Του Δημήτριου Θεοδωρή,
Στα μέσα του Μαρτίου του 1821 η προετοιμασία για τον απελευθερωτικό αγώνα είχε φτάσει στο τελικό στάδιο. Σύντομα θα ξεσπούσε η επανάσταση. Ακόμα και οι Τούρκοι έβλεπαν ότι είχε φτάσει η ώρα του ξεσηκωμού των υπόδουλων Ελλήνων.
Στις 21 Μαρτίου λύνεται η πολιορκία στους Πύργους των Καλαβρύτων και σημειώνεται η πρώτη επαναστατική πράξη στη νότια Ελλάδα (νίκη των Ελλήνων επαναστατών). Στις 23 Μαρτίου του 1821 απελευθερώνεται η Καλαμάτα και ακολουθεί ο ξεσηκωμός στην Πάτρα. Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ορκίζει τους επαναστάτες στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου της Πάτρας σε μια σημαία που είχε φέρει μαζί του ο Ανδρέας Λόντος. Τα πρώτα αυτά νικηφόρα βήματα της επανάστασης λαμβάνουν χώρα κυρίως στην Πελοπόννησο.
Οι συνθήκες εκεί φαίνεται να είναι απόλυτα ευνοϊκές. Στην Πελοπόννησο υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός κλεφτών και αρματολών. Εξαιτίας της μορφολογίας του εδάφους οι επαναστάτες έχουν τακτικό και στρατηγικό πλεονέκτημα και μπορούν να εφαρμόσουν αυτό που ξέρουν καλύτερα: τον κλεφτοπόλεμο. Η προσέγγιση από τη θάλασσα είναι ιδιαίτερα δύσκολη αν όχι αδύνατη εξαιτίας του ελληνικού ναυτικού. Οι ναύτες ήταν μπαρουτοκαπνισμένοι και έμπειροι εξαιτίας των συγκρούσεων τους με τους πειρατές και των επιχειρήσεων που λάμβαναν την εποχή του ναυτικού αποκλεισμού της Γαλλίας. Οι Τούρκοι είχαν την επιλογή εισβολής από τα βόρεια η οποία όμως χαρακτηριζόταν από σημαντικό βαθμό δυσκολίας εξαιτίας και πάλι του εδάφους. Οι μόνοι δρόμοι που μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ήταν εκτενείς και παράλληλες οδοί που κατηφόριζαν στα δυο άκρα της οροσειράς της Πίνδου. Ο βαρύς χειμώνας της περιοχής δεν επέτρεπε ανοιχτή μάχη. Καθοριστική σημασία στην εξάπλωση της επανάστασης στην Πελοπόννησο έπαιξε η ρήξη του Αλή Πασά με την Πύλη. Σημαντικό μέρος του τουρκικού στρατού ήταν απασχολημένο στον πόλεμο εναντίον του Αλή Πασά (ο Χουρσίτ, πασάς της Πελοποννήσου είχε λάβει εντολή να κινηθεί εναντίον του Αλή Πασά). Η παρουσία του Οθωμανικού στρατού δεν ήταν ιδιαίτερα ισχυρή στην περιοχή αυτή και οι ελληνικοί πληθυσμοί ήταν πυκνότεροι.
Πρέπει λοιπόν να ανακτήσουν τον έλεγχο της Πελοποννήσου καθώς ο σχεδιασμός της καταστολής της επανάστασης θα ήταν εξαιρετικά δύσκολος. Οι περισσότεροι οπλαρχηγοί πιστεύουν ότι θα πρέπει να απελευθερωθούν οι περιφερειακές πόλεις. Ο Κολοκοτρώνης πιστεύει ότι οι επαναστάτες θα έπρεπε να κατευθυνθούν και να καταλάβουν την Τριπολιτσά.
