Του Γιώργου Ναθαναήλ,
Αφήσαμε τα πράγματα στην ανατολική Μεσόγειο ως εξής. Στη Μακεδονία, τη Θεσσαλία, την Εύβοια και σε πολλές πόλεις της νοτίου Ελλάδος κυριαρχούν οι Αντιγονίδες. Στην ευρύτερη περιοχή τής Περγάμου, στα βορειοδυτικά τής Μικράς Ασίας υπάρχει το βασίλειο των Ατταλιδών. Το μεγαλύτερο μέρος της μικρασιατικής χερσονήσου ανήκει στους Σελευκίδες, οι οποίοι κατέχουν το μεγαλύτερο μέρος της αυτοκρατορίας του Αλεξάνδρου του Μέγα, συμπεριλαμβανομένων της Μεσοποταμίας, του Ιράν και της βόρειας Συρίας. Η νότια Συρία, η Παλαιστίνη, η Αίγυπτος, η Κυρήνη καθώς και κάποιες περιοχές των παραλίων της Μικράς Ασίας ανήκουν στους Πτολεμαίους. Τέλος, υπάρχουν βασίλεια στη Βιθυνία, την Καππαδοκία και τον Πόντο, καθώς και σημαντικά Κοινά, δηλαδή ενώσεις πόλεων, στην Αιτωλία και την Αχαΐα.
Υπάρχει, ωστόσο, ένας ακόμη παράγοντας, αυτήν τη φορά από τα δυτικά: η Ρώμη. Η νέα αυτή δύναμη θα μπει στο «παιχνίδι» το 229 και μέχρι το ’30 θα έχει κυριαρχήσει απέναντι σε όλα τα ελληνιστικά βασίλεια. Γενικότερα, αυτή η περίοδος χαρακτηρίζεται από δύο άξονες σύγκρουσης με έναν κοινό παρανομαστή. Οι Πτολεμαίοι θα συγκρουστούν με τους Σελευκίδες για τη Συρία σε μια σειρά πολέμων από το 274 μέχρι το 168, καθώς και στη Μικρά Ασία. Επίσης, οι πρώτοι θα συγκρουστούν και με τους Αντιγονίδες για την κυριαρχία στη νότια Ελλάδα, η οποία έχει χάσει τον πρωταγωνιστικό της ρόλο. Από τις παρυφές της Μακεδονίας μέχρι τα βάθη της Βακτρίας η γη θα ποτίζεται για χρόνια με το αίμα των ανθρώπων χωρίς ποτέ κανείς να γίνει ο απόλυτος κυρίαρχος…
Πόλεμος πάντων μεν πατήρ εστί, πάντων δε βασιλεύς
Η πρώτη σύγκρουση ξεκινά το 274 εναντίον της Αιγύπτου του Πτολεμαίου του Β’. Ο Αντίοχος ο Α’ ήρθε σε συνεννόηση με το δυνάστη της Κυρήνης, Μάγα, και ξεκίνησαν τον πόλεμο. Αν και περικυκλωμένη η χώρα του Πτολεμαίου κατάφερε να νικήσει τον πόλεμο και να επαναφέρει τα πράγματα όπως ήταν πριν. Ο πόλεμος έληξε το 271. Μέσα από αυτήν τη σύγκρουση μπορούμε να διακρίνουμε τις διαθέσεις των Σελευκιδών εναντίον των Πτολεμαίων.
Το 268 θα ξεκινήσει ένας νέος πόλεμος με πρωταγωνιστές την Αθήνα, τη Σπάρτη και το Κοινό των Αχαιών υποστηριζόμενοι από τον Πτολεμαίο εναντίον των Αντιγονιδών. Κάπως έτσι επιβεβαιώνεται η ύπαρξη δύο αξόνων σύγκρουσης. Ο Χρεμωνίδειος πόλεμος, όπως ονομάστηκε από τον αρχηγό των Αθηναίων ,Χρεμωνίδη, κράτησε 8 χρόνια, έως το 261. Το αποτέλεσμα ήταν να ηττηθεί ο αντιμακεδονικός συνασπισμός και να τοποθετηθεί φρουρά Μακεδόνων στην Αθήνα.
Ένα χρόνο αργότερα, το 260, θα ξεκινήσει ο Β’ Συριακός πόλεμος έως το 253. Αυτήν τη φορά ο Πτολεμαίος ξεκίνησε τον πόλεμο εναντίον του Αντιόχου του Β’ στη Μικρά Ασία. Στο πλευρό του δεύτερου συμμετείχαν οι Ρόδιοι και ο Αντίγονος ο Γονατάς, οι οποίοι νίκησαν το στόλο της Αιγύπτου στη ναυμαχία της Εφέσου και της Κω αντίστοιχα. Το αποτέλεσμα ήταν ο Πτολεμαίος να χάσει κτήσεις στα παράλια της Μικράς Ασίας και να προβεί σε μία διπλωματική κίνηση παντρεύοντας την κόρη του, τη Βερενίκη, με τον Αντίοχο τον Β’. Μέχρι το 246 θα υπάρχει μια σχετική ηρεμία, αλλά θα συμβούν σημαντικά γεγονότα.
