Της Λουίζας Παπαδοπούλου,
Στις 15 και 16 Μαρτίου η Ένωση Ελλήνων Νομικών e-Θέμις διεξήγαγε συνέδριο με θέμα: «Αποζημίωση από τροχαία ατυχήματα – Επίκαιρα θέματα Ασφαλιστικού, Αστικού, Δικονομικού & Ποινικού Δικαίου», το οποίο και έλαβε χώρα στο ξενοδοχείο Divani Caravel, στην Αθήνα. Κατά τις εργασίες του Συνεδρίου, πραγματοποιήθηκαν ομιλίες διακεκριμένων ακαδημαϊκών και δικηγόρων σχετικά με μείζονα ζητήματα που απασχολούν το νομικό κόσμο.
Υπό την προεδρεία του επί τιμή Αντιπροέδρου του Αρείου Πάγου, Αθανάσιου Κρητικού, συζητήθηκε το θέμα της αποζημίωσης. Μεταξύ των ζητημάτων που αναπτύχθηκαν από τους ομιλητές ενδιαφέρον πεδίο συζήτησης αποτέλεσε η δυνατότητα έγερσης αξίωσης αποζημίωσης έναντι του ασφαλιστή, για σωματικές βλάβες (ή θάνατο) επιβάτη του ασφαλισμένου οχήματος, ο οποίος αναπτύχθηκε από το δικηγόρο Αθηνών Π. Βρεττό. Ο προβληματισμός επικεντρώθηκε ιδίως γύρω από το άρθρο 7 Ν. 489/1976 το οποίο αναφέρει ότι: «∆εν θεωρούνται τρίτοι, κατά την έννοια των διατάξεων του άρθρ. 2 παρ. 1 και του άρθ. 6 παρ. 2 : α) Ο οδηγός του αυτοκινήτου που προξένησε τη ζηµιά. β) Κάθε πρόσωπο του οποίου η ευθύνη καλύπτεται µε τη σύµβαση ασφάλισης. γ) Εκείνος ο οποίος έχει καταρτίσει µετά του ασφαλιστή την ασφαλιστική σύµβαση. δ) Οι νόµιµοι εκπρόσωποι νοµικού προσώπου που είναι ασφαλισµένο ή εταιρίας που δεν έχει αποκτήσει νοµική προσωπικότητα.» Η διάταξη του άρθρου βρίσκεται σε αντίθεσή προς την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2009/103/ΕΚ, η οποία αναφέρει ότι: «η ασφάλιση που προβλέπει το άρθρο 3 καλύπτει την ευθύνη για σωματικές βλάβες όλων των επιβατών, πλην του οδηγού, που προκύπτουν από την κυκλοφορία ενός οχήματος.».
Ζήτημα συμβατότητας εθνικού και ενωσιακού δικαίου τέθηκε και στην ομιλία του Ι. Παπαδόπουλου με θέμα: «Αυτοκίνητα υπαγόμενα σε υποχρεωτική ασφάλιση και νέες μορφές οχημάτων». Στην εν λόγω τοποθέτηση το ζήτημα εκκινεί από το τρίτο εδάφιο στην παράγραφο 1 του άρθρου 2 Ν. 489/1976, που ορίζει ότι: «Η υποχρέωση ασφάλισης υφίσταται διαρκώς από τη χορήγηση της αδείας κυκλοφορίας και των πινακίδων κυκλοφορίας, χωρίς να εξαρτάται από την εν τοις πράγμασι κίνηση ή λειτουργία του αυτοκινήτου, εκτός αν έχει τηρηθεί η διαδικασία της ακινησίας». Η προσθήκη του συγκεκριμένου εδαφίου επήλθε με τον Ν. 4141/2013 και γεννά ερωτήματα σχετικά με το αν υφίσταται υποχρέωση ασφάλισης μη ταξινομημένων οχημάτων και νέων μορφών οχημάτων (όπως ηλεκτρονικά πατίνια, snowmobile, Segway, golf kart) για τα οποία δεν απαιτείται χορήγηση άδειας και αριθμού κυκλοφορίας, καθώς και τι γίνεται όταν προκαλείται ατύχημα από όχημα χωρίς πινακίδες κυκλοφορίας. Η ερμηνεία του εδαφίου γ’ ως εξαίρεσης από τη υποχρέωσης ασφάλισης των οχήματα που δεν έχουν άδεια κυκλοφορίας και πινακίδες κυκλοφορίας, εκτιμήθηκε ως ευρισκόμενη σε δυσαρμονία με την ισχύουσα σε ενωσιακό επίπεδο νομοθεσία και νομολογία περί υποχρεωτικής ασφάλισης οχημάτων (η οποία κατά το άρθρου 5 παρ.2 της Οδηγίας 2009/103/ΕΚ, για την εξαίρεση από την υποχρεωτική ασφάλιση απαιτεί αναφορά σε ορισμένους τύπους οχημάτων ή ορισμένα οχήματα με ειδική πινακίδα κυκλοφορίας και κατάρτιση ειδικού καταλόγου).
