπόλοιπα αραβικά κράτη της Βόρειας Αφρικής όπως την αραβική διάλεκτο, την ισλαμική θρησκεία και το κοινό αποικιοκρατικό παρελθόν. Δεν φαίνεται όμως να μοιράστηκε και την κοινή μοίρα των ανελεύθερων καθεστώτων που επιβλήθηκαν στα περισσότερα αραβικά κράτη μετά την ανεξαρτησία τους. Η πορεία του Μαρόκο είναι απόλυτα συνδεδεμένη με τις απόψεις και τη λειτουργία του εκάστοτε μονάρχη της, ενώ από τo 1962 το πολίτευμα της χώρας είναι η συνταγματική μοναρχία. Έκτοτε το σύνταγμα έχει τροποποιηθεί έξι φορές χωρίς να μεταβληθεί ουσιαστικά η εξουσία του Βασιλιά ή να αλλάξει το status του πρωθυπουργού ο οποίος διορίζεται και συντονίζει απλώς τις δραστηριότητες των υπουργών. Η τελευταία αναθεώρηση του Συντάγματος πραγματοποιήθηκε το 2011, έπειτα από την ανάδυση της «Αραβικής Άνοιξης» που πυροδότησε κινητοποιήσεις και πολιτικές αλλαγές σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο.
Το κίνημα της 20ης Φεβρουαρίου ,που κατά βάση ενθάρρυνε τις κινητοποιήσεις των μαροκινών πολιτών, προβάλλοντας μια σειρά από αιτήματα εκδημοκρατισμού, κοινωνικοοικονομικής και κρατικής αναδιοργάνωσης, δεν δέχθηκε τελικά το νέο Σύνταγμα του Βασιλιά. Παρότι μέσω αυτού θεσπίστηκαν ορισμένες αλλαγές στην κρατική λειτουργία, τα βασικά ζητήματα δεν επιλύθηκαν. Κάποιες σημαντικές αλλαγές που έφερε το νέο Σύνταγμα ήταν μεταξύ άλλων η ενίσχυση του Κοινοβουλευτισμού και η υποστήριξη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με περισσότερες και μεγαλύτερες υποτροφίες για τους φοιτητές. Αυτές οι εντάσεις όμως δεν επηρέασαν της θέση της μοναρχίας που μοιάζει να μην αμφισβητείται από την συντριπτική πλειοψηφία των μαροκινών πολιτών. Παρά την σημαντική κοινωνικοοικονομική ανισότητα που επικρατεί, η μοναρχία επιδρά ως παράγοντας συσπείρωσης του μαροκινού λαού. Το γεγονός αυτό εξηγεί ως έναν βαθμό και τους λόγους που η Αραβική Άνοιξη επέδρασε ελάχιστα στη δομή του πολιτεύματος και τις εξουσίες του Βασιλιά όπως αυτές επαναπροσδιορίστηκαν στο νέο Σύνταγμα.
Βέβαια το Μαρόκο, παρά τις αναταραχές που έπληξαν τη Βόρεια Αφρική εξ αιτίας της Αραβικής Άνοιξης αλλά και την παγκόσμια οικονομική κρίση, υπήρξε το μόνο κράτος που σημείωσε αύξηση του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος του το 2011. Από τα συνολικά 55 κράτη της Αφρικής είναι η έκτη μεγαλύτερη οικονομία της Ηπείρου, ενώ σημειώνει ένα σχετικά σταθερό ρυθμό ανάπτυξης της τάξεως του 3-5% ετησίως. Ωστόσο σημαντικό μέρος του ΑΕΠ της χώρας προέρχεται από την αγροτική παραγωγή καθιστώντας, εν τέλει, αρκετά ευμετάβλητη την πορεία της οικονομίας. Μάλιστα επειδή το μεγαλύτερο μέρος των καλλιεργειών εξακολουθεί να γίνεται με παραδοσιακό τρόπο ,ο παράγοντας των καιρικών συνθηκών επιδρά καταλυτικά στην τελική απόδοση της οικονομίας. Ακόμη ισχυρός οικονομικός παράγοντας είναι και ο τουρισμός, η παρουσία του οποίου έχει μεταμορφώσει ολόκληρες περιοχές. Προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες του τουριστικού πληθυσμού που ενισχύεται διαρκώς, χρόνο με το χρόνο, πραγματοποιούνται εκτεταμένα έργα υποδομής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περιοχή του Μαρακές η οποία την τελευταία δεκαετία έχει επεκταθεί γύρω από την παλιά πόλη. Δημιουργώντας σύγχρονες, πολυτελείς συνοικίες δυτικού τύπου συνεπώς, το Μαρόκο επιδιώκει να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα της «φιλοξενίας» που προσφέρει.
