Της Ιωάννας Λουκά,
Τατουάζ από ρομπότ, υπερηχογράφημα από κινητό τηλέφωνο… Πολλοί τις προηγούμενες δεκαετίες ακούγοντας τα παραπάνω θα μειδιούσαν και ίσως να έπαιρναν μία έκφραση απορίας, γιατί με κανέναν τρόπο δε θα μπορούσαν να φανταστούν ότι η τεχνολογία θα λάμβανε ποτέ τέτοια διάσταση στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου. Ωστόσο, το σενάριο αυτό της επιστημονικής (για πολλούς τότε) φαντασίας, αρχίζει να γίνεται κομμάτι της καθημερινής μας ζωής και να λαμβάνει σάρκα και οστά.
Το πάλαι ποτέ “fiction”, δίνει τη θέση του στο “fact” και, μάλλον, με την πάροδο των χρόνων στο “norm”. Η τεχνολογία έχει εισβάλει από ό,τι φαίνεται για τα καλά στη ζωή μας (ή μάλλον αποτελεί – απειλεί τη ζωή μας;). Σίγουρα, πολλά τεχνολογικά επιτεύγματα έχουν διευκολύνει τον τρόπο διαβίωσής μας και μας έχουν οδηγήσει σε υψηλότερο βιοτικό επίπεδο. Τα e-mails και τα μηνύματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αντικατέστησαν τα παραδοσιακά, «ρομαντικά» γράμματα, τα κινητά τηλέφωνα μας «απαγκίστρωσαν» από την «υποχρέωση» να τηλεφωνούμε από τον τοπικό περιπτερά και πολλά άλλα που το μελάνι δεν θα αρκούσε για να τα απαριθμήσει, έστω και περιοριστικά.
Οι διευκολύνσεις είναι μεγάλες, τα οφέλη πολλά και, όσο αυτά τα επιτεύγματα δεν είναι παρά μόνο θεράποντες του ανθρώπου, μπορούμε να πλέκουμε εγκώμια και να αυτοκαυχιόμαστε για την πρόοδο του ανθρώπινου πνεύματος. Όμως, μία πιο προσεκτική και κριτική ματιά ίσως να μας οδηγούσε στο να θωρήσουμε μία όψη της τεχνολογίας λίγο διαφορετική.
Τα κινητά τηλέφωνα, πραγματικά, μας επιτρέπουν να κάνουμε δραστηριότητες από την καθαρή επικοινωνία μέχρι και την ψυχαγωγία. Παρόλ’ αυτά, η χρήση τους αρχίζει να γίνεται κατάχρηση. Βρίσκονται στα χέρια μας από την ώρα που ξυπνάμε και επιζητούν την προσοχή μας μέχρι να πέσουμε στην αγκαλιά του Μορφέα. «Αποτελούν» τη ζωή μας και καταλαμβάνουν σχεδόν όλο τον ημερήσιο χρόνο μας. Ίσως να ακούγεται υπερβολικό, αλλά η ολίσθηση από την κυριότητα στη δουλειά του «δεσπόζοντος» πια κινητού τηλεφώνου πλησιάζει απειλητικά.
Πολλοί, θα έσπευδαν να πουν ότι το να επιρρίπτει κανείς μύδρους στην τεχνολογία είναι σαν να την απορρίπτει και να στρέφεται προς την παρελθοντολαγνεία. Με κανέναν τρόπο δεν προωθεί κανείς την λατρεία του παρελθόντος, αλλά αυτή η θεώρηση μας επιτρέπει να δούμε την κεφαλή της Μέδουσας κατάματα και να προβούμε σε διορθωτικές κινήσεις έχοντας ως γνώμονα το αξεπέραστο, αρχαιοελληνικό και οικουμενικό πλέον, ως αξία «μέτρον άριστον». Η μεσότητα, αυτή , πρέπει να υπάρχει σε κάθε έκφανση της ζωής μας, αν θέλουμε να είναι ποιοτική .Αλλά , φαίνεται πολλές φορές να εξαφανίζεται και είτε να τείνει προς την υπερβολή είτε προς την έλλειψη.
Ένδειξη υπερβολής και, μάλλον, δείγμα ύβρεως είναι οι ανθρωπόμορφες μηχανές, που θα φτάσουν να ξεπερνούν σε αριθμό τους ανθρώπους, αν οι βιομηχανίες τις παράγουν σωρηδόν χωρίς να τεθεί φραγμός στη δημιουργία τους. Τα σύγχρονα ρομπότ μπορούν να χρησιμοποιηθούν ορθά στον κλάδο της Ιατρικής και να σώζουν, με την τεχνητή τους νοημοσύνη, άτομα που παλεύουν για τη ζωή τους. Ωστόσο, μπορούν και να μας αφαιμάξουν. Να μας αφαιμάξουν από άποψη πεποιθήσεων και απόψεων και να κλονίσουν το ιδεολογικό υπόβαθρο που είχαμε δομήσει όλα αυτά τα χρόνια της ζωής μας •το ότι ο άνθρωπος, δηλαδή, είναι δημιούργημα ανθρώπου και όχι κλωνοποιημένης μηχανής• το ότι μέσα του ρέει άφθονο αίμα και όχι «ηλεκτρική χλωροφύλλη». Όταν η μηχανή λαμβάνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις και παίρνει τη θέση του δημιουργού, δεν μπορούμε παρά να αντιδράσουμε.
Η πρωτοπλαστική δημιουργία δεν ήταν, δεν είναι και ούτε θα είναι ποτέ στη δικαιοδοσία του «ασήμαντου»- απέναντι στο Θείο- πανούργου ανθρώπου, που «μεθυσμένος» από την δόξα και τα πλούτη που θα αποκτήσει λόγω των επικερδέστατων πωλήσεων των μηχανημάτων αυτών, διαπράττει ύβρη, δηλώνοντας έτσι ,χωρίς πολλές φορές να το ξέρει, προθυμία να βρεθεί αντιμέτωπος με την τίση.
Η «τίσις», όμως, δεν θα επιδράσει μόνο σε αυτόν, αλλά θα έχει αντίκτυπο σε όλο το κοινωνικό σύνολο. Προκειμένου να αποφευχθεί λοιπόν πρέπει να δράσουμε. Και η δράση θα επέλθει από την αλλαγή νοοτροπίας και αντίληψης απέναντι στα πράγματα. Καλή η τεχνολογία και τα επιτεύγματα• μόνο σε αυτά πρέπει να προστεθεί και μία υποσημείωση που η αξία της βέβαια την καθιστά επικεφαλίδα… το «μέτρο».
Η σύνεση και η λογική θα μας επιτρέψουν να χρησιμοποιήσουμε την τεχνολογία ορθά, χωρίς να απαρνηθούμε την πρόοδο. Συγχρόνως, θα μας βοηθήσουν να σπάσουμε τις τυχόν αλυσίδες που μπορεί να φοράμε σαν σύγχρονοι πλατωνικοί δεσμώτες και να αντικρίσουμε τον «Ήλιο»… Δύσκολο εγχείρημα; Προφανώς. Αλλά ποιος είπε ότι η ενατένιση του αγαθού είναι εύκολη υπόθεση χωρίς θυσίες;
