Του Εμμανουήλ Ανθουλάκη,
Η κοινωνική και πολιτική κατάσταση που ο ελληνικός λαός βρίσκεται αντιμέτωπος, έχει ευαισθητοποιήσει μεγάλη μερίδα του πληθυσμού. Αυτό φαίνεται άλλωστε και από τις πολιτικές αναρτήσεις που πλέον έχουν εκατονταπλασιαστεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τις υποψηφιότητες για δημοτικούς συμβούλους κ.ο.κ. Ανεπηρέαστοι δε θα μπορούσαν να μείνουν επώνυμοι, όπως ο γνωστός γελοιογράφος Αρκάς, που παρά ταύτα κατηγορείται για τη μεροληπτική του στάση.
Γιατί όμως έχει γίνει persona non grata για αρκετούς και μάλιστα πρώην φανατικούς αναγνώστες του; Εν συνεχεία, μέσω αυτής γεννάται το ερώτημα πως στα τριάντα χρόνια παρουσίας του, έχοντας βιώσει σκάνδαλα, μνημόνια, τις πλατείες των αγανακτισμένων ξαφνικά να παίρνει σαφή πολιτική θέση και να εκτίθεται μέσω αυτής;
Ξεκινώντας από το πρόσφατο παρελθόν, ο πρωτοεμφανιζόμενος στο Facebook (2015) Αρκάς , δέχτηκε πυρά για τα σκίτσα που από τότε σατίριζαν την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, λίγο μετά την πρώτη εκλογή του. Αυτό είχε ως συνέπεια ο Αρκάς να κλείσει το λογαριασμό του και να τον ξανανοίξει αργότερα το ίδιο έτος, όταν η στάση απέναντι στο κυβερνών κόμμα είχε αρχίζει να αλλάζει ριζικά στον πληθυσμό κυρίως μετά το δημοψήφισμα του ίδιου έτους. Σε αυτό βρίσκει πρόσφορο έδαφος έως σήμερα, σχολιάζοντας κυρίως διαδικτυακά μέσω των σκίτσων την πολιτική κατάσταση της χώρας και κυρίως συγκεκριμένα κυβερνητικά στελέχη. Βέβαια θεμιτό είναι να αναφερθεί πως από το 2010 και έπειτα, οι εκδόσεις του Αρκά είναι από μέτριες ως απογοητευτικές συγκριτικά με το παρελθόν του. Η μέθοδος αυτή να παραμείνει στο προσκήνιο ο γνωστός σκιτσογράφος έστω και καθ’ αυτόν τον τρόπο συγκρούεται με την εν Ελλάδι -καταδικαστική- αντίληψη πως στα πολιτικά ζητήματα οφείλει να τηρεί σιγή ιχθύος όποιος δεν είναι του χώρου. Πόσο πραγματικό είναι όμως να κρατά παγερή στάση;
Γραμματικά, η σάτιρα αναφέρεται ως «λογοτεχνικό είδος όπου ασκείται κριτική με τρόπο σκωπτικό σε πρόσωπα και καταστάσεις της κοινωνίας με σκοπό τη διόρθωσή τους» και ως «διακωμώδηση, ως σκωπτική κριτική». Επομένως, βλέποντας πολλές φορές τον σκιτσογράφο να ξεφεύγει απ’ το σατιρικό χαρακτήρα και να παίρνει σαφή προσωπική θέση, έρχεται μαζί με αυτήν τη σκέψη ως συνοδοιπόρος το παρελθόν. Χαρακτηριστικά, ακόμα και στην Αρχαία Κωμωδία κύριο χαρακτηριστικό θεωρείται ο πολιτικός της χαρακτήρας, με κύρια γνωρίσματα τη βωμολοχία και τη δηκτική (ρημ. δάκνω= καυστική) σάτιρα δημοφιλών προσώπων. Η αθηναϊκή δημοκρατία στο πνεύμα της ισότητας μεταξύ των πολιτών, είχε εκχωρήσει το δικαίωμα της παρρησίας (ελευθερίας του λόγου). Επομένως, διαχρονικά παρατηρούμε πως η αναφερόμενη και ως προσβολή βρισκόταν στη σάτιρα και ομολογουμένως σε ρόλο αντιπολίτευσης στο συντριπτικό της ποσοστό, θέλοντας να απορρίψουμε την περίπτωση της προπαγάνδας.