Χάρη στις προοπτικές και την σταθερή αποδοτικότητα της, η μαροκινή οικονομία ανακηρύχθηκε από την Quantum Global ως η πιο ελκυστική αφρικανική χώρα στην προσέγγιση ξένων επενδύσεων. Παράλληλα από τις 190 οικονομίες της Παγκόσμιας Τράπεζας, το Μαρόκο τερμάτισε στην 60στη θέση για το 2019, ανεβαίνοντας 9 θέσεις σε σχέση με το 2018. Ο κατασκευαστικός τομέας φαίνεται να προσελκύει τις περισσότερες ξένες επενδύσεις ενώ και αρκετές εταιρίες υψηλής τεχνολογικής εξειδίκευσης (πχ αεροναυπηγικής) επιλέγουν όλο και περισσότερο τη χώρα για να εγκαταστήσουν τα εργοστάσια τους. Επίσης σημαντικός τομέας προσέλκυσης ξένων κεφαλαίων είναι και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με ιδιαίτερη έμφαση στην αξιοποίηση της ηλιακής και της αιολικής ενέργειας. Μάλιστα αυτή τη στιγμή πραγματοποιείται η μεγαλύτερη κατασκευή συλλογής και αξιοποίησης της ηλιακής ενέργειας παγκοσμίως. Άλλωστε μια από τις βασικές επιδιώξεις του Μαρόκο είναι να αποκτήσει μια σχετική ενεργειακή αυτονομία, δεδομένου του ότι το 95% των ενεργειακών του αναγκών καλύπτονται από εισαγωγές.
Τέλος, όσον αφορά την εξωτερική του εικόνα το Μαρόκο επιδεικνύει ηγετικές τάσεις μεταξύ των αραβικών κρατών της Αφρικής σε πολλά επίπεδα. Διατηρεί μια πολύ θετική στάση απέναντι στο ζήτημα αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, ενώ φιλοξένησε και την παγκόσμια διάσκεψη του ΟΗΕ το 2016. Μάλιστα ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η τοποθέτηση μετρητών παραγωγής ρύπων σε πολλά σημεία της πόλης του Μαρακές, γεγονός που αποδεικνύει την περιβαλλοντική συνείδηση που καλλιεργείτε ιδιαιτέρως τα τελευταία χρόνια στη χώρα. Όμως το Μαρόκο επιδιώκει να ηγηθεί και πνευματικά-θρησκευτικά στα πλαίσια προώθησης μιας πιο μετριοπαθούς μορφής του Ισλάμ. Προκειμένου μάλιστα να επιτευχθεί ο παραπάνω στόχος, ο Βασιλιάς Μοχάμεντ ο 6ος ίδρυσε το 2015 ένα νέο Ινστιτούτο εκπαίδευσης ιμάμηδων και πνευματικών δασκάλων του Ισλάμ. Χορηγώντας υποτροφίες προσελκύει εκπαιδευόμενους από όλο τον αραβικό κόσμο και κάποτε και από την Ευρώπη. Όσον αφορά τη Δύση, το βασίλειο διατηρεί άψογες σχέσεις με τους ευρωπαίους και τους αμερικανούς εταίρους του έχοντας υπογράψει αρκετές διμερείς συμφωνίες συνεργασίας και φιλίας. Συνεπώς το Μαρόκο είναι πολλά παραπάνω από έναν εξωτικό τουριστικό προορισμό ή μια ακόμη χώρα του Τρίτου Κόσμου. Παρά τις εγγενείς αδυναμίες που αντιμετωπίζει είναι μια περιφερειακή δύναμη που αποδεικνύει τη σταθερότητα της και μια αναδυόμενη οικονομία με υποσχόμενο μέλλον στα πλαίσια της διεθνούς πραγματικότητας.
Η Πολυτίμη-Μαρία Βιντσιλαίου είναι απόφοιτη του τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με κατεύθυνση τις Διεθνείς Σχέσεις και μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο πρόγραμμα «Οικονομικά και Δίκαιο στις ενεργειακές αγορές» του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει συμμετάσχει σε αρκετές προσομοιώσεις και διεθνή συνέδρια, με διακρίσεις, ενώ έχει υπάρξει μέλος ερευνητικών ομάδων που δραστηριοποιούνται στη μελέτη της διεθνούς πολιτικής και οικονομίας.
