Γεωπολιτική ανάλυση της θάλασσας της νότιας Κίνας. Οι δύο υπερδυνάμεις συγκρούονται

Του Κωνσταντίνου Σγούρα,

Η θάλασσα της νότιας Κίνας (South China Sea) θεωρείται ένα από τα θερμότερα γεωπολιτικά σημεία του πλανήτη, διότι αποτελεί σημείο σύγκρουσης των συμφερόντων πολλών δυνάμεων, ιδιαίτερα όμως της Αμερικανικής υπερδύναμης και της αναδυόμενης Κινεζικής υπερδύναμης.

Είναι βασικός κανόνας της πολιτικής επιστήμης πως η αύξηση της δύναμης ενός κράτους απειλεί ή αποσταθεροποιεί της παγκόσμια γεωπολιτική ισορροπία ‘status quo’, εφόσον τα συμφέροντα του αναδυόμενου κράτους έρχονται σε αντίθεση με τα συμφέροντα των κυρίαρχων παγκόσμιων δυνάμεων. Η άνοδος της Κίνας αποτελεί ένα τέτοιο παράδειγμα. Ως άμεσο επακόλουθο της εξέλιξης της σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο, γεννήθηκε η επιθυμία της να αυξήσει την κυριαρχική της επιρροή επί περιφερειακών ζητημάτων, όπως είναι η ΑΟΖ που βρίσκεται στα νότια της.

Η στρατιωτική ανάπτυξη ενός κράτους που πλουτίζει όλο και περισσότερο αποτελεί αναγκαιότητα για την υπεράσπιση των εθνικών του συμφερόντων. Ιδιαίτερα όταν ο πληθυσμός αυτού του κράτους ξεπερνάει το 1 δις και η γεωγραφική του έκταση είναι τεράστια.

Τι συμβαίνει όμως όταν η ανάπτυξη της δύναμης σου καθίσταται πλέον άμεση απειλή για τα συμφέροντα της μεγαλύτερης στρατιωτικής και οικονομικής υπερδύναμης;

Πιθανότητες στρατιωτικής σύγκρουσης μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας

Υπάρχουν τρεις κύριες πιθανότητες σχετικά με το πως μπορεί να προκληθεί στρατιωτική σύγκρουση μεταξύ των δύο μεγάλων δυνάμεων:

• Στρατιωτική αντίδραση της Κίνας σε εκπαιδευτικά γυμνάσια του Αμερικανικού πολεμικού ναυτικού εντός της Κινεζικής ΑΟΖ.
• Σύγκρουση μεταξύ Κίνας και Φιλιππίνων επί των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην περιοχή Reed Bank που βρίσκεται 8 ναυτικά μίλια από το Palawan.
• Θερμό επεισόδιο μεταξύ Κίνας και Βιετνάμ εξαιτίας σεισμικών ερευνών ή επιχείρησης εξόρυξης φυσικού αερίου.

Οι πιθανότητες β και γ θα αναγκάσουν τις ΗΠΑ να εμπλακούν ώστε να προστατεύσουν τα συμμαχικά κράτη.

Η κολοσσιαία αύξηση της Κινεζικής στρατιωτικής ισχύς. Πιθανή προετοιμασία σύγκρουσης;

Η Κίνα έχει σχεδιάσει ένα κολοσσιαίο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των ενόπλων δυνάμεων της θέλοντας να εξασφαλίσει την ισχυρή θέση της εντός της διεθνής κοινότητας και να προετοιμαστεί για την αντιμετώπιση απειλών από εξωτερικούς παράγοντες. Τα κάτωθι στοιχεία αποδεικνύουν το μέγεθος της στρατιωτικής αύξησης την Κίνας.

