Του Χρήστου Μπέντσου,
Η κλιματική αλλαγή, το πεπερασμένο των ορυκτών καυσίμων και ενεργειακή ασφάλεια, στρέφουν σταδιακά τον πλανήτη προς φιλικές περιβαλλοντικά και στηριγμένες στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πολιτικές. Για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής κι ευρύτερα της περιβαλλοντικής υποβάθμισης συνιστούν ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής της ιδεολογίας.
Οι πολιτικές αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής είτε έχουν άμεσο αντίκτυπο είτε δεν έχουν σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αλλά επιδρούν εμμέσως. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι περιβαλλοντικοί φόροι, οι θεσμικές αλλαγές, οι διακρατικές συμφωνίες και το εμπόριο εκπομπών ρύπων. Στη δεύτερη κατηγορία υπάγονται οι μεταρρυθμίσεις, οι επιχορηγήσεις για πολιτικές μετάβασης και η απελευθέρωση των αγορών ενέργειας.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει σημαντική συνεισφορά στη σύναψη διεθνών συμφωνιών για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, με πιο πρόσφατη τη συμφωνία του Παρισιού το 2015. Νωρίτερα, το 2000 είχε θέσει τις βάσεις για το ευρωπαϊκό σύστημα εκπομπών ρύπων, το οποίο τέθηκε σε ισχύ το 2005. Το εν λόγω σύστημα έχει τέσσερις φάσεις, και πλέον βρισκόμαστε στην τρίτη που ξεκίνησε το 2013 και θα ολοκληρωθεί το 2020. Η πρώτη είχε αρχίσει το 2005 ενώ η δεύτερη το 2008.
Η ιδέα του εμπορίου εκπομπών ρύπων είναι εμπορευόμενα συμβόλαια, όπως τα παράγωγα χρηματοοικονομικά προϊόντα, τα οποία αντιστοιχούν σε 1 τόνο διοξειδίου του άνθρακα. Αρχικά αποφασίζεται από τα αρμόδια όργανα της ΕΕ το ποσό των τόνων που θα εμπορευθεί μέσω διαδικασιών που διαφέρουν από φάση σε φάση. Έπειτα, μοιράζονται στα κράτη και τα κράτη τα κατανέμουν στους τομείς της οικονομίας. Αυτοί που ρυπαίνουν λιγότερο έχουν πλεόνασμα συμβολαίων και είτε το κρατάνε για τα επόμενα χρόνια είτε το πουλάνε στις ελλειμματικές μονάδες. Η αγοραπωλησία γίνεται μέσω οργανωμένης αγοράς.
Ένα πρακτικό πρόβλημα που προκύπτει είναι ότι αρχικά δεν υπήρχαν τα απαραίτητα δεδομένα και έτσι υπήρξε υπερπροσφορά εμπορεύσιμων αδειών. Όταν ξεκίνησε η δεύτερη φάση, η υπερπροσφορά σε συνδυασμό με την παγκόσμια ύφεση, οδήγησαν τις τιμές σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Το πρόβλημα προκύπτει από τις χαμηλές τιμές είναι ότι συμφέρει τις ρυπογόνες επιχειρήσεις να συνεχίσουν να ρυπαίνουν αντί να προχωρήσουν στην υιοθέτηση νέων τεχνολογιών που θα είναι πιο φιλικές προς το περιβάλλον. Ως εκ τούτου, τα επίπεδα ρύπανσης δεν μειώνονται και το μόνο όφελος είναι τα κέρδη που εισρέουν στα κρατικά ταμεία από την πώληση των δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων.
Από αυτά τα κέρδη, από το 2008, περίπου το 50% πηγαίνει στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής σύμφωνα με απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Το 2016, το 65% των εξόδων των κρατών σχετικά με την κλιματική αλλαγή, αφορούσε επενδύσεις στη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας καθώς και επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Την ίδια χρονιά, μόνο η Ιταλία και η Ρουμανία, αξιοποίησαν προς αυτή την κατεύθυνση ποσοστό μικρότερο του 50% από τα έσοδα από την δημοπράτηση δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων.
Εξετάζοντας τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα παγκοσμίως, παρατηρείται σημαντική αύξηση από 30078 εκ. τόνους το 2007 σε 33444 το 2017. Ωστόσο η συμμετοχή της Ευρώπης έχει περιοριστεί από 15,6% σε 12,4% το αντίστοιχο χρονικό διάστημα. Το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο αυτή η βελτίωση από μεριά της Ευρωπαϊκής Ένωσης οφείλεται στο Ευρωπαϊκό σύστημα εκπομπών ρύπων και κατά πόσο στις άλλες πολιτικές για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Παρόλα αυτά, το πρόβλημα είναι παγκόσμιο και όχι περιφερειακό, οπότε οι προσπάθειες των Ευρωπαίων δεν αρκούν. Οι βασικές εστίες ρύπανσης εντοπίζονται στην Ασία, με την ραγδαία ανάπτυξη της Κίνας και της Ινδίας, όπου τα ποσοστά των Ασιατών έχουν αυξηθεί από 41,9% σε 48,8% την εν λόγω δεκαετία.
Απόφοιτος του τμήματος Οικονομικών Επιστημών ΑΠΘ, μεταπτυχιακός φοιτητής στο MSc Energy and Finance στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδας και υπότροφος του Ιδρύματος Καρέλια. Στα πλαίσια του Erasmus+ βρίσκεται στο Costas Grammenos Center for Shipping, Trade and Finance στο Cass Business School, ενώ εργάζεται στον Παγκόσμιο Οργανισμό Ναυτιλίας (IMO) στο Λονδίνο. Πολιτικά χαρακτηρίζεται φιλελεύθερος και ευρωπαϊστής. Είναι μέλος του Finance Club, της Ελληνικής Εταιρείας Διοίκησης Επιχειρήσεων και του Ομίλου Ροταράκτ Θεσσαλονίκης. Υπήρξε μέλος του συλλόγου φοιτητών κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών του σπουδών και class representative στο μεταπτυχιακό.