Η επιλογή να πάρει θέση το 2019 μετά από τόσα χρόνια καριέρας έρχεται ως συνεπακόλουθο της δεκαετούς κρίσης που κορυφώθηκε την τελευταία τετραετία και έκανε την ανάγκη για εκτόνωση της μάζας εντονότερη. Έχοντας ζήσει στα χρόνια της κρίσεως κατευθυνόμενη σάτιρα προς επίρρωση πολιτικών στάσεων, μπορούμε όμως να δώσουμε ένα απλό άλλοθι βάσει παρελθόντος;
Μιλώντας για το σήμερα λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις διαφορές με το τότε και την τότε αντίληψη περί χιούμορ, ο κάθε καλλιτέχνης διαχρονικά – πολλώ δε μάλλον κάποιος που ασχολείται με τη γελοιογραφία με ότι αυτό συνεπάγεται-, δε μπορεί να μένει απαθής στα τεκταινόμενα. Τα ερεθίσματα που λαμβάνουν από το περιβάλλον και απ’ την πολιτική εν προκειμένω δεν τους επιτρέπουν να μένουν απαθείς. Ο στόχος της σάτιρας του σήμερα άλλωστε έχει μονοπωληθεί από την πολιτική και τα παραπολιτικά, τα πολιτικά πρόσωπα και δημοφιλή πρόσωπα γενικότερα προκειμένου να χρήζει γενικότερης αποδοχής.
Ο Αρκάς όπως κι άλλωστε ο κάθε σώφρων πολίτης οφείλει να ενημερώνεται, να συμμετάσχει στα κοινά και να εκφέρει τη γνώμη του. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει αυτόματα πως δεν υπάρχει ο διακριτός χαρακτήρας ανάμεσα στο ‘‘αλάθητο’’ του καλλιτέχνη και την καταδίκη. Αρκετές φορές η κριτική μπορεί να γίνει άστοχη αν μπούμε στο πνεύμα της μικροπολιτικής και της κριτικής των κακώς κειμένων. Σαν λαός τείνουμε πολλές φορές να εστιάζουμε στο τι δεν μας αρέσει ξεχνώντας το γενικότερο πνεύμα του εκάστοτε ζητήματος. Είναι λογικό να μη συμφωνείς σε όλα με κάποιον, είναι παράλογο όμως να καταδικάζεις το κάθε τι. Ο Frank Tyger (Αμερικάνος σκιτσογράφος 1929-2011), είχε αναφέρει πως η καλύτερη δοκιμή για να διαπιστώσεις αν έχεις αίσθηση του χιούμορ είναι η αντίδρασή σου όταν κάποιος σου λέει ότι δεν έχεις. Κι ο συνάδελφός του Αρκάς, φαίνεται ανεπηρέαστος να ακολουθεί πιστά αυτή τη φράση, χαράζοντας το δρόμο του όπως έκανε άλλωστε σε όλη την πορεία του.
Σε μία εποχή διαφορών που οι συναινέσεις αποτελούν στοιχείο απαραίτητο, θα λέγαμε πως ο λαός πρέπει να μείνει ενωμένος και όχι να χωρίζεται με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη διαφορά υπέρ-κατά στο συγκεκριμένο θέμα. Κι όμως, η σάτιρα μπορεί να ενώσει στο βωμό της κριτικής, του σχολιασμού και της διαφοροποίησης.
Έχει μεγαλώσει στην Ελευσίνα και είναι τεταρτοετής φοιτητής Πολιτικών Επιστημών, στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Αποτελεί ενεργό μέλος των PES Activists, ενώ αρθρογραφεί τακτικά. Έχει, επιπλέον, συμμετάσχει σε αρκετές προσομοιώσεις τοπικής και εθνικής εμβέλειας, από θέσεις ευθύνης. Εργάζεται στον κλάδο της εστίασης.