• Το 1996, το Κινεζικό ναυτικό διέθετε 57 ταχέα περιπολικά και φρεγάτες, από τα οποία μόνο 3 διέθεταν πυραύλους μικρής ακτίνας. Επίσης, διέθετε περίπου 80 υποβρύχια εκ των οποίων τα 3/4 ήταν Σοβιετικής κατασκευής της δεκαετίας του 1950.
• Πλέον το Κινεζικό ναυτικό διαθέτει λίγο περισσότερα από 300 πολεμικά πλοία σχεδιάζοντας να έχει αυξήσει τον αριθμό τους στα 313-342 έως το 2020.
• Για να κατανοήσουμε την διαφορά των αριθμών, το Βασιλικό Πολεμικό Ναυτικό της Αγγλίας διαθέτει 75 πλοία, ενώ τον Βασιλικό Ναυτικό της Αυστραλίας 48. Ως εκ τούτου, καμία περιφερειακή δύναμη δεν καθίσταται ικανή από μόνη της να αντιμετωπίσει την ισχύ του Κινεζικού πολεμικού ναυτικού.
• Ο αριθμός των πολεμικών πλοίων και υποβρυχίων που έχει κατασκευάσει η Κίνα μεταξύ 2014-2018 είναι μεγαλύτερος του συνολικού αριθμού των ενεργών πολεμικών πλοίων του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ισπανίας, της Ινδίας, της Γερμανίας και των ΗΠΑ.
• Εντός των επομένων 15 ετών, η Κίνα αναμένεται να έχει στην διάθεση της περισσότερα από 430 πολεμικά πλοία και 100 υποβρύχια.

Πως μία στρατιωτική ανάφλεξη στην νότια θάλασσα της Κίνας θα επηρεάσει την παγκόσμια οικονομία.

Κάθε έτος εμπορεύματα αξίας περίπου $5.3 τρισεκατομμυρίων διασχίζουν την θάλασσα της Νότιας Κίνας. Από αυτά $1.2 αντιστοιχούν σε Αμερικανικές εισαγωγές και εξαγωγές. Η Κίνα και η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι δύο από τους ισχυρότερους εμπορικούς εταίρους στον πλανήτη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί τον μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο για την Κίνα, ενώ η Κίνα είναι δεύτερη σε εμπορική σημαντικότητα για την Ε.Ε. μετά τις ΗΠΑ.

• Η Κίνα είναι η κύρια πηγή εισαγωγών για την Ε.Ε. και ο δεύτερος προορισμός των Ευρωπαϊκών εξαγωγών.
• Η Ε.Ε εισάγει από την Κίνα βιομηχανικά και εμπορικά προϊόντα, όπως μηχανές παραγωγής, ενδύματα κ.α.
• Η Ε.Ε. εξάγει στην Κίνα κυρίως προϊόντα βαριάς βιομηχανίας όπως αυτοκίνητα, αεροπλάνα, στρατιωτικό εξοπλισμό κ.α.
• Επίσης, το εμπόριο μεταξύ της Κίνας και της Ε.Ε. περιλαμβάνει και παροχή υπηρεσιών, οι οποίες υπερβαίνουν το 10% της εμπορικής αξίας. Συγκεκριμένα η παροχή υπηρεσιών από την Ε.Ε. προς την Κίνα καταλαμβάνει το 19% των εμπορικών εξαγωγών της Ε.Ε.
• Το 2016 πάνω από το 30% του διεθνούς εμπορίου αργού πετρελαίου πέρασε από την περιοχή της νότιας Κινεζικής ΑΟΖ.
• Η θάλασσα της Νότιας Κίνας αποτελεί κομβικό σημείο για τα πλοία μεταφοράς αργού πετρελαίου. Περίπου το 70% των δεξαμενόπλοιων που πέρασαν από την περιοχή μετέφεραν αργό πετρέλαιο από την Μέση Ανατολή.

Ως εκ τούτου, γίνεται απόλυτα κατανοητό πως μία ενδεχόμενη κρίση στην περιοχή θα ζημιώσει την παγκόσμια οικονομία σε εξαιρετικά επικίνδυνο βαθμό, εφόσον το διεθνές εμπόριο και πιο συγκεκριμένα η ελεύθερη διακίνηση αργού πετρελαίου θα επηρεαστεί άμεσα. Σε περίπτωση που δεν υπάρξει άμεση επίλυση της ζητήματος, η κρίση θα κλιμακωθεί δημιουργώντας συνθήκες περιφερειακής και αργότερα παγκόσμιας στρατιωτικής κλιμάκωσης.

