Του Αντώνη Αλβέρτου,
«Σε έναν κόσμο που κατακλύζεται από ασύνδετες πληροφορίες, η διαύγεια είναι δύναμη.» Έτσι ξεκινάει το βιβλίο του «21 μαθήματα για τον 21ο αιώνα» ο ιστορικός και καθηγητής Yuval Noah Harari. Το ολοκλήρωσα προσφάτως το βιβλίο και το προτείνω ανεπιφύλακτα. Βλέπετε, εμείς οι νέοι Έλληνες, κληθήκαμε να δημιουργήσουμε, μα πρωτίστως να επιβιώσουμε: (α) σε έναν πολυσύνθετο, οριακά ακατάληπτο Δυτικό Κόσμο, όπου η σύγκρουση, ως λύση στα προβλήματά μας, νοείται οίκοθεν, (β) σε έναν πλανήτη-πραγματικό κοσμικό δώρο, τον οποίο δεν αντιμετωπίζουμε με τη δέουσα αγάπη, και ο οποίος μας στέλνει πλέον σαφή έκκληση για μια πιο βιώσιμη αντιμετώπιση, (γ) και σε ένα σύμπαν -μάλλον ένα το πλήθος, και μάλλον βρεφικής ακόμη ηλικίας- του οποίου την σύσταση αγνοούμε κατά ένα γενναίο 95%. Όλη αυτή η πολυπλοκότητα, εκτός από πληθώρα κοινωνικών κινημάτων και ερευνητικών προγραμμάτων, γεννάει μοιραία και τα hashtags-σύμβολα της γενιάς των Millennials, της δικής μας γενιάς δηλαδή, διαμορφώνοντας σε μεγάλο βαθμό την καθημερινότητα και πολλές αποφάσεις μας: #motivation, #entrepreneurship, #travel, #impact, #success. Είμαστε μια γενιά που αφιερώνει πολλή ενέργεια στην αναζήτηση νοήματος και θέλουμε -ανεξάρτητα από λανθάνοντες ψυχολογικούς μηχανισμούς- να αφήσουμε κάτι αξιόλογο πίσω μας. Δεν μου αρέσει να είμαι υπέρμετρα ιδεαλιστής, αλλά ούτε και κυνικός ρεαλιστής. Κάτι ενδιάμεσο. Επιλέγω να αισιοδοξώ για το μέλλον, και να νιώθω ότι η συνεισφορά μου ενώνεται με άλλες συνεισφορές παγκόσμια, που κάνουν την πολυπλοκότητα να αίρεται, και τον κόσμο να γίνεται ένα πιο όμορφο μέρος.
Είμαι ο Αντώνης, 25 ετών, Πολιτικός Μηχανικός, απόφοιτος ΕΜΠ, και στην παρούσα φάση θα με βρείτε στο Austin του Τέξας. Αυτόν τον καιρό κάνω έρευνα στο πεδίο της Γεωτεχνικής και Περιβαλλοντικής Μηχανικής, ταξιδεύω στην Αμερική, και παίζω κιθάρα στα πλαίσια μιας ερασιτεχνικής ρεμπέτικης μπάντας που έχουμε συστήσει εδώ. Προσωπικά, το Austin το είχα απλώς ακουστά μέχρι να ταξιδέψω και να εγκατασταθώ, τέλη καλοκαιριού του 2017, για το διετούς διάρκειας Μεταπτυχιακό στο εδώ πανεπιστήμιο, The University of Texas at Austin (UT), αλλά όπως συνειδητοποίησα στην πορεία, πολλές εκφάνσεις, εικόνες, πρακτικές των ΗΠΑ τις είχα στρεβλωμένες στο μυαλό μου. Και να φανταστείτε πολλοί φίλοι, με πολυετή παραμονή και δραστηριοποίηση στην Αμερική, με συμβουλεύουν ότι δεν έχω δει ακόμη τίποτε. Τείνω να τους πιστεύω πλήρως. Ας δούμε όμως τα πράγματα σε μια γραμμική αλληλουχία γεγονότων.
