Του Γιώργου Ναθαναήλ,
Το τέλος της σπαρτιατικής ηγεμονίας
Μετά το τέλος του Κορινθιακού πολέμου, η Σπάρτη είχε φτάσει στα όριά της. Γενικά, η Σπάρτη φαινόταν πως ήταν ικανή να κατέχει την ηγεμονία στην Ελλάδα, αλλά όχι για πολλά χρόνια. Αυτή η μικρή διάρκεια οφείλεται σίγουρα στο μικρό αριθμό Σπαρτιατών πολιτών, με αποτέλεσμα να παραγκωνίζονται, αφού οι τάξεις των νεοδαμωδών και των υπομειόνων άρχισαν να παίζουν καθοριστικό ρόλο. Αυτοί οι εσωτερικοί κλυδωνισμοί οδήγησαν τη Σπάρτη σε μία πολύ αυταρχική «διακυβέρνηση» της Ελλάδας προκειμένου να κρατήσει τα ηνία όσο περισσότερο γινόταν.
Αρχικά, οι Σπαρτιάτες προχώρησαν στη διάσπαση της Μαντίνειας σε μικρότερους οικισμούς και στη συνέχεια επιτέθηκαν στην πόλη της Ολύνθου. Ο σκοπός της επίθεσης ήταν η διάλυση του Κοινού των Χαλκιδέων με κέντρο την Όλυνθο. Επίσης, τοποθέτησαν φρουρά στη Θήβα και επέβαλλαν την ολιγαρχία. Στο διπλωματικό κομμάτι των κινήσεων, η Σπάρτη προσπάθησε να δημιουργήσει ένα δίκτυο συμμαχιών, που θα λειτουργούσαν ως αντίβαρα σε πιθανούς αντισπαρτιατικούς συνασπισμούς.
Τα όπλα μίλησαν και πάλι…
Το 379 γίνεται ολοφάνερη η δυσφορία από τον έντονο παρεμβατισμό τής Σπάρτης με την εκδίωξη της φρουράς και την απελευθέρωση της πόλης. Φυσικά, η Σπάρτη δεν άφησε κάτι τέτοιο να περάσει έτσι και συνεπώς η σύγκρουση ήταν αναμενόμενη. Η Θήβα και η Αθήνα συμμάχησαν εναντίον των Λακεδαιμονίων. Το 377 η Αθήνα προχώρησε σε μια θαρραλέα πολιτική πράξη, αφού ίδρυσε τη Β’ αθηναϊκή συμμαχία με στόχο την υπεράσπιση της ελευθερίας, την οποίαν επιβουλευόταν η Σπάρτη. Η Αθήνα δεν έπεσε στα ίδια σφάλματα με αυτά του παρελθόντος γιατί δεν επέβαλε στους συμμάχους της φρουρές, κληρουχίες και φόρους αλλά μόνο την είσπραξη μιας σύνταξης. Βέβαια, ο πολιτικός έλεγχος έμεινε στα χέρια της Αθήνας, αφού υπήρχε ένα προβουλευτικό σώμα από όλους τους συμμάχους που υπέβαλλε τις προτάσεις στην εκκλησία της Αθήνας.
Στο πεδίο της μάχης, το 375 ήταν μάλλον κακή χρονιά για τους Σπαρτιάτες. Αρχικά, ηττήθηκαν στη ναυμαχία της Νάξου και έχασαν τον έλεγχο του Αιγαίου και τέλος ηττήθηκαν και στην Τεγύρα της Βοιωτίας με αποτέλεσμα να χάσουν τον πολιτικό έλεγχο της τελευταίας. Οι Βοιωτοί προσπάθησαν να ανασυστήσουν το Κοινό τους υπό την ισχυρή παρουσία της Θήβας.
Η σύντομη ηγεμονία της Θήβας (371-362)
Μετά τη Σπάρτη, η Θήβα είχε τις καλύτερες προδιαγραφές για να κυριαρχήσει. Αρχικά, τα δύο ηγετικά της πρόσωπα, ο Επαμεινώνδας και ο Πελοπίδας, αναδιοργάνωσαν το στρατό τής πόλης, κάνοντάς τον καθαρά επαγγελματικό και εισάγοντας την τεχνική τής λοξής φάλαγγας καθώς και συγκροτώντας ένα σώμα επίλεκτων στρατιωτών, τον Ιερό λόχο. Η μεγάλη στιγμή για τους Θηβαίους έρχεται το 371 με τη νίκη στα Λεύκτρα επί των Σπαρτιατών. Σε αυτήν τη μάχη οι Θηβαίοι είχαν την υποστήριξη των Φωκέων, των Λοκρών, των Ακαρνανών και των Ευβοέων. Ταυτόχρονα, στην Πελοπόννησο οι Ηλείοι, οι Αργείοι και οι Αρκάδες συσπειρώνονται εναντίον της Σπάρτης με τη συνδρομή τής Θήβας. Μάλιστα, οι Αρκάδες θα οργανώσουν το δικό τους Κοινό. Ο κλοιός για την Σπάρτη είναι πλέον πολύ στενός και θα γίνει ακόμα στενότερος όταν οι Θηβαίοι υπό τον Επαμεινώνδα θα κάνουν εκστρατείες στην Πελοπόννησο και θα απελευθερώσουν το 369 τη Μεσσηνία. Θα προβούν, επίσης, στην ίδρυση της Μεγαλούπολης, στην οποία θα «στεγαζόταν» το Κοινό των Αρκάδων. Η Αθήνα βλέποντας τη δύναμη της Θήβας να γιγαντώνεται, συμμάχησε με τη Σπάρτη και προσπάθησε ανεπιτυχώς να γυρίσει στις παλιές της δόξες στο Αιγαίο. Το 364 ο Πελοπίδας διενήργησε εκστρατείες στο βορρά με αποτέλεσμα να αποκτήσει τον έλεγχο της Θεσσαλίας και να εμπλακεί στις δυναστικές διαμάχες της Μακεδονίας. Τον ίδιο χρόνο οι Θηβαίοι προσπάθησαν να επεκταθούν και στη θάλασσα χωρίς, όμως, κάποιο αντίκρισμα. Εν τέλει στην Πελοπόννησο, τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν για τους Θηβαίους αφού οι Ηλείοι συμμάχησαν με τους Σπαρτιάτες και το αρκαδικό Κοινό διασπάστηκε. Παρά την αποδυνάμωση όμως της Θήβας, το 362 οι Θηβαίοι αναδείχτηκαν νικητές στη μάχη της Μαντίνειας. Ωστόσο, θα έλεγε κανείς πως εκεί συνέβη η μεγαλύτερη συμφορά για τη Θήβα, αφού σκοτώθηκε ο Επαμεινώνδας. Η έλλειψη ηγετικών προσώπων σε συνδυασμό με την έλλειψη πόρων οδήγησε στη σταδιακή παρακμή τής Θήβας.
Πηγές
- Francois Lefevre, Ιστορία του αρχαίου ελληνικού κόσμου
- M.F. Baslez, Πολιτική ιστορία του αρχαίου ελληνικού κόσμου
Γεννημένος το 1999 και μεγαλωμένος στη Βέροια. Απόφοιτος Γενικού Ενιαίου Λυκείου. Είναι φοιτητής του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ. Αρθρογραφεί για την αρχαιότητα, ελληνική και ρωμαϊκή, την μεσαιωνική και βυζαντινή Ιστορία και διετέλεσε αρχισυντάκτης στην ομώνυμη κατηγορία του OffLine Post για έξι μήνες (Ιούλιος-Δεκέμβριος 2019).
