Της Άννας Κανάκη,
Το Ευαγγέλιο το λέει καθαρά: σύμφωνα με τις 10 εντολές του Μωυσή «τόν αμπελώνα καί τόν ελαιώνα (δεί) έξ ημέρας εργάζεσθαι της εβδομάδος, τώ δε σαββάτω αναπαύεσθαι». Ήδη από εκείνον τον καιρό των γραφών ήταν ξεκάθαρο στους ανθρώπους ότι η εργασία πρέπει να συνδυάζεται με την ξεκούραση. Και η μέρα της ξεκούρασης ήταν παραδοσιακά αφιερωμένη στο Θεό. Σταδιακά στη βιομηχανοποιημένη εποχή μας έγιναν σταθερά βήματα εξασφάλισης περισσότερων ελεύθερων ημερών μέσα στην εβδομάδα για τους όλο και σκληρότερα εργαζόμενους υπαλλήλους, με αποκορύφωμα την κατοχύρωση του οχταώρου. Τελικά, σήμερα οι εργαζόμενοι εργάζονται οχτάωρα τις πέντε εργάσιμες ημέρες της εβδομάδας. Η πραγματικότητα όμως, που αποτυπώνεται μέσα από την πρακτική, θέτει μία δυναμική αμφισβήτηση στο κατεστημένο αυτό, ζητώντας εργασία τεσσάρων αντί για πέντε ημερών την εβδομάδα.
Στις αρχές του 2018 πολλές επιχειρήσεις, ιδίως σε Ηνωμένο Βασίλειο, Νέα Ζηλανδία και Ιαπωνία, start-ups κυρίως, έθεσαν σε εφαρμογή την πειραματική ως τότε πρακτική οι εργαζόμενοι να εργάζονται 1 ημέρα λιγότερη, χωρίς να μειώνεται ο μισθός τους. Το αποτέλεσμα του πειράματος αυτού ήταν, αντί οι επιχειρήσεις να χρεωκοπήσουν άμεσα, να δουν μία δυναμική αύξηση στην παραγωγικότητά τους. Σήμερα, το Trades’ Union Congress (TUC) του Ηνωμένου Βασιλείου ζητά, μέχρι το 2100, όλοι στο ΗΒ να εργάζονται τετραήμερα αντί για πενθήμερα, αίτημα το οποίο υποστηρίζουν και οι Εργατικοί.
Τα αποτελέσματα αυτής της πρακτικής, λένε, είναι άμεσα και ευεργετικά. Η αποδοτικότητα των εργαζομένων αυξάνεται αισθητά, το ίδιο και η ψυχολογία με την οποία αντιμετωπίζουν την εργασία τους. Ξέρουν ότι αν δουλέψουν συγκεντρωμένα, μπορούν να έχουν μία επιπλέον μέρα εκτός, κι έτσι «ρυθμίζουν» τόσο τον όγκο και την ποιότητα της δουλειάς τους, όσο και τη διάθεσή τους για αυτή. Ταυτόχρονα, η μέθοδος αυτή υπόσχεται να λύσει μεγαλύτερα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα, όπως είναι η απαλλοτρίωση του σύγχρονου ανθρώπου από την υπερεργασία του. Το ρηξικέλευθο είναι ότι πλέον η συγκροτημένη εργασία θα αμείβεται με μία ημέρα ξεκούρασης, αντί με περισσότερο φόρτο. Εκείνη τη μέρα ξεκούρασης ο άνθρωπος μπορεί να αναπτύξει τις πτυχές της προσωπικότητάς του που παραμελεί όταν εργάζεται, και να «τα βρει με τον εαυτό του». Επίσης, το εργασιακό τετραήμερο είναι μία σκληρή γροθιά στα εργασιακά δικαιώματα που ξανά στην εποχή μας υποχωρούν στα επαγγέλματα που είναι πιο απαραίτητο να προστατεύσουν. Τέλος, η ισότητα μεταξύ των δύο φύλων στον εργασιακό τομέα γίνεται έτσι ακόμα πιο απτή, καθώς οι γονείς επωφελούνται από μία μέρα περισσότερη κοντά στα παιδιά τους.
Η πρακτική μέχρι στιγμής έχει βέβαια δείξει ότι η μέθοδος του τετραημέρου λειτουργεί κατά βάση σε επιχειρήσεις που απαιτούν από τους υπαλλήλους τους λιγότερη πνευματική εργασία, για παράδειγμα σε εταιρίες τηλεφωνικών πωλήσεων. Στην επιχείρηση αυξημένης πνευματικής εργασίας, μπορεί επίσης να λειτουργήσει το τετραήμερο, ως κίνητρο. Αν η δουλειά που πρέπει να επιτελεστεί μέχρι την Παρασκευή, έχει ολοκληρωθεί ως την Πέμπτη, ο εργαζόμενος έχει την Παρασκευή του ελεύθερη. Συνεπώς, το τετραήμερο λειτουργεί ως κίνητρο να δουλέψει πιο συγκεντρωμένα και, κατά συνέπεια, αποδοτικότερα.
Υπάρχουν ωστόσο και περιπτώσεις επιχειρήσεων που, έχοντας αποτυχημένα δοκιμάσει τη μέθοδο του τετραήμερου, επέστρεψαν στο παραδοσιακό πενθήμερο. Και αυτό, επειδή οι 48 ή 40 ώρες συνήθως δεν είναι κι αυτές αρκετές σε κάποια επαγγέλματα. Πώς να καταφέρουν λοιπόν να χωρέσουν την ακατάπαυστη και συγκεντρωμένη εργασία 48 τουλάχιστον ωρών σε μόνο 32; Ταυτόχρονα, με αυτή τη μέθοδο, η οποία είναι νομοθετικά αρρύθμιστη όπου έχει εφαρμοστεί, ανοίγει στην ουσία η πίσω πόρτα για την μερική απασχόληση (“part-time” jobs), καθώς κανείς δεν δεσμεύει τους εργοδότες να μην χαμηλώσουν τους μισθούς ενόψει των εργασιακών τετραήμερων και εξίσου οι εργαζόμενοι δεν δεσμεύονται να μην δουλέψουν την 5η ημέρα της εβδομάδας, στερώντας ενδεχομένως τη θέση από κάποιον άνεργο.
Εντωμεταξύ, παρατηρώντας τη νέα μέθοδο που εμφανίστηκε στις «δυτικές» κοινωνίες, έχουμε ξανά ολότελα λησμονήσει αυτούς που έχουν πραγματική ανάγκη μίας προστατευτικής εργατικής νομοθεσίας, κατά τους κανονισμούς του ΠΟΕ (Παγκόσμιου Οργανισμού Εργασίας), δηλαδή τα παιδιά – εργάτες και γενικότερα όσους δουλεύουν υπό τις χειρότερες συνθήκες στις βιομηχανίες κρατών που αδιαφορούν για τα θεμελιώδη εργασιακά δικαιώματα των πολιτών τους.
Τελικά, η νέα αυτή πρακτική της τετραήμερης εργασίας, με τα προτερήματα και τα μειονεκτήματά της, είναι ένα φαινόμενο που θα απασχολήσει αρκετά τη σύγχρονη οικονομική επιστήμη, το εργατικό δίκαιο, αλλά και τον εθνικό νομοθέτη. Αναμένουμε εξελίξεις.
Είναι 19 ετών και είναι δευτεροετής φοιτήτρια του τμήματος Νομικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Γνωρίζει αγγλικά,γερμανικά και γαλλικά και έχει συμμετάσχει σε πληθώρα φοιτητικών προσομοιώσεων και σεμιναρίων.
