Του Γιώργου Ναθαναήλ,
Τα γνωρίσματα των αντιπάλων
Αρχικά, ο ελληνιστικός κόσμος, ένα δημιούργημα της αυτοκρατορίας του Αλεξάνδρου Γ’, είχε φτάσει σε τέλμα από τις συνεχείς συγκρούσεις μεταξύ των διαδόχων του μακεδόνα βασιλιά. Ο κόσμος αυτός όντας εξαντλημένος, έγινε ευάλωτος, αρχικά, στην εξωτερική πολιτική τής Ρώμης και, στη συνέχεια, στα ίδια της τα όπλα. Η Ρώμη ως δύναμη θα χαρακτηριζόταν ως μια κοινωνία στρατοκρατική στην οποία κύριο ρόλο είχαν οι αριστοκράτες. Οι τελευταίοι ισχυροποιούνταν από τα κατορθώματά τους στο πεδίο της μάχης. Ερμηνεύοντας τις συμφωνίες των πρώτων συγκρούσεων οι Ρωμαίοι δεν είχαν πρόθεση εξ αρχής να προσαρτήσουν εδάφη στην Ανατολή. Το μόνο που ήθελαν ήταν λάφυρα περιοχών που είχαν πρόσφατα πλουτίσει (Μακεδονία). Ενδεχομένως αυτή η απροθυμία για άμεση προσάρτηση να οφείλεται στο ότι δεν είχαν ξεκαθαρίσει τα πράγματα στα δυτικά τής Ρώμης. Ακόμα δεν είχε εξαλειφθεί ο καρχηδονιακός κίνδυνος. Ας δούμε όμως σιγά σιγά τα γεγονότα, μιας και η πολυδιάσπαση του ελληνιστικού κόσμου δεν μας επιτρέπει τη γρήγορη και συνάμα επιπόλαια ανάγνωσή τους, που οδήγησαν στο να έχει η Ρώμη το πάνω χέρι στην Ελλάδα.
Οι πρώτες επιχειρήσεις στην Ιλλυρία
Το 229 οι Ρωμαίοι για πρώτη φορά θα περάσουν την Αδριατική και θα επιχειρήσουν στη Βαλκανική χερσόνησο. Στόχος ήταν το βασίλειο της Τεύτας. Τα πλοία του βασιλείου ήταν μικρά κι ευκίνητα, πράγμα που τα καθιστούσε ιδανικά για λεηλασίες άλλων παραθαλάσσιων περιοχών. Έτσι, οι επιδρομές στα παράλια της Αδριατικής οδήγησαν σε οικονομική ζημία πολλούς Ιταλούς εμπόρους. Οι τελευταίοι ζήτησαν την προστασία της Ρώμης, η οποία έστειλε πρεσβευτική αποστολή στην Τεύτα. Η πρεσβεία ανάγκασε τη βασίλισσα να απελευθερώσει μία σειρά από θέσεις (Κέρκυρα, Επίδαμνο κι Απολλώνια) και να περιορίσει τις κινήσεις του στόλου της. Οι Ρωμαίοι έθεσαν το Δημήτριο από τη Φάρο να ελέγχει τους Ιλλυριούς. Ωστόσο, δέκα χρόνια αργότερα (219) οι Ρωμαίοι θα επανέλθουν στην Ιλλυρία. Αυτήν τη φορά τιμωρούν το Δημήτριο γιατί οδήγησε δεκάδες πλοία στις ακτές της Μεσσηνίας και στις Κυκλάδες για να τις λεηλατήσουν. Κάπως έτσι η Ιλλυρία έγινε προτεκτοράτο της Ρώμης. Οι Ρωμαίοι βρίσκονταν με το ένα πόδι στην ιταλική χερσόνησο και με το άλλο στη βαλκανική, έτοιμοι να αντιμετωπίσουν κάθε πρόκληση.
Ωστόσο, αυτό που θα ήθελα να αναφέρω είναι πως Ρωμαίοι και Έλληνες βρίσκονται σε επαφή εδώ και χρόνια, αλλά με το πέρας των παραπάνω αναφερόμενων εκστρατειών, θα αποκτήσουν σύνορα. Οι πολιτισμικές επιρροές ήταν πολλές ερχόμενες τόσο μέσω της Καμπανίας (περιοχή νότια της Ρώμης) όσο και μέσω της Ετρουρίας. Όμως, οι Ρωμαίοι κατάφεραν να κρατήσουν εκείνα τα στοιχεία που τους έκαναν να δείχνουν ξένοι στα μάτια των Ελλήνων αν κι είχαν πάρει ήδη ό,τι τους ήταν χρήσιμο. Επίσης, τα ρωμαϊκά και τα ελληνικά ξίφη είχαν συγκρουστεί ήδη από το 280 έως το 275, αφού ο Πύρρος, βασιλιάς της Ηπείρου, προσπάθησε να εισβάλει στην Ιταλία και να επιβάλλει την κυριαρχία του. Διαπιστώνουμε, λοιπόν, πως Έλληνες και Ρωμαίοι γνωρίζονταν καλά από πιο παλιά, μόνο που τώρα το σκηνικό είχε αλλάξει κατά πολύ…
Α’ Μακεδονικός πόλεμος: σκέλος του Β’ Καρχηδονιακού πολέμου;
Το 218 ξεκινά ο Β’ Καρχηδονιακός πόλεμος που θα το χαρακτηρίζαμε ως την πιο σκληρή πρόκληση για τη Ρώμη και τους συμμάχους της. Μετά από μια σειρά ηττών οι Ρωμαίοι βρίσκονταν σε δεινή θέση. Στα ανατολικά το μακεδονικό βασίλειο υπό το Φίλιππο Ε΄, ο οποίος έχει σύμβουλο το Δημήτριο από τη Φάρο, αποφασίζει, μετά από παρακίνηση του τελευταίου, να επεκταθεί στην Ιλλυρία. Ο βασιλιάς συμμαχεί με τον Αννίβα πράγμα που γίνεται γνωστό στη Ρώμη. Η τελευταία θα αντιδράσει αμέσως προβαίνοντας σε διπλωματικές κινήσεις. Συμμαχεί με τους Αιτωλούς, οι οποίοι θα χτυπούσαν το μακεδονικό βασίλειο στο μαλακό του υπογάστριο καθώς και με τον Άτταλο Α’, βασιλιά τής Περγάμου και παραδοσιακό σύμμαχο της Ρώμης από ‘δω και πέρα.