Αρχικά, το 251 η Σικυώνα, πόλη της βόρειας Πελοποννήσου θα προσχωρήσει στο Κοινό των Αχαιών. Επίσης, το 250, ο Αλέξανδρος, τοποτηρητής της Κορίνθου από τον Αντίγονο θα αναγορευθεί σε βασιλιά μέχρι το 245, που θα πεθάνει. Ταυτόχρονα, από το 250 μέχρι το 240 ξεκινά η αποδόμηση του Σελευκιδικού βασιλείου από τα ανατολικά. Ο Διόδοτος, βασιλιάς της Βακτρίας θα επαναστατήσει, και ένα νέο περσικό φύλο, οι Πάρθοι, θα κάνουν την εμφάνισή τους. Τέλος, το 243 θα δοθεί ένα ακόμα πλήγμα στη μακεδονική κυριαρχία στο νότο με την προσχώρηση της Κορίνθου, των Μεγάρων, της Επιδαύρου και της Τροιζήνας στην Αχαϊκή Συμπολιτεία.
Ήδη το 246 είχε ξεκινήσει ο Γ’ Συριακός πόλεμος ή αλλιώς Λαοδίκειος πόλεμος. Οι αντιμαχόμενοί μας είναι πλέον γνωστοί. Ο Πτολεμαίος ο Γ’ ξεκίνησε με σπουδαίες επιτυχίες κατακτώντας τη Συρία και τη Μεσοποταμία, αλλά από το 245 έως το 244 ο Σέλευκος ο Β’ κατάφερε να ανακτήσει ό,τι είχε χάσει. Παρόλα αυτά, ο Πτολεμαίος ισχυροποιήθηκε με κτήσεις τόσο στο Αιγαίο όσο και στα παράλια της Θράκης.
Το 239 ξεκινά ένας νέος πόλεμος, ο Δημητριακός πόλεμος στον οποίον οι Αιτωλοί και οι Αχαιοί εναντιώθηκαν στον βασιλιά τής Μακεδονίας, Δημήτριο το Β’. Ο μακεδόνας βασιλιάς ηττήθηκε χάνοντας κτήσεις στη Θεσσαλία και στην Πελοπόννησο, καθώς και την Αθήνα. Φυσικά, ο πόλεμος κράτησε μέχρι το 229, ενώ ταυτόχρονα στη Μικρά Ασία το βασίλειο της Περγάμου υπό τον Άτταλο τον Α’ κατακτούσε εδάφη από το βασίλειο του Σέλευκου. Ωστόσο, ο Σέλευκος κατάφερε να πάρει πίσω τα χαμένα εδάφη και να περιορίσει το βασίλειο των Ατταλιδών στην ΒΔ Μικρά Ασία.
Inter arma silent leges: Ο εχθρός από τα δυτικά
Το 229 έχουμε για πρώτη φορά την παρέμβαση της Ρώμης στα Βαλκάνια. Ωστόσο, ακόμα η Res Publica δεν είναι απειλή για τους ελληνιστικούς βασιλείς. Από το 229 μέχρι το 222 στην Πελοπόννησο συγκρούονται οι Αχαιοί με τους Σπαρτιάτες με βασιλιά τον Κλεομένη τον Γ’. Ο Άρατος, αρχηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας, στρέφεται στον παλιό εχθρό, τη Μακεδονία. Από αυτό τον πόλεμο θα προκύψει μια διευρυμένη συμμαχία, η Κοινή Συμμαχία, η οποία θα συγκρουστεί με τους Αιτωλούς από το 220 έως το 217 στο πλαίσιο του Συμμαχικού πολέμου.
Το σημαντικό γεγονός αυτών των χρόνων, που η Ρώμη θα αρχίσει να έχει λόγο στην περιοχή (215), είναι η εκστρατεία του Αντιόχου του Γ’ στην Ανατολή το 212, με την οποία θα κυριαρχήσει στην Αρμενία, την Παρθία και τη Βακτρία. Μέχρι το 205 είχε ολοκληρώσει την εκστρατεία του. Τρία χρόνια αργότερα, θα ξεκινήσει επίθεση εναντίον του Πτολεμαίου και θα κατακτήσει τη νότια Συρία, τη Φοινίκη, την Παλαιστίνη και τις μικρασιατικές κτήσεις του Πτολεμαίου. Ο πόλεμος τελείωσε το 195, αλλά η επιθετική πολιτική τού Αντιόχου σταμάτησε από τη Ρώμη με τον Αντιοχικό πόλεμο (192-188).
Πηγές:
1. Francois Lefevre, Η ιστορία του αρχαίου ελληνικού κόσμου
2. Wolfgang Schuller, Η ιστορία της αρχαίας Ελλάδας
