Του Γιάννη Βεργίδη,
Δεν είναι λίγες οι φορές που στον δημόσιο λόγο, ακούγονται εκφράσεις που είτε αυτούσιες, είτε μέσα από τα συμφραζόμενα και με μια περαιτέρω εμβάθυνση εγείρουν μια αμφισβήτηση. Λέω αμφισβήτηση με την προϋπόθεση ότι δεν αποδεχόμαστε άκριτα αυτά που μας «πλασάρουν» και δεν επαναπαυόμαστε στο συννεφάκι του παντογνώστη που αν μη τι άλλο είναι εξαιρετικά… βολικό. Διαπιστώνει εύκολα κανείς πως πλέον η κοινή γνώμη (χωρίς να ξέρω αν αυτό γίνεται συνειδητά ή ασυνείδητα) θεωρεί τις έννοιες της δημοκρατίας και του φιλελευθερισμού ταυτόσημες. Το ωραίο είναι πως αυτό το κάνουν ακόμα και όσοι ιδεολογικά δεν τείνουν προς τις φιλελεύθερες αξίες και αρχές (θα εξηγήσω μετά γιατί το λέω αυτό).
Το θέμα μας είναι να διαλευκάνουμε στον βαθμό που μπορούμε τη σχέση μεταξύ του φιλελευθερισμού (Ιδεολογία) και της δημοκρατίας (πολίτευμα). Οι δύο αυτοί όροι συναντήθηκαν για πρώτη φορά, όπου και μορφοποιήθηκε η φιλελεύθερη δημοκρατία, με τη δημιουργία του ομοσπονδιακού κράτους των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Ενώθηκαν κάτω από συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες όμως αυτό δεν σημαίνει ότι οι δύο αυτοί όροι δεν θα κυριαρχήσουν, κάποια στιγμή, ο ένας πάνω στον άλλον.
Καταρχάς, ένα πολίτευμα για να χαρακτηριστεί δημοκρατικό δε χρειάζεται να είναι και φιλελεύθερο. Μερικές βασικές προϋποθέσεις για να έχουμε δημοκρατία είναι να τηρείται η λαϊκή κυριαρχία, ή ισότητα, η αρχή της πλειοψηφίας και εφόσον ισχύουν αυτά τότε υπάρχει δημοκρατία αλλά όχι κατ’ ανάγκη φιλελευθερισμος, γιατί μπορεί τα ατομικά δικαιώματα να είναι περιορισμένα όπως και οι ατομικές ελευθερίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αρχαία Ελλάδα.
Στην αντίπερα όχθη, ο φιλελευθερισμός μπορεί να πραγματωθεί και με καθεστώς πεφωτισμένης δεσποτείας, όπου εκεί γίνονται σεβαστά τα ατομικά και αστικά δικαιώματα και ο μονάρχης υπηρετεί τους κανόνες ενός κράτους δικαίου.
Άρα καταλαβαίνουμε πως ο ένας όρος δεν έχει απαραίτητη ανάγκη τον άλλον και δεν πρόκειται για μια σχέση, που πρόκειται να μείνει αμετάβλητη στη ροή και το πέρασμα του χρόνου, καθώς κάποια στιγμή μπορεί οι δρόμοι τους να χωρίσουν. Αυτό το οποίο κατάφερε η αστική τάξη να κάνει, είναι το γεγονός ότι προσάρμοσε τη δημοκρατία πάνω στα αιτήματα και τις επιδιώξεις της, την εμπλούτισε και την ανέπτυξε και εδώ οφείλεται το γεγονός ότι στη σημερινή εποχή διαπιστώνουμε την ταύτιση του φιλελευθερισμού με τη δημοκρατία στη κοινή λογική πέρα από το γεγονός, ότι ιστορικά δε χαράχτηκε ακόμη ξεχωριστός δρόμος για τον φιλελευθερισμό και τη δημοκρατία και άρα μας φαίνεται απολύτως λογική αυτή η συμπόρευση.
Αιτήματα όπως αυτά της ελευθεροτυπίας, της έκφρασης, ο σεβασμός, το συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τη δημοκρατία και τα επικαλούνται άνθρωποι ανεξαρτήτως ιδεολογίας και όμως πρόκειται για φιλελεύθερα αιτήματα που εγκολπώθηκαν στη δημοκρατία μετέπειτα. Σαφώς όμως και δε κερδίζει μόνο η δημοκρατία από τον φιλελευθερισμος, αλλά γίνεται και το αντίθετο, καθώς μέσα στη μήτρα της δημοκρατίας αναπτύσσονται ομαλότερα οι ατομικές ελευθερίες και δικαιώματα.
Συνεπώς πρόκειται για μια win-win κατάσταση η συνύπαρξη των δύο αυτών όρων. Δεν πρόκειται για μια στατική κατάσταση, αλλά είναι πολύ πιθανόν να αποκολληθούν μεταξύ τους, γεγονός που αν ισχύσει σε γενική τάση αναντίρρητα θα μεταβάλλει τους όρους του κοινωνικοπολιτικού γίγνεσθαι.
Γεννημένος στις 10 Μαΐου το 1999 και μεγαλωμένος στις Σέρρες. Είναι προπτυχιακός φοιτητής στο τμήμα Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης στη Κομοτηνή. Εργάζεται ως ραδιοφωνικός παραγωγός σε τοπικό ραδιοφωνικό σταθμό της Κομοτηνής.
