Της Ασπασίας Παπαδοπούλου,
«Λος Άντζελες 2029 μ.Χ. Οι μηχανές ξεπρόβαλαν από τις στάχτες της φωτιάς του πυρηνικού πολέμου, έπειτα από μόχθο δεκαετιών για την εξολόθρευση της ανθρωπότητας. Ωστόσο, η τελευταία μάχη δεν θα δοθεί στο μέλλον. Θα δοθεί εδώ, στο παρόν.»
Με την παραπάνω εισαγωγή, ο σεναριογράφος της ταινίας «Ο Εξολοθρευτής», με πρωταγωνιστή τον Arnold Schwarzenegger, μας παραπέμπει στη δημοφιλέστερη κινηματογραφική προφητεία για το τέλος του κόσμου και την υποταγή του ανθρώπινου είδους στις μηχανές. Το 2029 δεν είναι μακριά. Ωστόσο, η προφητεία έχει μετατραπεί σε μια πραγματική πρόκληση: Τα ρομπότ θα βελτιώσουν τη ζωή μας ή θα μας αντικαταστήσουν;
Στο παρελθόν τα ρομπότ αποτελούσαν σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Εντούτοις, στις αρχές του 60 άρχισαν να γίνονται πραγματικότητα. Πριν από μερικά χρόνια η ιδέα πως ένας υπολογιστής θα μπορούσε να ελέγχει την κατεύθυνση ενός αυτοκινήτου, φάνταζε αδιανόητη. Πλέον είναι γεγονός. Τα κινητά μας έχουν εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης. Η τεχνητή νοημοσύνη σε συνδυασμό με τον αυτοματισμό υπόσχονται ταχύτερη και ασφαλέστερη επίλυση των ανθρωπίνων προβλημάτων, ελευθερώνοντας τη σκέψη και εξελίσσοντας την ανθρωπότητα. Παρά ταύτα, δεν εκλίπει η επιφυλακτικότητα και η υποστήριξη της άποψης πως το μέλλον είναι δυσοίωνο για το ανθρώπινο είδος, μέσω της αντικατάστασής του από τις μηχανές.
Ο Karl Marx ισχυρίστηκε ότι η τεχνολογία θα οδηγήσει σε «μείωση του χρόνου εργασίας», ενώ ο οικονομολόγος John Maynard Keynes προέβλεψε ότι ο αυτοματισμός, θα μπορούσε να επιτρέψει μια εβδομάδα εργασίας, κατά προσέγγιση 15 ωρών. Οι ισχυρισμοί ότι η ρομποτική θα συμβάλει στην εξάλειψη εκατομμύριων θέσεων εργασίας, από τον κατασκευαστή αυτοκινήτου έως τον οδηγό ενός ταξί, είναι άκρως συνηθισμένοι.
Ενδυνάμωση ή υποδούλωση;
Πολλοί ενστερνίζονται την άποψη, ότι οι ψηφιακές πλατφόρμες θα επιτρέψουν στους ανθρώπους να γίνουν το αφεντικό του εαυτού τους, μέσω της ελευθερίας επιλογής του χρόνου, της τοποθεσίας αλλά και της αμοιβής τους.
Οι άνθρωποι θα έχουν εισοδήματα από την ενασχόλησή τους σε εφαρμογές όπως η Uber ή η Deliveroo και στη συνέχεια θα στρέφονται σε ψηφιακά “microtasks”, για παράδειγμα μιας μετάφρασης κειμένου που πραγματοποιείται εικονικά, χρησιμοποιώντας μία από τις πλατφόρμες που αποτελούν την οικονομία του gig, στην οποία κυριαρχούν οι ευέλικτες και προσωρινές μορφές εργασίας.
Πράγματι, πολλοί άνθρωποι εργάζονται αρκετές ώρες με κατακερματισμένο εισόδημα και επισφάλεια στην αγορά εργασίας. Όχι μόνο, η τεχνολογία δεν απελευθέρωσε τους ανθρώπους από την καταναγκαστική εργασία, όπως ο Μαρξ και ο Κέινς προέβλεψαν κάποτε, αλλά και δημιούργησε νέες προκλήσεις, εισβάλλοντας στον ελεύθερο χρόνο των ανθρώπων μέσω της ψηφιοποίησης της καθημερινότητας.
Η ικανότητα αυτοματοποίησης της τεχνολογίας δεν οδηγεί αναγκαστικά στην υλοποίησή της. Μόνο το 10% από τις αμερικανικές εταιρείες που θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τα ρομπότ, επέλεξαν να το εφαρμόσουν. Για τους τομείς χαμηλής ειδίκευσης – συμπεριλαμβανομένων των μονάδων φροντίδας και μέριμνας, των εστιατορίων, των μπαρ και ορισμένων εργοστασίων – η απασχόληση ανθρώπων θα εξακολουθήσει να είναι επικερδέστερη. Αναλογιστείτε την τελευταία φορά που πήγατε στο κομμωτήριο. Πρόκειται για μια χειρονακτική εργασία που εκτελείται με χαμηλότερο κόστος από την αυτόματη εναλλακτική λύση. Εν ολίγοις, όσο η εργασία παραμένει φθηνή, οι εργοδότες τείνουν να εισπράττουν αντί να επωφελούνται από το πλήρες δυναμικό των τεχνολογιών. Ο καταναλωτισμός και η πίστη στις αρχές της ελεύθερης αγοράς υποδηλώνουν ότι η τεχνολογία αξιοποιείται για να αποκομίζει ολοένα και μεγαλύτερο κέρδος.