Σχετικά με την αντίθεση των εθνικών διατάξεων προς την ευρωπαϊκή οδηγία, και στις δύο ομιλίες υποστηρίχθηκε ότι λόγω της έλλειψης αδιαμεσολάβητου, η Οδηγία δεν αναπτύσσει άμεσο οριζόντιο αποτέλεσμα, δηλαδή, παρότι οι διατάξεις της Οδηγίας δεν έχουν μεταφερθεί ή έχουν μεταφερθεί πλημμελώς, ιδιώτης δεν δύναται να τις επικαλεστεί έναντι άλλου ιδιώτη ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων και ο εθνικός δικαστής να τις εφαρμόσει. Ρηξικέλευθα υπήρξαν τα λόγια του κ. Αμπατζή, ο οποίος αποκάλεσε το αρθ. 7 του Ν.489/1976 ως ‘κερκόπορτα παραβιάσεων του Δικαίου της ΕΕ αλλά και συνακόλουθα του κοινοτικού κεκτημένου’. Σε περίπτωση ασαφούς διάταξης (όπως χαρακτήρισε ο Ι. Παπαδόπουλος το εδ. γ’ της παρ. 1 του αρθ. 2 Ν.489/1976), υπάρχει βέβαια δυνατότητα ερμηνείας κατά το μέτρο του δυνατού προς την κατεύθυνση του ενωσιακού δικαίου με απώτατο όριο την contra legem ερμηνεία. Μη δυνάμενης τοιαύτης ερμηνείας, τονίστηκε η εξωσυμβατική ευθύνη που υπέχει το κράτος μέλος και η δυνατότητα προσφυγής κατά αυτού στο Δικαστήριο Ευρωπαϊκής Ένωσης (αρθ. 260 παρ. 3 ΣΛΕΕ) που παρέχει δυνατότητα διεκδίκησης πλήρους και εύλογης αποζημίωσης. Η Οδηγία ωστόσο έχει άμεσο κάθετο αποτέλεσμα (δηλαδή έναντι του κράτους) και στο σημείο αυτό τέθηκε το ζήτημα της νομικής φύσης του Επικουρικού Κεφαλαίου, το οποίο και θα μπορούσε να τεθεί ως προδικαστικό ερώτημα στο ΔΕΕ.
Υπό την προεδρεία του Ι. Ρόκα, Ομότιμου Καθηγητή του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, συζητήθηκαν διεξοδικά οι εξαιρέσεις από την ασφαλιστική κάλυψη καθώς και το όλως σοβαρό και επίκαιρο θέμα των αξιώσεων των θυμάτων από τροχαία ατυχήματα κατά ασφαλιστικών εταιριών που έχουν τεθεί υπό καθεστώς εκκαθάρισης από 1/1/2016, η οποία διέπεται από το Ν. 4364/16.
Στη δικονομική ενότητα με προεδρεύων τον επί τιμή Αντιπρόεδρο του Αρείου Πάγου, Δ. Κυριτσάκη, αναπτύχθηκαν ζητήματα απόδειξης στην ειδική διαδικασία των αυτοκινητικών διαφορών και το ζήτημα του δεδικασμένου. Στην ποινική θεματική ενότητα υπό το συντονισμό του Ι. Κώτσου, οι προβληματισμοί κινήθηκαν στο πεδίο της αιτιώδους συνάφειας μεταξύ αξιόποινης συμπεριφοράς του οδηγού και επελθόντος ζημιογόνου αποτελέσματος. Ο Ζ. Κωνσταντίνου παρατήρησε πως η θεωρία conditio sine qua non, που κρατεί στο ποινικό δίκαιο, προσχωρώντας σταδιακά προς την θεωρία της πρόσφορης αιτιότητας (ισχύουσα στο αστικό δίκαιο), ενδεχομένως να εγείρει ζήτημα συμφωνίας με την αρχή in dubio pro reo που διατρέχει το ποινικό δίκαιο, καθώς η πιθανολόγηση δεν αρκεί για τη στοιχειοθέτηση της ενοχής αλλά η αμφιβολία βαίνει υπέρ του κατηγορουμένου.
Στην ενότητα των προσωπικών δεδομένων υπό την προεδρεία της Σινανιώτη-Μαρούδη Αριστέας, Καθηγήτριας στο Πανεπιστήμειο Πειραιώς, συζητήθηκαν θέματα που αδιαμφισβήτητα αποτελούν σύγχρονη πρόκληση για τους νομικούς. Το ενδιαφέρον θέμα της τεχνητής νοημοσύνης και των αυτοματοποιημένων αυτοκινήτων (self-driving vehicles), εγείρει σίγουρα πολλαπλά ζητήματα σχετικά με τα προσωπικά δεδομένα ως «τροφή των αλγορίθμων» που διέπουν τη λειτουργία τους. Ο Γ. Τσόλιας αναπτύσσοντας το εν λόγω θέμα, στάθηκε ιδιαίτερα και στην ποινική ευθύνη από την λειτουργία τους, ιδίως στην περίπτωση τραγικών διλημμάτων.