Νομίζω ότι ήξερα ότι θέλω να γίνω Πολιτικός Μηχανικός από μικρό παιδί. Όλοι μας, ως αποτέλεσμα των παιδικών μας ερεθισμάτων και παραστάσεων, κατασκευάζουμε έναν κόσμο αξιών και προτεραιοτήτων, μια πρώτη ύλη, ένα αθώο και ειλικρινές bias. Δουλεύουμε, ασυνείδητα, πιο σκληρά και πειθαρχημένα, όταν πρόκειται γι’ αυτόν τον κόσμο, γιατί απολαμβάνουμε γνήσια τους καρπούς του, και στο τέλος, αν είμαστε τυχεροί, αφιερώνουμε ένα σημαντικό μέρος της ενήλικης ζωής μας σε εργασία άμεσα συσχετισμένη με τον κόσμο αυτό. Κάποιοι δυσκολεύονται να προεκβάλουν αυτή την προδιάθεση στις σύγχρονες επιλογές εργασίας, ελλείψει των τελευταίων, οπότε τις δημιουργούν οι ίδιοι, ενώ υπάρχουν και οι «multi-potentialite» χαρακτήρες (όρος της career coach και TED speaker Emilie Wapnick), των οποίων η ευτυχία έγκειται στη διοχέτευση της ενέργειάς τους σε διαφορετικές δραστηριότητες, σε διαφορετικές φάσεις της ζωής τους.
Θυμάμαι να φτιάχνω κατασκευές από κάθε λογής υλικά, και να τις περιεργάζομαι με τις ώρες, να σχεδιάζω κατόψεις κτιρίων στο Γυμνάσιο, και να τριγυρίζω στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας, ή σε κάποια κεντροευρωπαϊκή πόλη -ταξίδι με τους γονείς μου-, και να μαγεύομαι από τον σχεδιασμό και την επιβλητικότητα, αλλά και την απλότητα κτιρίων και έργων υποδομής. Η σχολική επίσκεψη στο γραφείο του αρχιτέκτονα Αλέξανδρου Τομπάζη, μελετητή του κτιριακού συγκροτήματος του Πρότυπου Γυμνασίου και Λυκείου Ευαγγελικής Σχολής Νέας Σμύρνης, όπου και φοίτησα, ήταν μια εμπειρία αρκετά καθοριστική. Αν δεν ήταν για την αγάπη μου για τις Θετικές Επιστήμες και την συμμετοχή μου σε διαγωνισμούς και σεμινάρια της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρίας (χάλκινο βραβείο στην τελική πανελλήνια φάση, Γ’ Γυμνασίου), της Ευρωπαϊκής Ολυμπιάδας Επιστημών (4η θέση στην τελική πανελλήνια φάση, Β’ Λυκείου), της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών (πρώτο βραβείο στην α’ πανελλήνια φάση, Γ’ Λυκείου), και του ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος, ίσως και να είχα ακολουθήσει τον δρόμο του Αρχιτέκτονα. Ένα αστείο γεγονός είναι ότι η έρευνα που κάνω στο Τέξας περιέχει σε υψηλό ποσοστό Οργανική Χημεία, την οποία μελέτησα κατά κύριο λόγο ως μαθητής Λυκείου, παρά ως φοιτητής ΕΜΠ. Εν γένει, το αντικείμενο του Πολιτικού Μηχανικού, όπως και αρκετών άλλων ειδικοτήτων μηχανικού, είναι πολυσχιδές, εντόνως διεπιστημονικό και σε περιόδους εσωτερικής κρίσης αναζητά ερευνητικές ευκαιρίες σε γειτονικούς κλάδους. Μάθε τέχνη κι άσ’ τηνε…
