Του Χαρίτου Αναστασίου,
Η μεταπολεμική Ιαπωνία βίωσε ένα ριζοσπαστικό οικονομικό θαύμα. Ερειπωμένη κι εξουθενωμένη από έναν καταστροφικό πόλεμο, τους ανηλεείς συμμαχικούς βομβαρδισμούς και τις πρώτες χρήσεις πυρηνικών όπλων, η Ιαπωνία επέλεξε να ακολουθήσει ένα φιλικό προς τις επιχειρήσεις και την παραγωγή αναπτυξιακό μοντέλο. Όπως και η Δυτική Γερμανία, ίσως και ακόμη καλύτερα, η ιαπωνική οικονομία εκτινάχθηκε, έπειτα από μία σύντομη μεταβατική περίοδο. Οι δεκαετίες του ’60, του ’70 και του ’80 υπήρξαν χρυσές για την χώρα. Την βαριά εκβιομηχάνιση επιτάχυναν οι δυναμικοί κυβερνητικοί αντιμονοπωλιακοί νόμοι, η διαρκής ροή χρήματος από τους ιαπωνικούς τραπεζικούς ομίλους, η φιλική προς τις επιχειρήσεις γραφειοκρατία, αλλά και η έντονη εξωστρέφεια. Στις αρχές του ’90 η Ιαπωνία αποτελούσε πλέον έναν βιομηχανικό, εξαγωγικό και οικονομικό κολοσσό, την δεύτερη οικονομία του πλανήτη με το ΑΕΠ της να προσεγγίζει επικίνδυνα αυτό των ΗΠΑ. Η κρίση των ασιατικών αγορών κατά τα τέλη του ’90, η εκτόξευση της Κίνας και κυρίως η τρομερή δημογραφική κάμψη της ιαπωνικής κοινωνίας εκτόπισαν τον ασιατικό γίγαντα στην τρίτη θέση, διατηρώντας όμως σημαντικό προβάδισμα στο τεχνολογικό υπόβαθρο, την ευημερία και την οικονομική ισχύ σε παγκόσμια κλίμακα.
Η φτώχια των εγχώριων της πόρων ήταν που οδήγησε την Ιαπωνία σε μία σειρά Σινοϊαπωνικών πολέμων κι ως εκ τούτου στον τρομερό πόλεμο του Ειρηνικού. Τα κοιτάσματα του Αρχιπελάγους είναι πολύ μικρά και αδυνατούν να καλύψουν την από τα μέσα του 19ου αιώνα τρομερή βιομηχανική και ανθρωπιστική της ανάπτυξη. Επί πολλά χρόνια η Ιαπωνία είναι σημαντικά εξαρτημένη από τις εισαγωγές πετρελαίου, γαιάνθρακα και τελευταία αερίου, με την νησιωτική της γεωγραφία να επιδεινώνει την κατάσταση. Η ομιλία «Atoms for Peace» του Eisenhower το 1953 ήταν η αρχή για την σημαντική εξαγωγή πυρηνικής τεχνογνωσίας στην χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου. Παρά τις διαμαρτυρίες η Ιαπωνία βάσισε σε μείζονα βαθμό την ηλεκτροπαραγωγή της στην τρομερή ενέργεια που απλόχερα χαρίζει η σχάση του ατόμου. Οι μεγάλες πετρελαϊκές κρίσεις του ’70 επιτάχυναν την μετάβαση, το 2010 οι 55 πυρηνικοί σταθμοί ισχύος κάλυπταν πάνω από το 30% της συνολικής ηλεκτρικής ζήτησης. Οι μεγαλύτεροι πυρηνικοί σταθμοί του πλανήτη ψύχονταν στα νερά του ιαπωνικού πελάγους, πριν το 2011 στόχος της κυβέρνησης ήταν η επέκταση της χρήσης σε 40%. Η πυρηνική ενέργεια αποτελούσε τον πυρήνα της ιαπωνικής ενεργειακής πολιτικής, σύμβολο ενεργειακής αυτάρκειας και ασφάλειας του έθνους.