Είναι γεγονός πως η τεχνολογία δεν είναι μια αυτοτελής δύναμη, αλλά διαμορφώνεται από την πολιτική και την οικονομία. Βέβαια, απόρροια της αυτοματοποίησης είναι η αντικατάσταση της εργασίας, ωστόσο οι θέσεις εργασίας κωδικοποιούνται και μειώνονται σε ένα στενό φάσμα εξειδικευμένων εργασιών.
Μπορούν τα ρομπότ να βοηθήσουν την ανθρώπινη εργασία;
Από το 2014, η Fetch Robotics έθεσε σε λειτουργία στόλους αυτόνομων κινητών ρομπότ σε αποθήκες σε όλη την υφήλιο. Αυτά τα ρομπότ μεταφέρουν υλικά, ελαχιστοποιώντας τη βαριά ανύψωση και το περπάτημα σε μεγάλες αποστάσεις, βοηθώντας με αυτόν τον τρόπο τους ανθρώπους να εργάζονται πιο αποτελεσματικά. Αξίζει να σημειωθεί ότι, δεν είναι πάντα εύκολο στους διευθύνοντες συμβούλους να γνωστοποιήσουν στους εργαζομένους την εισαγωγή των ρομπότ, όταν προηγουμένως έχουν ακούσει ότι η ρομποτική αντικατάστασή τους είναι επικείμενη. Η εισαγωγή των ρομπότ σε ένα χώρο εργασίας μπορεί να είναι μια πολύπλοκη και δυναμική επιχείρηση. Όταν οι εργαζόμενοι δεν αισθάνονται ότι απειλείται η δουλειά τους, το τελικό αποτέλεσμα είναι μια αποθήκη γεμάτη από πιο ευτυχισμένους και υγιέστερους ανθρώπους που παραμένουν το επίκεντρο μιας ανταγωνιστικής επιχείρησης.
Μεταξύ του 2010 και του 2016, ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης της ποσότητας των ρομπότ στην Ασία ήταν 9%, στην Αμερική 7% και στην Ευρώπη 5%. Μεταξύ 2015 και 2016, ο μέσος αριθμός των εργαζόμενων ρομπότ παγκοσμίως, αυξήθηκε από 66 μονάδες για κάθε 10.000 εργαζομένους σε 74. Η χώρα με τον μεγαλύτερο αριθμό ρομπότ παγκοσμίως είναι η Νότια Κορέα με 631 ρομπότ ανά 10.000 εργαζομένους. Η Διεθνής Ομοσπονδία Ρομποτικής (IFR) αναφέρει πως αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην εγκατάσταση ενός μεγάλου όγκου ρομπότ, ιδιαίτερα στις αυτοκινητοβιομηχανίες. Ακολουθεί η Σιγκαπούρη, με 488 εγκατεστημένα ρομπότ για κάθε 10.000 άτομα. Περίπου το 90% των ρομπότ στη Σιγκαπούρη έχει εγκατασταθεί στη βιομηχανία ηλεκτρονικών ειδών, επισημαίνει η IFR. Η Γερμανία είναι η πιο αυτοματοποιημένη χώρα της Ευρώπης, κατατάσσοντας την τρίτη σε παγκόσμιο επίπεδο. Έχει 309 εργάτες ρομπότ ανά 10.000 άτομα. Σύμφωνα με το IFR, η Γερμανία αντιπροσώπευε επίσης το 41% των συνολικών πωλήσεων ρομπότ στην Ευρώπη το 2016, ενώ η προσφορά αναμένεται να αυξηθεί κατά 5% μεταξύ 2018 και 2020.
Η έκθεση πρόσθεσε ότι τα ρομπότ είναι πιο πιθανό να αντικαταστήσουν τις δραστηριότητες εντός των θέσεων εργασίας και όχι τις ίδιες τις θέσεις εργασίας. «Η δημιουργικότητα, η συναισθηματική νοημοσύνη και η ευελιξία είναι δεξιότητες που θα επιτρέψουν στους ανθρώπους να αυξήσουν το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα έναντι των ρομπότ».
Καταρχάς, επειδή μια δουλειά έχει την τεχνική δυνατότητα να αυτοματοποιηθεί, δεν σημαίνει απαραίτητα, ότι αυτό θα συμβεί. Υπάρχει ένας συνδυασμός οικονομικών, πολιτικών, κανονιστικών και οργανωτικών παραγόντων που θα μπορούσαν να εμποδίσουν ή τουλάχιστον να καθυστερήσουν σημαντικά την αυτοματοποίηση.