Η Τριπολιτσά αποτελούσε σημαντικό διοικητικό στρατιωτικό και οικονομικό κέντρο της Πελοποννήσου. Η κατοχή της σήμαινε ταυτόχρονα και έλεγχο όλων των οδών για τις διάφορες πόλεις του Μοριά. Όσο η Τριπολιτσά θα έμενε απείραχτη θα αποτελούσε σημαντική εστία ανασύνταξης των τουρκικών δυνάμεων, άμυνας και αντεπίθεσης.
Με ελάχιστους άντρες ο Κολοκοτρώνης περνάει από την Καλαμάτα στην Αρκαδία για να στραφεί εναντίον της Τριπολιτσάς. Μαζί του είχε και κάποιους λίγους οπλαρχηγούς που πίστεψαν στο στρατηγικό του πλάνο (Παπαφλέσσας, Νικηταράς, Αναγνωσταράς, μικρές δυνάμεις από τον Μούρτζινο και τον Πετρόμπεη). Μπαίνοντας στην Αρκαδία κατευθύνεται στην Καρύταινα, όπου είχαν συγκεντρωθεί χιλιάδες κάτοικοι (6000 περίπου) της περιοχής για να καταλάβουν το κάστρο. Μαθαίνοντας ότι Τούρκοι και Αρβανίτες της Ολυμπίας, μαζί με γυναικόπαιδα, έρχονταν για να ασφαλιστούν είτε στην Τρίπολη είτε στην Καρύταινα, παίρνει μερικούς άντρες και τους στήνει ενέδρα κοντά στον Αλφειό ποταμό. Τούρκοι σκοτώνονται στη μάχη, άλλοι πνίγονται και οι περισσότεροι καταφέρνουν να ασφαλιστούν στην Καρύταινα. Οι Έλληνες επαναστάτες μαζί με τον όχλο που είχε μαζευτεί γύρω από την Καρύταινα διαλύθηκαν αμαχητί μόλις είδαν τους 2000 Τούρκους που στέλνονταν από την Τρίπολη προς βοήθεια των αποκλεισμένων της Καρύταινας.
Στη σύσκεψη στο Χρυσοβίτσι ο Κολοκοτρώνης επιμένει να στρέψουν τα όπλα τους προς την Τριπολιτσά. Οι υπόλοιποι οπλαρχηγοί τον απαξιώνουν. Η προσευχή του στην εκκλησία της Παναγίας στο Χρυσοβίτσι αναπτερώνει το δικό του ηθικό και ακόμα πιο αποφασισμένος πηγαίνει στην Πιάνα. Συγκεντρώνει περίπου 300 άντρες.
Στις 14 Απριλίου, στο χωριό Λεβίδι, 3000 Τούρκοι (ιππείς και πεζικό) ηττώνται από τις ελληνικές δυνάμεις που βρίσκονταν στο χωριό. Οι Έλληνες ταμπουρωμένοι στα σπίτια του χωριού υπό τις διαταγές του Αναγνώστη Στριφόμπολα και του Σωτήρη Χαραλάμπη καταφέρνουν να αμυνθούν και έπειτα να αντεπιτεθούν. Σημειώνουν μια σημαντική νίκη γοήτρου που αναπτερώνει το ηθικό όλων των επαναστατών δείχνοντας ότι οι Τούρκοι δεν είναι άτρωτοι και ανίκητοι.