Οι σπουδές στη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ, συνολικά ως εκπαιδευτική, αλλά και φοιτητική εμπειρία, θα μου μείνουν αξέχαστες. Υπάρχουν δύο, θα έλεγα, δόγματα για την δουλειά. Πρώτο είναι το “hard work pays off”, και δεύτερο το “work smarter, not harder”. Παρότι το νόημά τους είναι καταρχήν αντιθετικό, εντοπίζω μια αλληλοσυμπλήρωση: αν δεχτούμε ότι ο δρόμος προς την κορυφή είναι δύσβατος και εξαιρετικά χρονοβόρος -γι’ αυτό και πρέπει να αντιλαμβανόμαστε την πραγμάτωση οποιασδήποτε φιλοδοξίας, ατομικής ή συλλογικής, ως έναν μαραθώνιο παρά ως ένα sprint- είναι αυτονόητο ότι θα κοπιάσουμε, άρα αξίζει να διαχειριστούμε το πνευματικό δυναμικό και τους πόρους μας, με σύνεση, με προσεκτικό προγραμματισμό που αξιολογεί και ιεραρχεί τα θέλω μας, με παρατηρητικότητα και ανατροφοδότηση των μοντέλων μας με νέες εμπειρίες και δεδομένα, αλλά και χωρίς να λογοκρίνουμε τα πάθη και τις ορμές μας, χωρίς να αποκλείουμε στρατηγικές κινήσεις υψηλής διακινδύνευσης. Αλίμονο αν καταλήξουμε να είμαστε ανειλικρινείς με τους ίδιους μας τους εαυτούς, αν ζητήσουμε στο πιο τρελό όνειρο να απολογηθεί στην πιο κοινότυπη πραγματικότητα. Μέτρον ἄριστον. Παρότι πιστεύω στην αριστεία, και στη σκληρή δουλειά -κατά περίπτωση ακόμη και εις βάρος της προσωπικής ζωής-, είμαι πλέον πεπεισμένος ότι τα φοιτητικά μου χρόνια λειτούργησαν ως ένα επιτυχές σκαλοπάτι για την μετέπειτα πορεία μου στην Αμερική, για την ισορροπία που είχαν ανάμεσα στη μελέτη, τη δουλειά, την πνευματική αναζήτηση μέσα από βιβλία, ταινίες, και φιλοσοφικές μεταμεσονύκτιες συζητήσεις μέσα στην αγκαλιά μιας απαλής καλοκαιρινής νύχτας, την καλλιτεχνική δημιουργία, τη διασκέδαση, και τη χαλάρωση.
Μια δυνατή εμπειρία στα χρόνια του ΕΜΠ ήταν το ταξίδι μου στην Βαρσοβία για τον πανευρωπαϊκό διαγωνισμό EBEC: European BEST Engineering Competition. Η έκθεσή μου, για πρώτη φορά, σε ένα τόσο φιλόξενο και ανοιχτό περιβάλλον νέων Ευρωπαίων μηχανικών έθεσε τις βάσεις για μια αρχή που με ακολουθεί μέχρι και σήμερα: τα παγκόσμια προβλήματα, από την άνοδο της θερμοκρασίας, την εκτεταμένη περιβαλλοντική ρύπανση, και την απομύζηση των ενεργειακών πόρων, μέχρι την τρομοκρατία και την κρίση της φιλελεύθερης δημοκρατίας, απαιτούν παγκόσμια συνεννόηση και παγκόσμιες λύσεις. Εξίσου δυνατές εμπειρίες αποτέλεσαν οι δύο εκπαιδευτικές εκδρομές του ΕΜΠ, το 2015 στην Βόρεια Ιταλία και την Γαλλική Ριβιέρα σε Τεχνικά Έργα με έμφαση σε περιστατικά κλασικών αστοχιών (περιπτώσεων δηλαδή που το τεχνικό έργο, φράγμα, σήραγγα, αυτοκινητόδρομος αδυνάτισε να εξυπηρετήσει τον σκοπό για τον οποίο κατασκευάστηκε), και το 2016 στο Κόμπε και την Οσάκα της Ιαπωνίας. Στην Ιαπωνία, συνοδευόμενοι από «επίλεκτη» ομάδα καθηγητών από το ΕΜΠ και το ETH της Ελβετίας, περιηγηθήκαμε σε τεχνικά έργα-κολοσσούς της ασύλληπτης ιαπωνικής σεισμικής μηχανικής, μελετήσαμε κατασκευές που είχαν αποκατασταθεί μετά από έναν εξαιρετικά καταστροφικό σεισμό στην περιοχή το 1995, που κόστισε τη ζωή σε περισσότερους από 6,000 ανθρώπους, και το κυριότερο, αντιληφθήκαμε τα μεγέθη, τόσο του σεισμού και λοιπών φυσικών καταστροφών που αδιαλείπτως αποτελούν κινδύνους για έργα υποδομής, όσο και των ίδιων των έργων. Το μικρόβιο είχε πλέον μπει. Έπρεπε να μελετήσω κάποια πτυχή του σεισμού, έπρεπε να σπουδάσω στο εξωτερικό, έπρεπε να εμπλουτίσω την τεχνική μου φαρέτρα, επισκεπτόμενος έργα σε όλον τον κόσμο.
