Του Παναγιώτη Τάταρη,
Η Μάχη του Βατερλώ, η οποία έλαβε μέρος στις 18 Ιουνίου 1815, αποτέλεσε κομβική για την εξέλιξη της ευρωπαϊκής ιστορίας, καθώς, με την ήττα των στρατευμάτων του, τερματίστηκαν οριστικά οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι, οι οποίοι ταλάνιζαν την Ευρώπη από το 1805, ο Ναπολέων Βοναπάρτης αναγκάστηκε να αφήσει την εξουσία της Γαλλίας και να εξοριστεί από τους πολιτικούς του αντιπάλους, ενώ αποκαταστάθηκε η βασιλική οικογένεια της Γαλλίας στο θρόνο για πρώτη φορά μετά τη Γαλλική Επανάσταση του 1789.
Αρχικά, είχε προηγηθεί η δεκαετής περίοδος των Ναπολεόντειων Πολέμων, μια περίοδος συρράξεων στην Ευρώπη που είχαν ως αποτέλεσμα την πρόσκαιρη εδαφική επέκταση της Γαλλίας, μέχρι την ήττα των γαλλικών στρατευμάτων στη Μάχη της Λειψίας τον Οκτώβριο του 1813. Η ήττα αυτή είχε ως αποτέλεσμα την κατάληψη του Παρισιού από τις συνασπισμένες δυνάμεις της Aγγλίας, της Pωσίας, της Aυστρίας και της Πρωσίας, στις 31 Mαρτίου 1814. Οι συμμαχικές δυνάμεις σε συνεργασία με τους πολιτικούς αντιπάλους του Ναπολέοντα, απαίτησαν την εξορία του στο νησί Eλβα και ταυτόχρονα επανέφεραν στο θρόνο της Γαλλίας το Λουδοβίκο IH’. Ωστόσο, ο Ναπολέων κατάφερε να αποδράσει από τον τόπο εξορίας του και να επιστρέψει στη Γαλλία την 1η Μαρτίου 1815, όπου έγινε καθολικά αποδεκτός από τους πολίτες και τη στρατιωτική ηγεσία.
Μετά από την εδραίωσή του στην εξουσία, ο Ναπολέων άρχισε να στρατολογεί άνδρες, μετά από την απόφαση των Ευρωπαίων ηγετών να συγκροτήσει η κάθε χώρα ένα στράτευμα 150.000 ανδρών, με σκοπό την εισβολή στη Γαλλία την 1η Ιουλίου και την ολοκληρωτική ήττα του Ναπολέοντα. Παρ’ όλα αυτά, η Αυστρία και η Πρωσία αντιμετώπιζαν δυσκολίες στη σύνταξη του στρατεύματος και μόνη η Βρετανία απέμεινε να υπερασπίζεται τη συμμαχία εναντίον της Γαλλίας. Ο Ναπολέων το αντελήφθη και οι εχθροπραξίες ξεκίνησαν στις 15 Ιουνίου, με σκοπό να επιτεθεί ξεχωριστά στις δυνάμεις για να καταστήσει πιο εύκολο το έργο των στρατιωτών του. Με την εισβολή του στο Βέλγιο αιφνιδίασε τους Βρετανούς, οι οποίοι ήταν οργανωμένοι υπό τον στρατάρχη Ουέλλιγκτον. Ακολούθησαν οι μικρότερες σε έκταση μάχες του Κατρ Μπρα στις 15 Ιουνίου και του Λινύ στις 16, όπου τα γαλλικά στρατεύματα τέθηκαν αντιμέτωπα και με τον στρατό των Πρώσων, οι τελευταίοι υπό τον στρατάρχη Μπλύχερ. Οι Γάλλοι κατάφεραν πρόσκαιρα να απωθήσουν τους αντιπάλους τους, οι οποίοι εγκατέλειψαν το πεδίο της μάχης για να οργανωθούν ξανά προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα στρατεύματα του Ναπολέοντα. Οι Βρετανοί βρίσκονταν οχυρωμένοι στο λόφο του Αγίου Ιωάννη, ενώ οι Πρώσοι διασκορπίστηκαν στο δάσος. Συγκεκριμένα, ο στρατάρχης Ουέλλιγκτον θα έπρεπε να αποφασίσει αν θα έδινε τη μάχη ή θα αποσυρόταν βορειότερα, σε μία καλύτερα οχυρωμένη τοποθεσία, κερδίζοντας ταυτόχρονα καιρό για να αναδιοργανώσει τις δυνάμεις του.
Στη συνέχεια, τη νύχτα πριν τη μάχη της 18ης Ιουνίου στο Βατερλώ σημειώθηκε πολύ έντονη βροχόπτωση, γεγονός που δυσκόλεψε σε μεγάλο βαθμό τα σχέδια του Ναπολέοντα, καθώς τα κανόνια που είχε μαζί του δεν μπορούσαν να μετακινηθούν μέσα στη λάσπη. Έτσι, ο Ναπολέων αποφάσισε να περιμένουν μέχρι να σταματήσει η βροχή και να στεγνώσει η λάσπη, για να μπορέσουν τα κανόνια να μεταφερθούν. Ακόμα, ένα μεγάλο λάθος των Γάλλων ήταν η υποεκτίμηση της κατάστασης των αντιπάλων τους, προφανώς παρασυρμένοι από τη νίκη τους στο Λινύ δύο μέρες πριν. Οι δυνάμεις των Γάλλων ανέρχονταν σε 128.028 άνδρες συνολικά και αποτελούνταν από 194 τάγματα πεζικού, 160 ίλες ιππικού, 47 πυροβολαρχίες με 388 πυροβόλα και μονάδες μηχανικού. Οι δυνάμεις των Βρετανών, των Ολλανδών και των Βέλγων ανέρχονταν σε 93.643 άνδρες και 174 πυροβόλα. Οι εναπομείνασες πρωσικές δυνάμεις υπό τον Μπλύχερ είχαν παραμείνει στο μετέπειτα πεδίο της μάχης, ενώ το απόγευμα ενισχύθηκαν με επιπλέον 117.697 στρατιώτες με 312 πυροβόλα, γεγονός που επηρέασε σημαντικά το αποτέλεσμα της μάχης.