Ο Κολοκοτρώνης μαζί με τοπικούς οπλαρχηγούς, τους άντρες του και τον Νικηταρά αποφασίζουν να στρατοπεδεύσουν στο Βαλτέτσι. Στις 24 Απριλίου ο Μουσταφάμπεης, απεσταλμένος του Χουρσίτ Πασά και με την εντολή να βοηθήσει τους Τούρκους που ήταν κλεισμένοι στην Τρίπολη, επιτίθεται εναντίον των θέσεων των Ελλήνων στο Βαλτέτσι. Οι ελληνικές γραμμές σπάνε και μόνο ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης κατάφερε να διατηρήσει τη θέση του στα βόρεια του χωριού δεχόμενος και τη βοήθεια του Δημήτριου Πλαπούτα και του Νικηταρά. Οι Τούρκοι βρισκόμενοι ανάμεσα από 2 πυρά υποχωρούν και ανασυγκροτούνται. Όμως, την ίδια στιγμή ανασυγκροτούνται και οι Έλληνες. Στήνουν νέα ταμπούρια και ενισχύουν τη φρουρά του χωριού. Πλέον μια φρουρά 1000 ανδρών με αρχηγό τους τον Κυριακούλη Μαυρομιχάλη θα υπερασπίζονταν το Βαλτέτσι. Ανάμεσα σε αυτούς και ο οπλαρχηγός Μητροπέτροβας και οι Ηλίας Δ. Φλέσσας και Νικήτας Φλέσσας. Ο Κολοκοτρώνης θα έπιανε τα γύρω υψώματα και θα περίμενε. Στις 12 Μαΐου, τμήμα του στρατού του Μουσταφάμπεη με αρχηγό το Ρουμπή, Τούρκο αξιωματικό, κατευθύνεται στο Βαλτέτσι. Άλλα σώματα του Τουρκικού στρατού θα χτυπούσαν τη γύρω περιοχή και θα προχωρούσαν και αυτά στο Βαλτέτσι. Η μάχη είχε ήδη αρχίσει και ήταν σφοδρή αλλά μέχρι το βράδυ δεν υπήρχε κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα. Και οι δύο πλευρές διατηρούσαν τις θέσεις τους. Γύρω στα μεσάνυχτα ο Κολοκοτρώνης μπαίνει στο Βαλτέτσι για να εφοδιάσει τους αμυνόμενους με τρόφιμα και πολεμοφόδια. Έπειτα επέστρεψε στο δικό του στρατιωτικό σώμα. Τις πρωινές ώρες της 13ης Μαΐου ο Κολοκοτρώνης αντιλαμβάνεται κάποιες συνθηματικές φωτιές προς το στρατόπεδο των Τούρκων. Οι Τούρκοι έχουν διαταγές οπισθοχώρησης και ο Κολοκοτρώνης διατάζει τους οπλαρχηγούς στα γύρω υψώματα να επιτεθούν. Μαζί αρχίζουν την αντεπίθεση και οι υπερασπιστές του Βαλτετσίου. Σε αυτές τις δυνάμεις έρχεται να προστεθεί και ο Νικηταράς ο οποίος τυχαία γυρνούσε από το Άργος. Μαζί με τους άντρες του ρίχτηκαν και αυτοί στη μάχη. Οι Τούρκοι τρέπονται σε άτακτη φυγή και αφήνουν πίσω τους άφθονο πολεμικό υλικό. Περίπου 5000 όπλα βρίσκονται πλέον στα χέρια των Ελλήνων. Ο Κολοκοτρώνης καταφέρνει να οργανώσει ακόμα καλύτερα το στρατό του διαθέτοντας αυτό το μεγάλο αριθμό πολεμικού υλικού. Το σημαντικότερο αποτέλεσμα αυτής της νίκης είναι η ενίσχυση του θάρρους και της αυτοπεποίθησης των Ελλήνων, «όπλα» που είναι απαραίτητα όπως θα φανεί και στην Άλωση της Τριπολιτσάς.
Τη νύχτα της 17ης και 18ης Μαΐου στρατιωτικό σώμα 4000 ανδρών κινείται εναντίον των Δολιανών και των Βερβένων. Ο Νικηταράς καταφέρνει να υπερασπιστεί με 200 άντρες τα Δολιανά. Στα Βέρβενα η ολιγάριθμη ελληνική δύναμη αντιστέκεται σθεναρά και τρέπει τους Τούρκους σε φυγή. Ενώνεται έπειτα με τη δύναμη του Νικηταρά και επιτίθενται μαζί στους Τούρκους οι οποίοι υποχωρούν.