Από το καλοκαίρι του 2016 και μετά, και αφού είχα συλλέξει προσεκτικά τις παραπάνω εμπειρίες, η ζωή μου επιταχύνθηκε. Εκπόνησα τη διπλωματική μου εργασία μελετώντας την επίδραση της κατακόρυφης σεισμικής συνιστώσας σε κτιριακά έργα, μελέτησα το πρόγραμμα σπουδών, τις δυνατότητες χρηματοδότησης, την παγκόσμια κατάταξη, την τοποθεσία, και τα πρόσωπα όλων των μεγάλων πανεπιστημίων ανά την υφήλιο, αποφάσισα να επικεντρωθώ στα αμερικάνικα ιδρύματα, και ετοίμασα τις αιτήσεις μου. Η Αμερική ήταν από τις πιο φυσικές επιλογές που έχω κάνει ποτέ, λόγω της συναναστροφής μου με καθηγητές-απόφοιτους κορυφαίων αμερικάνικων ιδρυμάτων στο ΕΜΠ (είχε κάτι το πιο συστηματικό και θεμελιώδες η εκπαιδευτική τους προσέγγιση), των ερευνητικών δυνατοτήτων που μου έδινε, και της ανταγωνιστικής της οικονομίας, που έχει ως συνέπεια τόσο η εργασία όσο και η έρευνα να είναι σε πρώτο πλάνο και να αμείβονται. Όταν με δέχτηκε το UT για μεταπτυχιακό με υποτροφία ήμουν στο σπίτι του κολλητού μου και από τη χαρά μου του κέρασα το ντελίβερι!
Το ταξίδι στην Αμερική, ο αποχωρισμός, και οι πρώτοι μήνες ήταν από τα πιο δύσκολα πράγματα που έχω διαχειριστεί στη ζωή μου. Κυρίως, γιατί έφευγα για πρώτη φορά από το πατρικό μου, και αντί να πάω στην Πάτρα ή την Θεσσαλονίκη πήγαινα στο Τέξας. Η καλοσύνη των ανθρώπων στο Austin, η φυσική ομορφιά της πόλης, το ασύγκριτα υψηλό ποσοστό νέων ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων φοιτητών και νέων επαγγελματιών, και φυσικά η διαρκής υποστήριξη από τους δικούς μου, με βοήθησαν να ανακτώ την ψυχραιμία μου και να επικεντρώνομαι στον σκοπό μου, όταν επέτρεπα σε αδυναμίες του ψυχισμού μου να με αποπροσανατολίζουν. Σύντομα έκανα φίλους, και η διαρκής ενασχόληση με τα μαθήματα, την έρευνα, και το εργαστήριο μου επέτρεπαν να «ξεχνιέμαι». Το πρώτο road trip στις πολιτείες του New Mexico και του Colorado με Έλληνες φίλους (και νυν-συγκατοίκους!) και 1000mods στα ηχεία μας, το πρώτο μου παγκόσμιο συνέδριο Γεωτεχνικής Μηχανικής στη Philadelphia, η επανασύνδεση με τους γονείς μου στη Νέα Υόρκη πέρσι τον Μάιο, ήταν στιγμές που δικαίωσαν την επιλογή να έρθω τόσο μακριά.
Σε μια πρόσφατη συζήτηση με έναν καθηγητή του UT, συνειδητοποίησα ότι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για έναν νέο να συνεισφέρει κοινωνικά, δηλαδή να βελτιώσει τη ζωή των ανθρώπων -όπως διάβασα σε ένα προηγούμενο #Overcome, και φυσικά συμφωνώ απολύτως-, είναι να βελτιστοποιήσει μια πρακτική στο πεδίο ενασχόλησής του. Για παράδειγμα, εγώ αυτή τη στιγμή μελετάω -σε εργαστηριακό στάδιο- καινοτόμες μεθόδους in situ αποκατάστασης ρυπασμένων χώρων από μια νέα οικογένεια ανθρωπογενών χημικών, που χρησιμοποιούνταν ανεξέλεγκτα από το 1950, και εκτιμάται ότι άνω των 100 εκατομμυρίων Αμερικάνοι έχουν εκτεθεί σε αυτά. Είμαι βέβαιος ότι το #impact μου θα είναι σημαντικά μεγαλύτερο αν καταφέρω, στα πλαίσια του ερευνητικού προγράμματος που δουλεύω, να αναπτύξω μια τέτοια, οικονομικά βιώσιμη ή και ανταγωνιστική μέθοδο, από το να αγγίζω πολλά έργα μαζί, αλλά σε επίπεδο επιφανειακό. Φυσικά, η συνεργασία, η ευγένεια, ο αμοιβαίος σεβασμός, και ομαλή η διάδοση και διαχείριση της πληροφορίας είναι προϋποθέσεις για να λειτουργήσει κάτι τέτοιο. Συνοψίζοντας, βλέπω την έρευνα και την εξειδίκευση ως απαραίτητα εργαλεία μιας υγιούς και διαρκώς εξελισσόμενης κοινωνίας, που σε καμία περίπτωση δεν είναι από μόνα τους επαρκή. Η κριτική ενημέρωση, η αναζήτηση του βαθύτερου νοήματος παγκόσμιων γεγονότων, και πρωτίστως η εκπαίδευση των νέων μελών της κοινωνίας είναι καυτά ζητήματα, και πολύ βάρος θα πρέπει να τοποθετείται σε αυτά.