Η Κίνα διαθέτει την οικονομία, τον πληθυσμό, την γεωγραφία και σύντομα και τον στρατό ώστε να αναδειχθεί σε μία νέα υπερδύναμη του επιπέδου των ΗΠΑ. Βέβαια αυτό θα συμβεί σε βάθος δεκαετιών, εφόσον όμως η άνοδος της Κίνας συνεχιστεί είναι απόλυτα πραγματοποιήσιμο. Μέσα από την αναλυτική μελέτη της ιστορίας όμως βλέπουμε πως οι γεωπολιτικές αλλαγές αυτού του μεγέθους προϋποθέτουν μεγάλες στρατιωτικές συγκρούσεις. Η αποφυγή ενός τέτοιου τραγικού γεγονότος μέσω της διπλωματικής οδού αποτελεί ένα εφικτό σενάριο αλλά συγχρόνως  και ένα πολύ ουτοπικό σενάριο, διότι απαιτεί την ύπαρξη των κατάλληλων ηγετικών μορφών.

Τα τελευταία έτη η διεθνής πολιτική σκηνή δείχνει να εξελίσσεται σε ένα μεγάλο πεδίο μάχης όπου οι πολεμικές μηχανές των μεγάλων δυνάμεων προετοιμάζονται για πιθανή σύγκρουση σε περίπτωση που η διπλωματία αποτύχει. Όπως πολλοί μελετητές υποστηρίζουν, η σύγκρουση μεταξύ Κίνας και Αμερικής είναι ζήτημα χρόνου. Μπορεί η διπλωματία να βρίσκει τρόπους εξομάλυνσης των διάφορων κρίσεων μεταξύ των δύο μεγάλων δυνάμεων, αυτό όμως δεν αλλάζει την πολιτική πραγματικότητα, δηλαδή, μία νέα υπερδύναμη γεννιέται στην ανατολική Ασία απειλώντας να αλλάξει τις γεωπολιτικές ισορροπίες του πλανήτη.

Η ιστορία μας έχει διδάξει πως οι μεγάλες γεωπολιτικές αλλαγές κάνουν συνήθως πολύ θόρυβο…

     Βιβλιογραφία

• Glaser, B.S., 2015. Conflict in the South China Sea. Paper for Council on Foreign Relations. Accessed at http://www. cfr. org/asia-and-pacific/conflictsouth-china-sea/p36377 (March 14, 2016).
• Fravel, T., 2016. US policy towards the disputes in the South China Sea since 1995. In Power Politics in Asia’s Contested Waters(pp. 389-402). Springer, Cham.
• O’Rourke, R., 2015. China naval modernization: implications for US Navy capabilities–background and issues for congress, congressional research service report.
• Roy, N., 2016. The South China Sea disputes: past, present, and future. Lexington Books.
• https://www.globalfirepower.com/country-military-strength-detail.asp?country_id=china
• https://www.cia.gov/news-information/blog/2019/csis-michael-collins.html
• Office of Naval Intelligence > Intelligence Community > China. [online] Oni.navy.mil. Available at: https://www.oni.navy.mil/Intelligence-Community/China/
• (2018). Is a US-China war in Asia inevitable?. [online] Available at: https://www.aljazeera.com/news/2018/10/china-war-asia-inevitable-181029195111603.html [Accessed 30 Mar. 2019].

Κωνσταντίνος Σγούρας

Γεννήθηκε το 1992 στην Πάτρα. Από το 2009 ζει στο Σίδνεϋ της Αυστραλίας με την οικογένεια του. Είναι ενεργό μέλος της ελληνικής παροικίας, όπως επίσης και της φοιτητικής κοινότητας της Νέας Νότιας Ουαλίας. Ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τα εθνικά ζητήματα της Ελλάδος και για γεωπολιτικές εξελίξεις που αφορούν την παγκόσμια σταθερότητα και ειρήνη. Είναι κάτοχος διπλώματος Διοίκησης Επιχειρήσεων, ενώ βρίσκεται στο 4^ο έτος του πτυχίου Πολιτικών Επιστημών στο Macquarie University. Κατά την διάρκεια της πρακτικής του εξάσκησης για το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος, υπήρξε Εκτελεστικός Βοηθός στο Γραφείο της Ελληνίδας Επιτρόπου Εμπορίου στο Γενικό Προξενείο της Ελλάδος του Σίδνεϋ, επί καθηκόντων που περιλάμβαναν την Αυστραλία και την Νέα Ζηλανδία.