Πλέον ο δρόμος για την Τριπολιτσά είναι ανοιχτός. Ο Κολοκοτρώνης στήνει το στρατόπεδό του στα Τρίκορφα. Στόχος του είναι να περισφίξει τον κλοιό γύρω από την Τριπολιτσά ώστε να τους εξαναγκάσει να συνθηκολογήσουν.
Στις 18 Μαΐου ξεκινάει επίσημα η πολιορκία. Πρώτα στέλνεται μια επιστολή στον Μουσταφάμπεη προειδοποιώντας τον πως αν δεν παραδοθεί θα υπάρξουν εχθροπραξίες.
Στις 10 Αυγούστου του 1821 οι Τούρκοι αποστέλλουν μια μεγάλη δύναμη στα γύρω χωριά για να καταφέρουν να μαζέψουν πολεμοφόδια και κυρίως τρόφιμα. Ο Κολοκοτρώνης είχε ήδη διατάξει να κατασκευαστεί μια περιφερειακή τάφρος γύρω από την Τριπολιτσά. Η τουρκική αυτή ομάδα κατάφερε με ευκολία να περάσει από την τάφρο. Κατά την επιστροφή τους όμως έπρεπε να αντιμετωπίσουν μια ισχυρή ελληνική δύναμη που βρισκόταν ήδη μέσα στην τάφρο. Οι Έλληνες επιτίθενται με μανία στους Τούρκους που επέστρεφαν από το πλιάτσικο. Ο Κολοκοτρώνης αντιλαμβάνεται πολύ γρήγορα ότι αυτή η ομάδα Τούρκων θα δεχθεί βοήθεια από την Τρίπολη. Η διαταγή του στους άνδρες που βρίσκονταν μέσα στην τάφρο ήταν: «Κώλο με κώλο» Ο Κολοκοτρώνης εφαρμόζει τακτική η οποία ονομάζεται στη στρατιωτική διάλεκτο δίζυγο πυρ και χαρίζει τη νίκη στους Έλληνες στη μάχη της Γράνας. Ύστερα από αυτή τη νίκη ο αποκλεισμός για τους πολιορκημένους γίνεται ασφυκτικός.
Οι Αλβανοί στέλνουν αντιπροσωπεία στον Κολοκοτρώνη και ζητούν να τους αφήσει ανενόχλητους να περάσουν από την Τρίπολη. Ο Κολοκοτρώνης δίνει τελικά το λόγο του πως δεν θα τους πειράξει.
Στις 23 Σεπτεμβρίου του 1821, ο Μανώλης Δούνιας μαζί με 2 Υδραίους, εξαιτίας της γνωριμίας του με τον φύλακα του προμαχώνα, αναρριχήθηκε στα τείχη της πόλης. Εξουδετερώνουν το φύλακα και ανοίγουν τις πύλες. Οι Έλληνες επαναστάτες εισέρχονται στην πόλη άτακτα χωρίς κανείς να μην μπορεί να τους συγκρατήσει. Μετά την άλωση γίνεται τρομερή λεηλασία και χιλιάδες Οθωμανοί, Εβραίοι σφαγιάζονται.
Η Τρίπολη πλέον βρίσκεται στα χέρια των Ελλήνων. Το σχέδιο του Κολοκοτρώνη χαρακτηρίζεται επιτυχημένο και προσφέρει ισχυρό έρεισμα στην προσπάθεια των επαναστατών να εδραιώσουν την επανάσταση.
Πηγές
- Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Παπαρρηγόπουλος, Πεντάτομη Έκδοση, Τόμος 4
- Λ.Σ. Σταυριανός, Τα Βαλκάνια από το 1453 και μετά, Τόμος Ι, Εκδόσεις Βάνιας
- National Geographic, 1821, Ο ξεσηκωμός του Γένους
- Κολοκοτρώνη. Η αδούλωτη γενιά, Πάνος Γιαννακάκης, Εκδόσεις Στρατίκη
