Του Γιώργου Ναθαναήλ,
Οι Έλληνες μέχρι το 1461 είχαν υποδουλωθεί πλήρως τόσο στους Οθωμανούς όσο και στους Βενετούς. Τυπικά και γεωγραφικά, η Ανατολική ρωμαϊκή αυτοκρατορία δεν υφίσταται, αλλά ο ελληνικός πληθυσμός πιστεύει πως αυτές οι συμφορές ήταν προσωρινές και πως σύντομα θα διοικούνται από Ρωμαίο αυτοκράτορα. Το θέμα του άρθρου είναι οι επαναστάσεις των Ελλήνων από το 1461 έως το 1821. Το χρονικό διάστημα είναι τεράστιο και τα γεγονότα πυκνά, αφού οι δύο κυρίαρχοι της Βυζαντινής αυτοκρατορίας συγκρούονται συνεχώς και ο ελληνικός πληθυσμός διαδραματίζει σημαντικό ρόλο σε όλα τα επίπεδα. Στο παρόν άρθρο, θα προσπαθήσω να παρουσιάσω τις δύο σημαντικότερες επαναστάσεις. Η μία είναι η πρώτη μετά την πολιτική εξαφάνιση του Βυζαντίου, που αποτελεί επίλογο του βυζαντινού πολιτισμού, και η άλλη είναι τα Ορλωφικά, που αποτελεί ένα ισχυρό προοίμιο για την επανάσταση του 1821.
Ο πρώτος Βενετοτουρκικός πόλεμος και η δράση των Ελλήνων: Το 1463 ξεκινά η πρώτη σύγκρουση ανάμεσα στη Γαληνοτάτη δημοκρατία της Βενετίας και την Οθωμανική αυτοκρατορία. Με το ξεκίνημα του πολέμου οι Βενετοί εκδίδουν μια προκήρυξη, με την οποία καλούν τους Έλληνες να ταχθούν με το μέρος τους εναντίον του «άπιστου εχθρού». Όπως όλα θα ξεκινήσουν τον 19ο αιώνα από την Πελοπόννησο, έτσι και τώρα ο Μωριάς πρωταγωνιστεί. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η Πελοπόννησος διαθέτει πολλά λιμάνια, των οποίων τον έλεγχο θέλει να έχει η Βενετία. Εξάλλου, πρόκειται για μια ναυτική δύναμη, η οποία διοικούνταν από μία εμπορική ολιγαρχία.
Οι Σπαρτιάτες, οι Αρκάδες και οι Μανιάτες ξεσηκώθηκαν υπό τους Μιχαήλ Ράλλη, Πέτρο Μπούα και Κροκόδειλο Κλαδά αντίστοιχα. Ο Μυστράς και η Βοστίτσα (Αίγιο) απελευθερώθηκαν, καθώς και όλη η νοτιοανατολική Πελοπόννησος. Οι Ενετοί σε συνεργασία με τους Έλληνες κατέλαβαν και το Άργος. Σχεδόν όλη η Πελοπόννησος είχε απελευθερωθεί εκτός από την Πάτρα και την Κόρινθο. Ο Ράλλης και ο Μπαρμπαρίγο, Ενετός στρατηγός, στράφηκαν κατά της Πάτρας. Εκεί, στη μάχη που δόθηκε απέναντι στα στρατεύματα του Ομάρ πασά, Έλληνες και Βενετοί νίκησαν, αλλά ο Μπαρμπαρίγο έκανε ένα μεγάλο σφάλμα αφού ζήτησε να εκδιώξουν τους Οθωμανούς παρά τις αποτροπές του Ράλλη. Τα λίγα στρατεύματα των Ενετών και των Ελλήνων περικυκλώθηκαν και εξοντώθηκαν τμηματικά από τους Οθωμανούς που είχαν αναδιοργανωθεί. Ο μεν Ενετός στρατηγός σκοτώθηκε στη μάχη, αλλά ο Ράλλης αιχμαλωτίστηκε και θανατώθηκε με παλούκωμα.
Με αυτήν τη συμφορά το 1466 στην Πάτρα ο πόλεμος για τους Ενετούς και η επανάσταση για τους Έλληνες συνεχίστηκε με μία ακόμη βαριά ήττα. Αυτήν τη φορά τα ενετοελληνικά στρατεύματα πολιόρκησαν την Κόρινθο και, πιο συγκεκριμένα, το φρούριο της Ακροκορίνθου. Εκεί, τόσο οι Έλληνες όσο και οι Οθωμανοί είχαν μεγάλες απώλειες. Στη συνέχεια, ο Ενετός στρατηγός Έστε έβαλε μπρος την αναστήλωση του Εξαμίλιου, ενός τείχους που θα εμπόδιζε την είσοδο των Οθωμανών στην Πελοπόννησο. Οι Έλληνες και οι Ενετοί κατάφεραν να χτίσουν το εν λόγω τείχος, αλλά η άφιξη 80.000 Οθωμανών, τους ανάγκασε σε υποχώρηση. Οι Ενετοί, φυσικά, έφυγαν από την Πελοπόννησο, αλλά οι Έλληνες έμειναν έρμαια στις αγριότητες των Οθωμανών. Το 1479 ο πόλεμος έληξε με συνθήκη ανάμεσα στη Βενετία και την Οθωμανική αυτοκρατορία.