Τα τέσσερα μεγάλα νησιά της Άπω Ανατολής στέκονται στην άκρη του ηφαιστειακού τόξου του Ειρηνικού. Το περήφανο Φούτζι Γιάμα είναι κομμάτι ενός ρήγματος υπεύθυνου για την σεισμογενή φύση της Ιαπωνίας, της εντονότερης στον κόσμο. Ο μέγας σεισμός της ανατολικής ακτής το 2011 οδήγησε σε κύμα μετασεισμών και τσουνάμι. Οι πυρηνικοί σταθμοί της χώρας υπάκουαν στις αυστηρότερες στατικές προδιαγραφές του κόσμου, ούτε η σεισμική δόνηση, αλλά ούτε και το τσουνάμι κατάφεραν να παραβιάσουν τους θόλους των πυρηνικών μονάδων. Στον σταθμό της Fukushima- Daiichi όμως οι μονάδες ελέγχου καταστράφηκαν, το σύστημα ψύξης σταμάτησε να λειτουργεί τόσο που τα ραδιενεργά καύσιμα εξερράγησαν οδηγώντας έτσι σε μία ανείπωτη καταστροφή. Το συμβάν αντιμετωπίστηκε άμεσα και με συνέπεια, ώστε μόλις ένας νεκρός μετρήθηκε από την σύντομη έγχυση ακτινοβολίας. Το σοκ παρόλα αυτά ήταν μεγάλο: την ταχύτατη εκκένωση της περιοχής ακολούθησε ένα μπαράζ κινητοποιήσεων ενάντια στην ατομική ενέργεια. Στην Γερμανία η καγκελάριος Μέρκελ δεσμεύτηκε το πλήρες κλείσιμο των 9 πυρηνικών σταθμών της χώρας μέχρι το 2025, στην Ιταλία πραγματοποιήθηκε δημοψήφισμα που απαγόρευσε την κατασκευή πυρηνικών σταθμών και η Siemens ανακοίνωσε τον τερματισμό κάθε της εμπορικής δραστηριότητας σχετικής με την ατομική ενέργεια. Η Αυστραλία, ο μεγαλύτερος παραγωγός ουρανίου στον κόσμο, δήλωσε ότι θα συνεχίσει στο ακέραιο την αντιπυρηνική της πολιτική, σε Ταϊβάν και Κορέα το ζήτημα μονοπώλησε τις επικείμενες εκλογές.
Στην Ιαπωνία, ο πρωθυπουργός Σίνζο Άμπε εξήγγειλε την έναρξη μίας ενεργειακής μετάβασης, με τελικό στόχο την απομάκρυνση των πυρηνικών σταθμών και την ταχύτερη διείσδυση καθαρότερων και ανανεώσιμων μορφών ενέργειας στο εθνικό μείγμα. Ο πλουσιότερος Ιαπωνέζος επιχειρηματίας Masayoshi Son διέθεσε σχεδόν 1 δισεκατομμύριο Yen στο ίδρυμα ανανεώσιμων πηγών της Ιαπωνίας, με σκοπό τον σχηματισμό επιτροπής 100 διεθνών εμπειρογνωμόνων καθορισμού νέων ενεργειακών πολιτικών. Ο φθηνός γαιάνθρακας κλήθηκε να καλύψει το κενό του προσωρινού ή μόνιμου κλεισίματος των πυρηνικών σταθμών, μέσα από τεχνικά άψογους σταθμούς χαμηλών εκπομπών. Η χρήση γαιάνθρακα αυξήθηκε σημαντικά, έφτασε να καλύπτει το 31% των αναγκών, με την Ιαπωνία να σχεδιάζει την όσο το δυνατόν μελλοντική της αποδέσμευσή από αυτόν.
Η συνέχεια στο Μέρος Β’…