Η πρώτη κανονιά της Μάχης του Βατερλώ έπεσε στις 12 το μεσημέρι. Κατά τη πρώτη φάση του πολέμου, μετά από παρατεταμένο κανονιοβολισμό, ο Ναπολέων διέταξε μια επίθεση αντιπερισπασμού κατά της δεξιάς πτέρυγας των αντιπάλων του με την ελπίδα να αναγκάσει τον Ουέλινγκτον να χρησιμοποιήσει τις εφεδρείες του. Οι Βρετανοί στη δυτική πτέρυγα έμειναν στη θέση τους, πίσω από τον λόφο κατά τη διάρκεια του βομβαρδισμού και στη συνέχεια βάδισαν κατά του γαλλικού πεζικού που πλησίαζε. Η μάχη μεταξύ Γάλλων και Βρετανών μαινόταν για περίπου τρεις ώρες αδιάκοπα. Ο Ναπολέων, παρά το γεγονός ότι υποτιμούσε την αξία των Άγγλων πολεμιστών, επαινούσε τον ηρωισμό που επέδειχναν στη μάχη. Η πρώτη φάση της μάχης τελείωσε με σημαντικές απώλειες για τις συμμαχικές δυνάμεις, ενώ τα γαλλικά στρατεύματα είχαν χρησιμοποιήσει πολλές από τις κυρίως δυνάμεις τους για να ανταπεξέλθουν στην αντίσταση των συμμαχικών στρατευμάτων. Κατά τη δεύτερη φάση, οι Γάλλοι έβαλαν στο στόχαστρο τη φάρμα Λα Aΐ Σεντ , η οποία μετά από επίμονες προσπάθειες, όταν σώθηκαν τα πυρομαχικά των αμυνομένων, το Λα Aΐ Σεντ έπεσε στα χέρια των Γάλλων. Στο μεταξύ, οι πολύτιμες πρωσικές ενισχύσεις υπό τον Μπλύχερ είχαν καταφτάσει για να ενισχύσουν τις συμμαχικές δυνάμεις. Οι Γάλλοι διενήργησαν τότε μια επίθεση εναντίον των συμμάχων, ενώ ο Ουέλλιγκτον χρησιμοποίησε τις εφεδρείες του για πρώτη φορά. Παράλληλα, οι Γάλλοι, ενώ κατάφεραν να απωθήσουν τους Πρώσους στο δάσος, οι τελευταίοι ανασυντάχθηκαν και κατόρθωσαν να διεισδύσουν στο γαλλικό στράτευμα, το οποίο και έτρεψαν σε φυγή προς το νότο. Η περίφημη Αυτοκρατορική Φρουρά των Γάλλων απέμεινε να υπερασπίζεται το Ναπολέοντα, ώσπου νικήθηκε ολοκληρωτικά. Το τελευταίο αυτό γεγονός σηματοδότησε και τυπικά τη λήξη της μάχης. Ο Μπλύχερ και ο Ουέλινγκτον συναντήθηκαν το βράδυ στο πανδοχείο «La Belle Alliance», όπου και κήρυξαν το τέλος της μάχης και τυπικά. Οι γαλλικές απώλειες ανήλθαν σε 51.000 άνδρες, ενώ των συμμαχικών δυνάμεων σε 24.000. Οι συμμαχικές δυνάμεις εισέβαλαν στη συνέχεια στη Γαλλία και επανέφεραν τον Λουδοβίκο ΙΗ’. Ο Ναπολέων παραιτήθηκε, παραδόθηκε στους Βρετανούς και εξορίστηκε στην Αγία Ελένη, όπου και πέθανε το 1821.
Για να κλείσουμε, η Μάχη του Βατερλώ έφερε οριστικό τέλος στη δεκαετή επεκτατική εκστρατεία του Ναπολέοντα και παράλληλα ένα σημαντικό πλήγμα στο κύρος της Γαλλίας. Μετά την οριστική καθαίρεση του Ναπολέοντα και την εξορία του στο νησί της Αγίας Ελένης, η βασιλεία αποκαταστάθηκε οριστικά στη Γαλλία, με την άνοδο του Λουδοβίκου ΙΗ’ μετά από επιθυμία της νικηφόρας παράταξης. Παράλληλα, η ήττα στο Βατερλώ σηματοδότησε την αρχή μιας μακροχρόνιας περιόδου ειρήνης στην Ευρώπη, η οποία σταμάτησε με τον Κριμαϊκό Πόλεμο του 1854-56. Ωστόσο, και η μοναρχία στη Γαλλία δε γνώρισε ιδιαίτερη μακροχρόνια παραμονή, καθώς καταργήθηκε οριστικά μετά την ήττα της Γαλλίας στο Γαλλοπρωσικό Πόλεμο το 1871.
Για τη σύνταξη του παρόντος άρθρου αντλήθηκαν πληροφορίες από τις ιστοσελίδες της Μηχανής του Χρόνου, της Παγκόσμιας Πολεμικής Ιστορίας και της εφημερίδας Καθημερινή.
