Της Αναστασίας Παπαδά,
Άουσβιτς: μια λέξη, χιλιάδες συναισθήματα. Αδιαμφισβήτητα το Άουσβιτς συνδέεται με τους Εβραίους, το Ολοκαύτωμα, τους Ναζί και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτές οι λέξεις από μόνες τους περιγράφουν τη φρίκη του πολέμου, ενός πολέμου με κυρίαρχη ιδεολογία την υπεροχή του γερμανικού έθνους και το μίσος, προπάντων, για τους Εβραίους αλλά και για τους Σλάβους και τους Ρομά.
Το στρατόπεδο του Άουσβιτς-Μπίρκεναου ήταν το μεγαλύτερο στρατόπεδο εξόντωσης και είναι το μοναδικό στρατόπεδο που έχει διατηρηθεί σε μεγάλο βαθμό στην αυθεντική του μορφή. Το Άουσβιτς λειτούργησε από τον Ιούνιο του 1940 έως τον Ιανουάριο του 1945, όταν και απελευθερώθηκε από τον Κόκκινο Στρατό. Επιπλέον, αποτέλεσε το πρώτο γερμανικό ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης που δημιουργήθηκε στα κατεχόμενα πολωνικά εδάφη και ο κύριος λόγος δημιουργίας του ήταν ο αυξανόμενος αριθμός Πολωνών που συλλαμβάνονταν από την αστυνομία και τη συμφόρηση των φυλακών. Το 1942 άρχισε να μετατρέπεται στο μεγαλύτερο κέντρο μαζικής εξόντωσης Εβραίων, όπως δηλαδή είναι γνωστό σήμερα.
Την περίοδο της εντατικής λειτουργίας του, τον Αύγουστο του 1944, το Άουσβιτς απαρτιζόταν από 3 τμήματα: Το Άουσβιτς Ι, με 16.000 κρατούμενους, το Άουσβιτς ΙΙ- Μπίρκεναου, με 90.000 έγκλειστους, σε απόσταση 3 χιλιομέτρων, όπου βρίσκονταν οι θάλαμοι αερίων, οι μεγαλύτερες εγκαταστάσεις μαζικής εξόντωσης στην Ευρώπη, και, τέλος, το Άουσβιτς ΙΙΙ- Μόνοβιτς, με 10.000 έγκλειστους, σε απόσταση 6 χιλιομέτρων. Όλο το συγκρότημα αποτελούσε μία διοικητική μονάδα και υπαγόταν στο βασικό στρατόπεδο Άουσβιτς Ι. Τουλάχιστον 8.000 Πολωνοί εκτοπίστηκαν για την κατασκευή του στρατοπέδου.
Στα μέσα Ιανουαρίου 1945, όταν ο Κόκκινος Στρατός πλησίαζε το Άουσβιτς, 56.000 έγκλειστοι εξαναγκάστηκαν σε Πορεία Θανάτου, εκ των οποίων 9.000 πέθαναν. Ουσιαστικά, επρόκειτο για μετακίνηση εργατών σε άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης στο εσωτερικό του Γ’ Ράιχ. Λίγους μήνες πριν την υποχώρηση, οι Γερμανοί άρχισαν να καταστρέφουν τα τεκμήρια των εγκλημάτων. Έκαιγαν λίστες εκτοπισμένων Εβραίων, μητρώα κρατουμένων, ενώ την τελευταία βδομάδα του στρατοπέδου ανατίναξαν τους θαλάμους αερίων και πυρπόλησαν τις αποθήκες με τα υπάρχοντα των Εβραίων-θυμάτων του Ολοκαυτώματος.
Στις 27 Ιανουαρίου 1945, 7.500 άρρωστοι και εξαντλημένοι έγκλειστοι απελευθερώθηκαν από τον σοβιετικό στρατό. Συνολικά, οι Ναζί εκτόπισαν τουλάχιστον 1.300.000 στο Άουσβιτς, εκ των οποίων, 1.100.000 Εβραίους, 140.000-150.000 Πολωνούς, 23.000 Ρομά, 15.000 Σοβιετικούς αιχμάλωτους πολέμου και 25.000 από άλλες εθνικότητες. Συνολικά, 1.100.000 άνθρωποι θανατώθηκαν στο Άουσβιτς, με το 90% εξ αυτών να είναι Εβραίοι. Η πλειοψηφία αυτών θανατώθηκε στους θαλάμους αερίων. Στο Άουσβιτς εκτοπίστηκαν άνθρωποι από όλη την Ευρώπη, με τη Ρόδο να αποτελεί το πιο μακρινό μέρος της Ευρώπης από όπου προέρχονταν κρατούμενοι.
Συνολικά, στο Άουσβιτς καταγράφηκαν 130.000 κρατούμενες, κυρίως Εβραίες (82.000), Πολωνές (31.000) και Ρομά (11.000). Οι υπόλοιπες ήταν Ρωσίδες, Ουκρανές, Λευκορωσίδες, Γερμανίδες, Γαλλίδες και Τσέχες. Οι γυναίκες αποτελούσαν το 30% των 400.000 εγγεγραμμένων εγκλείστων του στρατοπέδου.
Πέρα όμως από τις εκτελέσεις και τις μαζικές εξοντώσεις, στο Άουσβιτς πραγματοποιούνταν και ιατρικά πειράματα. Ο Γερμανός γυναικολόγος δρ. Καρλ Κλάουμπεργκ πραγματοποίησε πειράματα στείρωσης σε εκατοντάδες Εβραίες. Κάποιες πέθαναν κατά τη διάρκεια των πειραμάτων, ενώ άλλες τις θανάτωναν για να υποβληθούν σε νεκροτομή. Συνήθως, όσες επιζούσαν, είχαν μόνιμη αναπηρία. Άλλα ιατρικά πειράματα που πραγματοποιούσαν οι γιατροί ήταν δοκιμές φαρμάκων, μόλυνση με τύφο για να προσδιοριστεί η περίοδος επώασης, έρευνες για τις μεταβολές που προκαλεί η ασιτία στον ανθρώπινο οργανισμό και πειράματα σε δίδυμα. Τέλος, πολλές επεμβάσεις διεξάγονταν χωρίς νάρκωση, ενώ αδιαφορούσαν για τις επιπλοκές.
Το στρατόπεδο του Άουσβιτς είναι εδώ για να μας υπενθυμίσει τις ολέθριες συνέπειες ενός από τους καταστροφικότερους πολέμους που έχει γνωρίσει ποτέ η ανθρωπότητα με εκατομμύρια θύματα, τα οποία θανατώθηκαν στο βωμό μιας ιδεολογίας. Ακόμα και σήμερα, τόσα χρόνια μετά, δεν πρέπει να αγνοούμε τα γεγονότα αυτά, διότι, δυστυχώς, η Ιστορία έχει την τάση να επαναλαμβάνεται και όπως είπε και ο φιλόσοφος Τζορτζ Σανταγιάνα «Αυτοί που δεν θυμούνται το παρελθόν, είναι καταδικασμένοι να το ξαναζήσουν».
Πηγή
- Τόπος Μνήμης Άουσβιτς-Μπίρκεναου, Οδηγός Μουσείου, 2017