Η τεχνολογική εξέλιξη αναμένεται να επιφέρει ριζικές αλλαγές στον τρόπο της ασφάλισης καθώς ήδη παρέχεται η υπηρεσία pay as you go, μια υπηρεσία που συλλέγει εξειδικευμένα δεδομένα για τον προσδιορισμό του ύψους της ασφάλισης. Ο Σ. Βέρτελλης, επεσήμανε τα πλεονεκτήματα τόσο για τον ασφαλισμένο, ο οποίος επωφελείται από μειωμένα ασφάλιστρα όσο πιο συνετά οδηγεί, όσο και για τον ασφαλιστή με τη μείωση του ασφαλιστικού κινδύνου και την προστασία από απάτη. Ωστόσο η συλλογή δεδομένων θέσης διακυβεύει την ιδιωτικότητα και οδηγεί σε profiling, καθώς η καταγραφή των δεδομένων αυτών γίνεται από τρίτους ‘Cloud Providers’ και διαμέσου της επικοινωνίας συσκευών (internet of things), ο ασφαλισμένος ενδέχεται να βρεθεί απροστάτευτος ενάντια σε μια εξουσιοδοτημένα πρόσωπα. Ο Σ. Βέρτελλης κατέληξε στην ανάγκη προσαρμογής της εν λόγω υπηρεσίας με τον GDPR και στην υποχρέωση του ασφαλιστή για την ασφάλεια της πληροφορίας.
Τέλος, εξαιρετικά επίκαιρη υπήρξε η εισήγηση του Ευ. Μαργαρίτη σχετικά με την δυνατότητα χρήσης των προσωπικών δεδομένων στις δίκες για αποζημίωση από τροχαία. Ο εισηγητής εισφέροντας το γνωστό παράδειγμα των φωτογραφιών του Facebook επανέλαβε ότι η χρήση προσωπικών δεδομένων ως αποδεικτικών μέσων διέπεται από τις αρχές της νομιμότητας (ύπαρξη νομικής βάσης επεξεργασίας σχετικά με τα απλά προσωπικά δεδομένα του αρθ. 6), της διαφάνειας και της λογοδοσίας. Βέβαια, ‘’η προστασία των προσωπικών δεδομένων δεν εξιχνείται ως την απώλεια δικαιώματος δικαστικής προστασίας και όλων των συνταγματικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων’’, ΟλΑΠ 1/2017, αλλά επέρχεται στάθμιση με βάση την αρχή της αναλογικότητας. Ο εισηγητής στάθηκε στο παράδοξο της ελληνικής νομολογίας που επέτρεψε τη χρήση δημόσιων αναρτήσεων ως αποδεικτικών μέσων, μη υπάγοντας αυτές στην έννοια των «προσωπικών δεδομένων» , ενώ απαγόρευσε τη χρήση ιδιωτικών αναρτήσεων, επισημαίνοντας πως κάθε πληροφορία αναφερόμενη σε φυσικό πρόσωπο ανεξαρτήτως δημοσιότητας της ή μη συνιστά προσωπικό δεδομένο.
Συνάγεται σαφώς, ότι η διαρκώς εξελισσόμενη τεχνολογία δημιουργεί την ανάγκη προσαρμογής του δίκαιου στις σύγχρονες απαιτήσεις. Ο νομικός κόσμος καλείται να δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα σχετικά με το πώς και εάν θα ασφαλίζονται οι νέες μορφές οχημάτων (όπως τα ηλεκτρικά πατίνια) που απασχόλησαν τους συνέδρους, ποιο νομικό καθεστώς θα διέπει τη λειτουργία των αυτοματοποιημένων οχημάτων και εάν οι αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα αποτελούν αποδεκτά αποδεικτικά μέσα στο δικαστήριο. Παράλληλα, πληθώρα ρυθμίσεων φαίνεται να δημιουργεί δυσχέρειες στην ενιαία αντιμετώπισή τους και ενδεχομένως ανασφάλεια στους κοινωνούς του δικαίου.
Γεννήθηκε το 1998 στην Αθήνα. Είναι απόφοιτος των Εκπαιδευτηρίων Δούκα και τριτοετής φοιτήτρια Νομικής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Οι προβληματισμοί της γύρω από ζητήματα διεθνής πολιτικής την ώθησαν να συμμετάσχει από τα σχολικά χρόνια σε προσομοιώσεις. Τομείς ενδιαφέροντός της αποτελούν το ποινικό δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Μέσω της αρθρογραφίας της στην OffLine Post επιθυμεί να μελετήσει σε βάθος επίκαιρα νομικά ζητήματα και να μοιραστεί τις σκέψεις και γνώσεις της σχετικά με αυτά.
