Της Μαρίας Λειβαδιώτη,
Το ποδόσφαιρο έχει μακρά ιστορία. Τη σύγχρονη μορφή του την πήρε στην Αγγλία το 1863. Συμπτωματικά, την ίδια χρονιά στη Γερμανία ιδρύθηκε το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα. Αρχικά, το ποδόσφαιρο ήταν άθλημα της εργατικής τάξης, καθώς γεννήθηκε από την ανάγκη των εργατών να ψυχαγωγηθούν με πολύ φθηνό τρόπο αυτοί και τα παιδιά τους στον ελεύθερο τους χρόνο. Πολύ σύντομα, όμως, λοιδορήθηκε και έγινε προσπάθεια να ενταχθεί στα πολιτικά σχέδια της αστικής τάξης. Πολύ λογικό άλλωστε, αφού το ποδόσφαιρο προσελκύει μεγάλη μερίδα πληθυσμού και η πολιτική απευθύνεται στην ίδια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού, δηλαδή στις μάζες.
Ο χαρακτηρισμός του ποδοσφαίρου ως «όπιο του λαού», έγκειται στην ιδιότητά του να ωθεί μεγάλη μερίδα κόσμου να επικεντρώνει τη ζωή του σ’ αυτό, παραγνωρίζοντας όλα τ’ άλλα προβλήματά του και, κυρίως, να παραιτείται από τη διεκδίκηση μιας καλύτερης ζωής, που θα προέλθει από τους κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες.
Ο φασισμός, η πιο ακραία μορφή καπιταλιστικής ανοχής, ήταν ο πρώτος που επιχείρησε να αξιοποιήσει το ποδόσφαιρο. Στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1934, ο Μουσολίνι μετέτρεψε το Μουντιάλ σε προπαγανδιστική φιέστα του καθεστώτος του. Η κατάκτηση το 1938 από την Ιταλία του τροπαίου έδωσε αφορμή για την ίδια προπαγάνδα. Η τύχη των παιχτών της Αυστριακής Βούντερτιμ, όταν η χώρα τους προσαρτήθηκε στη ναζιστική Γερμανία, είναι γνωστή. Όσοι δεν προσαρμόστηκαν στο «αμιγώς γερμανικό στιλ», χάθηκαν. Ακόμη ένα παράδειγμα αποτέλεσε το Μουντιάλ του 1978, που κατακτήθηκε από την Αργεντινή. Η διαιτησία έβαλε το χέρι της προκειμένου να επιτευχθεί ο σκοπός, που δεν ήταν άλλος, από το να ξεχάσει ο λαός τα βάσανα που υπέφερε από τη δικτατορία του Βιντέλα.
Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά του νομίσματος. Στα μέσα του 19ου αιώνα, οι εργάτες σιδηροδρόμου του Μάντσεστερ δημιούργησαν τη Νιούτον Χιθ, από την οποία προήλθε η σημερινή Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ. Άγγλοι ναύτες έφτιαξαν την Αθλέτικο Μπιλμπάο. Η «κόκκινη ομάδα» στην Ιταλία είναι η Λιβόρνο. Στην πόλη αυτή της Τοσκάνης ιδρύθηκε το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Οι οπαδοί του συλλόγου μαζί με τις σημαίες της ομάδας τους κυματίζουν και σημαίες με σφυροδρέπανα. Στην αντίπερα όχθη βρίσκονται οι οπαδοί της Λάτσιο και της Ελλάς Βερόνα, οι οποίοι συνδέονται με νεοναζιστικές οργανώσεις και χαιρετούν ναζιστικά. Στην Κύπρο όλες οι μεγάλες ομάδες του νησιού έχουν στενούς δεσμούς με πολιτικά κόμματα. Η αριστερά στην Κύπρο, το 1948, αρνούμενη να δεχτεί έκδοση ψηφίσματος που να καταδικάζει το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και τον «συμμοριτοπόλεμο», αποχώρησε από τα τότε ενιαία σωματεία κι έφτιαξε δικό της, την Ομόνοια, επίσημη ομάδα σήμερα του ΑΚΕΛ. Όλα τα παραπάνω παραδείγματα δείχνουν πως, όχι μόνο πυρήνες ακροδεξιών και ακροαριστερών ή νεοναζί και αναρχικών δεσπόζουν με την παρουσία τους στις κερκίδες των γηπέδων, αλλά και ταξικές – πολιτικές διαφορές ποτίζουν με ένταση και μίσος σπουδαίους αγώνες, κάνοντας τον «άμαχο πληθυσμό» να αναρωτιέται αν πήγε να παρακολουθήσει ποδοσφαιρικό αγώνα ή πολιτική εκδήλωση.
Αξιοσημείωτο το γεγονός πως σήμερα το ποδόσφαιρο είναι εκτός των άλλων μία επικερδέστατη καπιταλιστική επιχείρηση. Τεράστιες περιουσίες χτίζονται πάνω στην αγάπη του κόσμου για το άθλημα. Θα λέγαμε πως το ποδόσφαιρο συσπειρώνει μεγάλες μάζες πληθυσμού και οι επιχειρήσεις προσπαθούν να τις αξιοποιήσουν για να βγάλουν κέρδος. Σήμερα, οι επιχειρήσεις αξιοποιούν προς όφελός τους και το ποδόσφαιρο, όπως άλλωστε και οποιαδήποτε άλλη κοινωνική δραστηριότητα, γι’ αυτό όμως δεν ευθύνεται καθόλου το λαοφιλέστερο των αθλημάτων. Η εμπορευματοποίηση του αθλητισμού είναι μια πραγματικότητα.
Ζούμε σε μία εποχή που τα πάντα στον χώρο του ποδοσφαίρου ελέγχονται και κατευθύνονται από το μάρκετινκ. Η «διάβρωση» που έχει επιφέρει η εξάπλωση του καπιταλισμού στο ποδόσφαιρο είναι ανεπανόρθωτη και γυρισμός δε βρίσκεται. Αυτό που αναγκαζόμαστε να κάνουμε είναι να προσαρμοζόμαστε και να ακολουθούμε.
Καιρός είναι οι κομματικές ηγεσίες, στο πλαίσιο της δράσης τους για τη συνεργασία των δυνάμεων της Αριστεράς, να επανεκτιμήσουν τις απόψεις τους για τον αθλητισμό και, ιδιαίτερα, για το ποδόσφαιρο και το ρόλο που διαδραματίζει στη ζωή των λαϊκών στρωμάτων και να δράσουν μαζικά και συντονισμένα με κύριο στόχο την επανασύνδεση με τον λαϊκό κόσμο του ποδοσφαίρου, ιδιαίτερα τους νέους ανθρώπους. Η εξυγίανση, ο εκδημοκρατισμός και η πρόοδος του δημοφιλούς αθλήματος είναι μονόδρομος.
Φοιτήτρια στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ. Τα ενδιαφέροντα της εντοπίζονται στις Διεθνείς Σχέσεις και τις Πολιτικές των Ευρωπαϊκών χωρών. Καθημερινά, ασχολείται με ακαδημαϊκές δράσεις μέσα και έξω από τον χώρο του Πανεπιστημίου, ενώ παράλληλα έχει συμμετάσχει σε μοντέλα προσομοίωσης Ηνωμένων Εθνών.