Οι Ρωμαίοι θα κρατούσαν όλα τα λάφυρα κι οι πόλεις που θα καταλαμβάνονταν θα περνούσαν στους Αιτωλούς. Οι τελευταίοι ανέλαβαν το χερσαίο κομμάτι των επιχειρήσεων, ενώ οι Ρωμαίοι συνέβαλαν με το στόλο τους, αφού τα χέρια τους ήταν δεμένα λόγω της παρουσίας του Αννίβα στην Ιταλία. Ο πόλεμος ξεκίνησε το 212 και τελείωσε το 205. Ο Φίλιππος αποδείχθηκε πολύ ικανός κι ανάγκασε τους Αιτωλούς να συνθηκολογήσουν (206) με δυσμενείς γι’ αυτούς όρους. Παρέδωσαν τις κτήσεις τους στη Θεσσαλία. Τέλος, οι Ρωμαίοι συνθηκολόγησαν με το Φίλιππο έναν χρόνο αργότερα στη Φοινίκη, πρωτεύουσα του κοινού τής Ηπείρου, επιβεβαιώνοντας την κατάκτηση της Ατιντανίας.
Οὐαὶ τοῖς ἡττημένοις: μια ρωμαϊκή εκδοχή
Το 200 θα ξεκινήσει μια νέα σύγκρουση ανάμεσα στους Μακεδόνες και στους Ρωμαίους. Πλέον η Ρώμη είχε απαλλαχθεί από τον Αννίβα και το βλέμμα της ήταν στραμμένο στην Ανατολή. Ο Φίλιππος είχε πολλές φιλοδοξίες αναλογιζόμενος το μεγαλείο της Μακεδονίας παλιότερα. Δυτικά δεν μπορούσε να επεκταθεί λόγω της ειρήνης της Φοινίκης οπότε στράφηκε ανατολικά. Αναπτύχθηκε σε όλο το βορειοανατολικό Αιγαίο έως τα Στενά. Απειλούσε μαζί με τον Αντίοχο την ύπαρξη των κτίσεων των Πτολεμαίων,έξω από την Αίγυπτο, οι οποίοι είχαν αρκετά καλές σχέσεις με τη Ρώμη. Απειλούσε, επίσης, τη Ρόδο και την Πέργαμο. Έτσι, οι Ρωμαίοι συνασπίστηκαν με τους Αιτωλούς, τους Αχαιούς, τους Ροδίους και το βασίλειο της Περγάμου. Η καθοριστική μάχη δόθηκε το 197 στις Κυνός Κεφαλές. Οι Μακεδόνες ηττήθηκαν από το Φλαμινίνο και τα στρατεύματά του κι υποχρεώθηκαν να περιοριστούν στα εδάφη της Μακεδονίας. Το σημαντικό γεγονός, ωστόσο, είναι η ανακοίνωση του Φλαμινίνου στα Ίσθμια, ότι οι ελληνικές πόλεις θα ήταν ελεύθερες, αυτόνομες, αφορολόγητες και αφρούρητες. Ίσως περισσότερο θα ταίριαζε ένα «αλίμονο στους ηττημένους», αφού από εδώ ξεκινά η κυριαρχία της Ρώμης στην Ελλάδα.
Κλείνοντας αυτό το άρθρο πρέπει να πούμε πως από τις συμμαχίες που σχηματίζονται, βλέπουμε πως οι Έλληνες δε συνασπίζονται και,ως γνωστόν, όπου δεν υπάρχει ενότητα δεν υπάρχει και νίκη!
ΠΗΓΕΣ
Frank W. Walbank, Ο ελληνιστικός κόσμος
Francois Lefevre, Ιστορία του αρχαίου ελληνικού κόσμου
Γεννημένος το 1999 και μεγαλωμένος στη Βέροια. Απόφοιτος Γενικού Ενιαίου Λυκείου. Είναι φοιτητής του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ. Αρθρογραφεί για την αρχαιότητα, ελληνική και ρωμαϊκή, την μεσαιωνική και βυζαντινή Ιστορία και διετέλεσε αρχισυντάκτης στην ομώνυμη κατηγορία του OffLine Post για έξι μήνες (Ιούλιος-Δεκέμβριος 2019).