Οι Έλληνες τα επόμενα χρόνια θα επιχειρήσουν να διώξουν τους Οθωμανούς αρπάζοντας κάθε ευκαιρία που τους δινόταν. Από τους Βενετοτουρκικούς πολέμους έως και τις συγκρούσεις των Οθωμανών με τους Αυστριακούς, οι Έλληνες έπαιρναν τα όπλα για να απελευθερωθούν. Ωστόσο, ποτέ δεν κατάφεραν τη δημιουργία ενός ελεύθερου κράτους, εκτός από τον 19ο αιώνα, αφού οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής δεν μπορούσαν και δεν ήθελαν να διαλύσουν την Οθωμανική αυτοκρατορία.
Ο μεγαλύτερος εχθρός των Οθωμανών, ο καλύτερος φίλος των Ελλήνων: Το 1768 ξεκίνησε ένας ακόμη ρωσοτουρκικός πόλεμος, στον οποίον έλαβαν μέρος πολλοί Έλληνες. Το παρασκήνιο, ώστε να επιτευχθεί η συμμετοχή αυτή, είναι ιδιαίτερα πλούσιο. Αρχικά, το 1762 ανεβαίνει στο θρόνο της Ρωσίας η Αικατερίνη. Ο λοχαγός Παπαζώλης από τη Σιάτιστα είχε πείσει το Γρηγόριο Ορλώφ για ξεσηκωμό των Ελλήνων και έτσι ο τελευταίος είχε επιφορτιστεί με την υποχρέωση να πείσει την τσαρίνα να βοηθήσει σε αυτό το εγχείρημα. Σύμφωνα με τον Παπαζώλη, όλα θα ξεκινούσαν από τη Μάνη, αλλά ο εκεί οπλαρχηγός, Μαυρομιχάλης, εξέφρασε τους προβληματισμούς του.
Εν τέλει, ο ρωσοτουρκικός πόλεμος ξεκίνησε, και το 1769, μετά από μια βαριά ήττα των Ρώσων, η Αικατερίνη διέταξε την έλευση του στόλου της στη Μεσόγειο. Οι Ρώσοι δε διέθεταν πολύ καλά εξοπλισμένο στόλο και δεν τολμούσαν να κάνουν μεγάλες επιχειρήσεις στην Πελοπόννησο. Στις 28 Φεβρουαρίου 1770, οι Ρώσοι αποβιβάστηκαν στην Πελοπόννησο. Αρχικά, στράφηκαν εναντίον της Κορώνης, την οποίαν όμως δεν μπόρεσαν να καταλάβουν. Ωστόσο, καταλήφθηκε η Καλαμάτα και ο Μυστράς. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να ξεκινήσει επανάσταση και σε άλλες περιοχές της αυτοκρατορίας.
Πολλές ακόμη πόλεις της Πελοποννήσου και της Στερεάς απελευθερώθηκαν, αλλά όχι η Τρίπολη και η Αθήνα, τα δύο ισχυρά οθωμανικά οχυρά. Μετά την αποτυχημένη πολιορκία της Τρίπολης, ξεκίνησε η αντίστροφη μέτρηση. Οι Οθωμανοί στρατολόγησαν πλήθος τουρκαλβανών, οι οποίοι κατάφεραν να καταπνίξουν την επανάσταση στη δυτική και κεντρική Στερεά Ελλάδα. Στο τέλος κατάφεραν να περάσουν στην Πελοπόννησο τόσο από την Πάτρα όσο και από τον Ισθμό για να καταπνίξουν και εκεί την επανάσταση. Ωστόσο, ποιος ήταν ο ρόλος του ρωσικού στρατού σε αυτά τα γεγονότα; Ο ρωσικός στόλος είχε κατανικήσει τον οθωμανικό σε μια ναυμαχία στα ανοιχτά τής Χίου και πυρπόλησε τα υπολείμματά του στο λιμάνι του Τσεσμέ. Συνεπώς, ο ρωσικός στόλος ήταν κυρίαρχος στο Αιγαίο, αλλά δεν εμπόδισε τις ορδές των Οθωμανών λόγω έλλειψης όπλων, στρατιωτών, καθώς και λόγω των κακών σχέσεων των Ορλώφ με τους Έλληνες. Το 1774 ο πόλεμος τελείωσε με τη συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζί, αλλά οι Έλληνες συνέχισαν να πληρώνουν βαρύ φόρο αίματος για την επαναστατική τους δράση έως το 1779.
Μπορεί να μην πέτυχε τους σκοπούς της αυτή η επανάσταση, αλλά σίγουρα αποτελεί προοίμιο του Αγώνα του 1821.
Πηγές
- Τουρκοκρατία: οι άγνωστες ελληνικές επαναστάσεις. Από την Άλωση του 1453 έως το 1808, Θεόφραστος Ανδρεόπουλος
- Η ενοποίηση της Ελλάδας, Douglas Dakin
Γεννημένος το 1999 και μεγαλωμένος στη Βέροια. Απόφοιτος Γενικού Ενιαίου Λυκείου. Είναι φοιτητής του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ. Αρθρογραφεί για την αρχαιότητα, ελληνική και ρωμαϊκή, την μεσαιωνική και βυζαντινή Ιστορία και διετέλεσε αρχισυντάκτης στην ομώνυμη κατηγορία του OffLine Post για έξι μήνες (Ιούλιος-Δεκέμβριος 2019).