Με βάση την πιθανολογική ανάλυση κινδύνου, η εκτίμηση είναι πως μόνο το 20% περίπου των θέσεων εργασίας στο Ηνωμένο Βασίλειο ενδέχεται να εκτοπιστεί από τις σύγχρονες τεχνολογίες έως το 2037. Το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 26% περίπου στην Κίνα, λόγω των υψηλότερων δυνατοτήτων αυτοματοποίησης, ιδίως στον τομέα της μεταποίησης και της γεωργίας.
Επιπροσθέτως, η τεχνητή νοημοσύνη, θα ενισχύσει την οικονομική ανάπτυξη και θα δημιουργήσει κατόπιν, πολλές πρόσθετες ευκαιρίες απασχόλησης, όπως ακριβώς έγινε στο παρελθόν με τεχνολογικές καινοτομίες , όπως για παράδειγμα η ατμομηχανή και οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές.
Συγκεκριμένα, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης και τα ρομπότ θα ενισχύσουν την παραγωγικότητα, θα μειώσουν το κόστος και θα βελτιώσουν την ποιότητα και το φάσμα των προϊόντων που μπορούν να παράγουν οι εταιρείες. Συνεπώς, οι επιτυχείς επιχειρήσεις θα αυξήσουν τα κέρδη, μεγάλο μέρος των οποίων θα επανεπενδυθεί είτε στις ίδιες τις εταιρείες είτε σε άλλες επιχειρήσεις από μετόχους που λαμβάνουν μερίσματα και πραγματοποιούν κεφαλαιακά κέρδη.
Για να παραμείνουν ανταγωνιστικές, οι επιχειρήσεις οφείλουν να μεταφέρουν τα περισσότερα από αυτά τα οφέλη στους καταναλωτές με τη μορφή χαμηλότερων τιμών, οι οποίες θα έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση των πραγματικών επιπέδων εισοδήματος. Αυτό σημαίνει ότι τα νοικοκυριά θα μπορούν να αγοράσουν περισσότερα με τα χρήματά τους και ως εκ τούτου οι επιχειρήσεις θα πρέπει να προσλάβουν επιπλέον εργαζομένους για να ανταποκριθούν στην επιπλέον ζήτηση.
Τι μέλλει γενέσθαι στη ρομποτική;
Οι αναδυόμενες τεχνολογίες ψηφιακής κατασκευής και τα πρωτοποριακά υλικά ανοίγουν το δρόμο για πιο λειτουργικά ρομπότ. Η τεχνολογία additive manufacturing (AM) προσθέτει τη δυνατότητα κατασκευής σχεδίων γεωμετρικής πολυπλοκότητας, χρησιμοποιώντας μια συνεχώς διευρυνόμενη γκάμα υλικών. Με την τελειοποίηση των δυνατοτήτων κατασκευής του AM, μέσα στην επόμενη δεκαετία θα είναι εφικτό να δημιουργηθούν συνθετικές δομές που προσεγγίζουν τη μηχανική πολυπλοκότητα των βιολογικών ομολόγων τους. Αυτό θα οδηγήσει σε νέα είδη ρομπότ που θα μοιάζουν με βιο-μηχανικά συστήματα τόσο σε μορφή όσο και σε λειτουργία. Αυτά τα ρομπότ θα εγκαταλείψουν τα παραδοσιακά σχέδια που βασίζονται αποκλειστικά σε σκληρά υλικά και θα επαναπροσδιορίσουν την αποδοτικότητα, τη λειτουργία και τα χαρακτηριστικά ασφαλείας τους.
Ανακεφαλαιώνοντας, τα ρομπότ δεν ανήκουν πλέον στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας. Ακολούθως, η τεχνολογία διευκολύνει την ένταξή τους στην κοινωνία. Οι εξελίξεις θα συμβάλουν στη δημιουργία πιο ουσιαστικών αλληλεπιδράσεων ανθρώπου-ρομπότ, αποφεύγοντας το τρομακτικό σενάριο κατά το οποίο τα ρομπότ θα αναλάβουν τις δουλειές όλων των ανθρώπων. Αντιθέτως, έχουν τη δυνατότητα να παράσχουν την απαραίτητη βοήθεια που είναι συμπληρωματική και επωφελής.
Ελληνοπολωνή, απόφοιτη του Tμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών. Aυτήν την περίοδο κάνει μεταπτυχιακό στην Ενέργεια, στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς. Μιλάει 4 γλώσσες και έχει ταξιδέψει σε πάνω από 20 χώρες. Εκτός από την Ελλάδα, έχει ζήσει στο Βέλγιο και στην Πολωνία. Παίζει σκάκι, λατρεύει τις προκλήσεις, τα ταξίδια, και διαβάζει καθημερινά πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά άρθρα, ώστε να διευρύνει τις γνώσεις της.
