Του Γεώργιου-Ερμή Μπουγιούρη,
Το παρόν άρθρο προβλέπεται πολύ κακό. Ο αναγνώστης θα αναρωτηθεί στο τέλος εάν τα λεπτά της ζωής του που έδωσε για να διαβάσει αυτό το άρθρο ήταν προσωπική επένδυση ή σπατάλη. Ωστόσο, ήδη απ’ την εισαγωγή, προϊδεάζεται για την συνέχεια που ακολουθεί και, επομένως, ίσως είναι απαισιόδοξος ή κρατάει “μικρό καλάθι”. Παράλληλα, αυτήν τη στιγμή, με αυτήν την εισαγωγή, δόθηκε στον αναγνώστη και η ιδέα της φιλοσοφίας που θα αναπτυχθεί μέσα στις επόμενες γραμμές, αυτή του πεσιμισμού.
Τι σου προσφέρει ουσιαστικά ο πεσιμισμός; Ο απλούστερος τρόπος περιγραφής του θα ήταν ότι σε προετοιμάζει για τα χειρότερα, ελαχιστοποιεί τις προσδοκίες σου, σε προστατεύει απ’ την απογοήτευση και, ίσως, σου προσφέρει… γέλιο.
Με λίγα λόγια, ένας οδηγός ευτυχίας.
Ζούμε σε έναν κόσμο επικίνδυνα και παράλογα οπτιμιστικό. Ίσως αυτό να είναι το αποτέλεσμα απ’ όλες τις μεγάλες εταιρείες, οι οποίες επιδιώκουν να πουλήσουν τα προϊόντα τους διαφημίζοντάς τα ως πηγή χαράς και ευχαρίστησης στον καταναλωτή. Ίσως να είναι το αποτέλεσμα που επιφέρει η ανάπτυξη της τεχνολογίας δίνοντας έτσι, στο πλαίσιο της ζωής, μια αισιόδοξη εντύπωση. Ίσως μέσα απ’ όλα αυτά, και απ’ την γενικότερη τεχνολογική και βιομηχανική ανάπτυξη των τελευταίων δύο αιώνων, χάσαμε την σοφία που μπορεί να μας παρέχει η ικανότητα του να βλέπουμε «το ποτήρι μισοάδειο».
Ανέκαθεν, ανά τους αιώνες, κυρίαρχοι θεσμοί όπως οι θρησκείες προωθούσαν πεσιμιστικές φιλοσοφίες. Για τους βουδιστές, η ζωή ήταν ένα συνεχές βάσανο με μόνη λύτρωση τον θάνατο, ο χριστιανισμός δίδασκε για την καταδίκη της ανθρωπότητος με το προπατορικό αμάρτημα και ούτω καθεξής. Όλα αυτά ήταν, εν μέρει, χρήσιμα και βοηθητικά. Κρατούσαν τις προσδοκίες του κόσμου σε τάξη.
Ο ψυχολόγος William James είχε βρεθεί στο εξής πόρισμα/εξίσωση: «Η ευτυχία είναι ανάλογη με την πραγματικότητα διά των προσδοκιών (Ευτυχία=Πραγματικότητα/Προσδοκίες)». Επομένως, έχοντας ως δεδομένη την προηγούμενη εξίσωση, υπάρχουν δύο τρόποι έτσι ώστε να επιδιώξει κανείς την ευτυχία. Μπορεί είτε να αυξήσει την ευτυχία που απολαμβάνει στην καθημερινότητά του μέσω τις απόκτησης κι άλλων επιθυμιών του είτε να περιορίσει τις προσδοκίες του. Ο πεσιμισμός λοιπόν έρχεται για να εκμηδενίσει τις προσδοκίες μας. Ή μάλλον, για να ταιριάξει καλύτερα στην εξίσωση, να τις μοναδοποιήσει.
Πιο απλά, οι πεσιμιστές έχουμε μερικές γενικές αλήθειες, ή αλλιώς υπενθυμίσεις, όσον αφορά την καθημερινότητά μας και τη ζωή εν συνόλω. Σίγουρα υπάρχει πάντοτε η πιθανότητα να πάει κάτι στραβά στην ζωή. Παρά πολλοί άνθρωποι βρίσκονται συνεχώς σε μια αγωνιώδη ή λυπημένη κατάσταση. Είναι λογικό να υπάρχουν άνθρωποι που μετανιώνουν κάθε μέρα για επιλογές που έκαναν, αποφάσεις που πήραν ή καριέρες που ακολούθησαν.
Γίνεται αντιληπτό ότι είναι σχεδόν αδύνατο να είναι κάποιος, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, πραγματικά ευτυχής. Μέσα σε μια στιγμή, αυτή η αίσθηση της ευτυχίας, θα αντικατασταθεί με λύπη. Κι αυτό γιατί μπορεί, ανά πάσα στιγμή, να συνειδητοποιήσει πως η ευτυχία που νιώθει τη δεδομένη στιγμή είναι πεπερασμένη και, κάποτε, θα νοσταλγεί την πραγματικότητα που έζησε και θα αναρωτιέται, γιατί δεν απόλαυσε εκείνη τη στιγμή ακόμη στο έπακρο.
Συνεπώς, μην αντιλαμβάνεστε εμάς τους πεσιμιστές ως τους απαισιόδοξους, μονίμως κατσούφηδες, που δεν μπορούν να βρουν πουθενά την χαρά ή την διασκέδαση. Το κενό μεταξύ της πραγματικότητος και των προσδοκιών μπορεί να γεμίσει με… την ίδια την ευτυχία. Η ευτυχία της επίγνωσης πως, ανά πάσα στιγμή, μπορούν όλα να στραβώσουν ή πως πάντοτε, ακόμη και στις χειρότερες στιγμές, τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι χειρότερα και όλα αυτά έως ότου συμβεί το αναπόφευκτο. Ο θάνατος. Αλλά υποθέτω αυτό είναι εντάξει.
Ούτως ή άλλως, μέρος του ταξιδιού είναι το τέλος.
Γεννήθηκε το 1998 στο Ρέθυμνο, Κρήτης. Είναι προπτυχιακός φοιτητής του Τμήματος Ιστορίας & Φιλοσοφίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής Αττικής του Think Tank ΚΕΑΣΜ και Γενικός Γραμματέας της νεολαίας Rotary Αθηνών. Επίσης ασχολείται ενεργά με τον αθλητισμό και τον εθελοντισμό.