Ποια είναι η κατάσταση του συγκεκριμένου κλάδου στην Ελλάδα όσον αφορά το ενδιαφέρον, την χρηματοδότηση, την έρευνα κ.λπ.; Θα μπορούσε να είναι καλύτερα και πως; Τι θα πρότεινες σε έναν νέο που αγαπάει τον συγκεκριμένο κλάδο και επιδιώκει να αναδειχθεί/ξεχωρίσει/καταφέρει κάτι παραπάνω;
Σε παγκόσμια κλίμακα,ο κλάδος των Πολιτικών Μηχανικών είναι δεν είναι σίγουρα σε ερευνητική άνθηση, τουναντίον, χωρίς όμως αυτό να απειλεί το επάγγελμα στο άμεσο μέλλον. Πάντα θα χρειαζόμαστε έργα υποδομής, και μιλώντας συγκεκριμένα για της ειδίκευσή μου, αυτή του Γεωτεχνικού Μηχανικού, πάντα θα φέρνουμε βαρύ εξοπλισμό για τη θεμελίωση ενός ουρανοξύστη, την κατασκευή ενός φράγματος, τη διάνοιξη μιας σήραγγας. Στην Ελλάδα, η κρίση του Πολιτικού Μηχανικού είναι πολύ εντονότερη, και αναφέρομαι κυρίως στην εξάσκηση του επαγγέλματος, παρά στην πιο ακαδημαϊκή-ερευνητική σκοπιά του, και έχω αμέτρητους φίλους που αυτή τη στιγμή είναι στην Ευρώπη και την Αμερική, και είτε κάνουν μεταπτυχιακές σπουδές, είτε εργάζονται. Η ραγδαία πτώση των βάσεων για σχολές ΑΕΙ Πολιτικών Μηχανικών είναι μια ακόμη ένδειξη, ενώ και οι ερευνητικές πρωτοβουλίες δε δείχνουν άνοδο. Το μέγεθος του brain drain μηχανικών για την Ελλάδα πρέπει να μας ανησυχεί, και είναι χρέος μας να αναζητήσουμε λύσεις για να το περιορίσουμε.
Παρότι η επιλογή για σπουδές και -πιο μόνιμη- δραστηριοποίηση στο εξωτερικό είναι άκρως επαινετή από παγκόσμια, και καθαρά ηθική, σκοπιά, αν εστιάσουμε στην Ελλάδα είναι ξεκάθαρο ότι πρέπει να δώσουμε στους νέους ανθρώπους κίνητρο να μείνουν και να δραστηριοποιηθούν τοπικά. Άμεση σύνδεση των πολυτεχνικών σχολών με την αγορά εργασίας και ενθάρρυνση της έρευνας, αλλά και διαφάνεια και ευγένεια στην καθημερινή μας ζωή (όπως προείπα επιλέγω να είμαι αισιόδοξος, και ένα από τα βασικότερα μαθήματα που έχω πάρει από την Αμερική είναι ότι ηγείται κανείς με το έμπρακτο παράδειγμά του), είναι κάποια πρώτα βήματα. Η αποδοτική δουλειά πάντοτε θα επιβραβεύεται, και η συμβουλή μου στα νέα παιδιά που θέλουν να ακολουθήσουν τον κλάδο του Πολιτικού Μηχανικού είναι να το κάνουν, εφόσον το αγαπούν, προσμετρώντας στο μοντέλο της απόφασής τους την σκληρή ελληνική πραγματικότητα και το σενάριο του εξωτερικού, την ύψιστη ικανοποίηση που δίνει η κατασκευή ενός έργου με βασικό γνώμονα την ανθρώπινη ασφάλεια, τις αμέτρητες ευκαιρίες που γεννάνε ήδη ο Ενεργειακός Τομέας και η Ψηφιακή Εποχή, και την πλέον παγκόσμια και βιώσιμη συνείδηση που καλούμαστε να καλλιεργήσουμε.
